Jazda po narkotykach – jakie konsekwencje?

Prowadzenie samochodu pod wpływem środków odurzających jest traktowane identycznie jak jazda pod wpływem alkoholu. W przypadku narkotyków nie możemy jednak mówić o promilach – jak są zatem wykrywane w organizmie kierowcy? Jakie konsekwencję grożą za jazdę pod ich wpływem?

Środek odurzający

Zgodnie z art. 4 pkt. 26 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, środkiem odurzającym jest substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, w formie czystej lub w formie preparatu, działająca na ośrodkowy układ nerwowy. Obowiązujące rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych zawiera oficjalną listę substancji, których posiadanie, produkcja, przetwarzanie, przewóz i obrót są nielegalne w Polsce bez posiadania odpowiedniego zezwolenia. Do substancji tych należy m.in. heroina, kokaina, ziele konopii, morfina, opium, nalewki z opium i wiele innych.

Co istotne jednak, zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach, środkami odurzającymi są nie tylko te objęte ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, ale również wszelkiego rodzaju substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego oddziałujące negatywnie na ośrodkowy układ nerwowy, powodując stan odurzenia, np. substancje psychotropowe lub zamienniki środków odurzających (wyrok z 30 sierpnia 2016 r., sygn. VI Ka 460/16). Z zakresu pojęcia środków odurzających nie można także wyłączyć leków, które wpływają na sprawność psychomotoryczną kierowców.

Kto może zatrzymać?

W myśl art. 45 ust. 1 pkt ustawy Prawo o ruchu drogowym (dalej jako „prd”) zabrania się kierowania pojazdem, prowadzenia kolumny pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt osobie w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. Czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem i jego kontrolowanie należą do zadań policji (art. 129 prd). Tym samym funkcjonariusze tych służb uprawnieni są do żądania poddania się przez kierującego pojazdem lub przez inną osobę, w stosunku do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem, badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. Ustawa daje kompetencje zatrzymania takiej osoby także strażnikom gminnym (miejskim), leśnym oraz funkcjonariuszom Straży Parku. Są oni zobowiązani (do czasu przybycia policji) uniemożliwić kierowanie pojazdem osobie, co do której istnieje uzasadnione podejrzenie, że znajduje się ona w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu (art. 129f prd).

Badanie na obecność narkotyków

Przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego badanie mające na celu ustalenie obecności środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie polega na nieinwazyjnym pobraniu próbek śliny i umieszczeniu ich w urządzeniu do oznaczania metodą immunologiczną. Obecnie w stałym wyposażeniu policji znajdują się urządzenia do badania zawartości narkotyków w ślinie. Ponadto funkcjonariusze dysponują narkotestami jednorazowego użytku. Policyjne narkotesty są w stanie wykryć substancje takie jak opiaty, amfetamina i jej analogi, kokaina, tetrahydrokanabinole, benzodiazepiny czy metadon. Jak czułe są te urządzenia? Narkotest jest w stanie dać wynik pozytywny zawsze, jeśli stężenie danego narkotyku przekracza określoną wartość.

Co istotne, kierowca ma obowiązek poddać się takiemu badaniu. W razie odmowy badanie zostaje przeprowadzone na podstawie art. 129j ust. 4 prd – Badanie w celu ustalenia obecności w organizmie środka działającego podobnie do alkoholu, w sposób określony w ust. 2 i 3 (krew lub mocz), może być przeprowadzone również w razie braku zgody osoby podlegającej badaniu, o czym należy ją uprzedzić.

Każdy funkcjonariusz policji może także przeprowadzić wstępną weryfikację i testy psychofizyczne kierującego. Polegają one m.in. na sprawdzeniu reakcji źrenic czy próbie „palec – nos”. Dalsze czynności wykrywcze wymagają jednak pobrania próby krwi oraz przeprowadzenia badań, a następnie powołania biegłego toksykologa.

Jazda pod wpływem – przestępstwo

Zgodnie z art. 178a § 1 ustawy Kodeks karny (dalej jako „kk”), kto znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Do wypełnienia znamion tego czynu wystarczające jest prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego w jakiejkolwiek strefie ruchu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 7 lipca 2004 r., sygn. II AKa 131/04). Innymi słowy, do znamion przestępstwa z art. 178a § 1 kk nie należy skutek w postaci np. sprowadzenia katastrofy. Przestępstwo uznaje się za dokonane już w momencie uruchomienia pojazdu i rozpoczęcia jazdy.

Natomiast jeżeli sprawca czynu był już wcześniej prawomocnie skazany za:

• prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego,
• za sprowadzenie katastrofy lub niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu (art. 173, 174 kk) lub spowodowanie wypadku w ruchu (art. 177 kk) popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego; albo 
• prowadził pojazdu mechaniczny w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo, 

podlega zaostrzonej karze pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do lat 5 (art. 178a § 4 kk).

Przeczytaj również:
Konsekwencje jazdy z pijanym kierowcą

Jazda po użyciu – wykroczenie

W przypadku osoby prowadzącej pojazd mechaniczny w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu zastosowanie ma art. 87 § 1 ustawy Kodeks wykroczeń (dalej jako „kw”). Zgodnie z tym przepisem jeśli osoba taka prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 50 złotych.

Środkami działającymi podobnie do alkoholu zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie wykazu środków działających podobnie do alkoholu oraz warunków i sposobu przeprowadzania badań na ich obecność w organizmie są m.in. opiody, amfetamina i jej analogi, kokaina, tetrahydrokanabinole czy benzodiazepiny.

Wykroczenie czy przestępstwo?

W polskim prawie brak jest przepisów, które w sposób precyzyjny określają, jaka ilość środków odurzających decyduje o tym, czy mamy do czynienia z wykroczeniem, czy z przestępstwem. W praktyce kwalifikacja tego czynu zależy przede wszystkim od organów prowadzących postępowanie i biegłych powołanych w sprawie. Powołany biegły (toksykolog), w oparciu o wartość stężenia substancji psychoaktywnej oraz wpływ zażycia tego środka na organizm kierowcy, określi, czy znajdował się on pod wpływem środka odurzającego (przestępstwo), czy też po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu (wykroczenie).

Dla skazanego kwalifikacja prawna jego czynu jest istotna nie tylko z uwagi na wymiar kary, ale także fakt, że skazań za wykroczenia (w przeciwieństwie do skazań za przestępstwa) nie ujawnia się w Krajowym Rejestrze Karnym. 

Dalsze konsekwencje

Podobnie jak w przypadku „jazdy na podwójnym gazie”, kierującemu będącemu pod wpływem środków odurzających grozi – poza aresztem, karą ograniczenia lub pozbawienia wolności – minimum 5.000zł grzywny oraz 3 lata zakazu prowadzenia pojazdów. Jeszcze inaczej wyglądają konsekwencje, jeśli kierowca taki spowoduje wypadek. Co więcej, jeśli miał on przy sobie jakiekolwiek środki odurzające, to dodatkowym problemem będzie sprawa o posiadanie narkotyków.

Co istotne, obecność wielu narkotyków w organizmie jest możliwa do wykrycia w znacznie dłuższym czasie niż alkohol – mogą się one utrzymywać nawet do kilkunastu dni. Co więcej, substancje te w znaczny sposób zaburzają u kierującego zdolność koncentracji i szybkiego podejmowania decyzji. Warto o tym pamiętać, wsiadając za kółko.

Przeczytaj również:
Zgoda na jazdę z nietrzeźwym kierowcą jako przyczynienie się do powstania szkody