Kiedy można stracić prawo jazdy i jak je odzyskać?

Prawo jazdy można stracić na kilka sposobów. Głównie za rażące czy uporczywe przekraczanie prędkości, spowodowanie wypadku oraz jazdę pod wpływem alkoholu.  W najbardziej drastycznym przypadku uprawnienia można stracić nawet dożywotnio. W większości sytuacji można je jednak po pewnym czasie odzyskać. Jak to zrobić?

Każdego roku policjanci zatrzymują kilkadziesiąt tysięcy dokumentów za nadmiernie szybką jazdę w terenie zabudowanym. Podobnie kształtuje się liczba osób poruszających się na podwójnym gazie.

Kiedy dochodzi do zatrzymania prawa jazdy?

Sytuacje, w których dochodzi do zatrzymania prawa jazdy określa art. 135 ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Warto wymienić te z nich, z którymi w praktyce mamy do czynienia najczęściej. Policjant odbierze nam dokument, jeśli:

• będzie miał uzasadnione podejrzenie, że kierujący znajduje się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu,
• będzie miał uzasadnione podejrzenie, że kierowca popełnił przestępstwo lub wykroczenie, za które może być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów,
• gdy wobec kierującego wydano postanowienie lub decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy albo orzeczono zakaz prowadzenia pojazdem,
• kierowca przekroczy liczbę 24 punktów karnych w okresie 5 lat od wydania skierowania na kurs reedukacyjny,
• osoba posiadająca uprawnienia kierowcy w okresie 1 roku od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy przekroczy liczbę 20 punktów karnych,
• kierowca w okresie w okresie 2 lat od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy popełni stwierdzone prawomocnym orzeczeniem przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub trzy wykroczenia określone w wymienionych przepisach Kodeksu wykroczeń,
• osoba prowadząca pojazd przekroczy prędkość w terenie zabudowanym o więcej niż 50 km/h.

Co istotne, funkcjonariusz policji uprawniony jest wyłącznie do fizycznego odebrania blankietu prawa jazdy. Formalną i istotną prawnie decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy podejmuje natomiast sąd albo prokurator. Wszystko zależy od tego, na jakim etapie jest sprawa i czego ona dotyczy. Od tej reguły jest jeden wyjątek. Mianowicie – w przypadku nadmiernego przekroczenia prędkości w terenie zabudowanym dokument jest zatrzymywany w odrębnym trybie administracyjnym.

Dokument odebrany w związku z przekroczeniem prędkości w terenie zabudowanym

Najłatwiej i najszybciej odbierzemy prawo jazdy zatrzymane w związku z przekroczeniem prędkości w obszarze zabudowanym o więcej niż 50 km/h. W takiej sytuacji wystarczy poczekać 3 miesiące od dnia popełnienia wykroczenia i po tym czasie udać się do starosty, który wydawał dokument. Po odczekaniu swojego czasu w kolejce i uiszczeniu drobnej opłaty kancelaryjnej, prawo jazdy wraca do właściciela. Nie ma więc potrzeby przechodzenia żadnych dodatkowych szkoleń czy zdawania egzaminu.

Prawo jazdy odebrane za przekroczenie limitu punktów karnych

Na początek warto przypomnieć, że przepisy dotyczące odbierania uprawnień do kierowania pojazdami w przypadku przekroczenia limitu punktów karnych niedawno zasadniczo się zmieniły. Przed 4 czerwca 2018 roku prawo jazdy traciło się w momencie otrzymania 25. punktu karnego. Aby je odzyskać, należało ponownie zdać egzamin sprawdzający kwalifikacje do prowadzenia pojazdów. Należało również przejść badania lekarskie.

Obecnie przekroczenie limitu punktów kończy się skierowaniem na płatny kurs reedukacyjny. Do jego zaliczenia wystarczy obecność. Zdanie egzaminu nie jest więc konieczne. Po zakończeniu szkolenia kierowca może wrócić na ulice z czystą kartą. Jeśli jednak w ciągu 5 lat od daty szkolenia ponownie otrzyma 25 punktów karnych, prawo jazdy zostanie mu odebrane na starych zasadach.  W związku z tym, do jego odzyskania potrzebne będzie – jak dawniej – zaliczenie państwowego egzaminu oraz przejście badania lekarskiego.  Wszystko potoczy się tak, jakby uprawnienia zdobywało się po raz pierwszy. Co ciekawe, jeśli kierowca miał prawo jazdy kilku kategorii, będzie musiał odzyskiwać je pojedynczo.

Trzeba też pamiętać, że odrębne zasady dotyczą świeżo upieczonych kierowców. W pierwszym roku posiadania uprawnień do utraty prawa jazdy wystarczy przekroczenie limitu 20 punktów karnych. Przez pierwsze dwa lata sankcja ta zostaje nałożona również w wypadku popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub trzech poważnych wykroczeń, wymienionych w art. 135 ust. 1 pkt 1 lit. h) ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Również w tym przypadku do odzyskania dokumentu niezbędne jest ponowne zaliczenie państwowego egzaminu oraz przejście badań lekarskich.

Prawo jazdy odebrane wyrokiem sądu

W tym przypadku sytuacja kierowcy jest najtrudniejsza. Sądy odbierają prawa jazdy w przypadku poważnych wykroczeń i przestępstw w ruchu drogowym, dlatego nie jest tak łatwo je odzyskać.

Sankcja ta występuje zarówno w Kodeksie wykroczeń, jak i Kodeksie karnym pod postacią środka karnego. Jest to swego rodzaju dodatkowa dolegliwość, którą sądy orzekają obok podstawowej kary za popełnienie czynu zabronionego. W przypadku wykroczeń zakaz prowadzenia pojazdów nakłada się na okres od 6 miesięcy do 3 lat. Przy przestępstwach prawo jazdy może zostać odebrane nawet dożywotnio.

Odebranie prawa jazdy – przykłady naruszenia prawa

Tenże środek karny najczęściej stosowany jest w przypadku następujących naruszeń prawa:

• spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym – chodzi tu o spowodowanie kolizji czy drastyczne przekroczenie prędkości (art. 86 Kodeksu wykroczeń),
• prowadzenie pojazdu po życiu alkoholu – kiedy to jego zawartość w organizmie wynosi od 0,2 do 0,5 promila (art. 87 Kodeksu wykroczeń),
• niezatrzymanie się do kontroli (art. 92 Kodeksu wykroczeń),
• nieudzielenie pomocy ofierze wypadku, jeśli było się jego uczestnikiem (art. 93 Kodeksu wykroczeń),
• prowadzenie pojazdu bez uprawnień (art. 94 Kodeksu wykroczeń),
• popełnienie przez trzeźwego kierowcę przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji (art. 42 §1 Kodeksu karnego w związku z przepisami szczególnymi) – w takim przypadku zakaz jest fakultatywny i obowiązuje przez okres od roku do 15 lat,
• popełnienie powyższego przestępstwa, jeśli sprawca był pod wpływem alkoholi, środków odurzających albo zbiegł z miejsca zdarzenia – zakaz jest obligatoryjny i obowiązuje przez okres nie krótszy niż 3 lata,
• popełnienie najcięższych przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji (wypadki ze skutkiem śmiertelnym, czyny w warunkach recydywy czy spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym w stanie nietrzeźwości) – zakaz jest obligatoryjny i orzekany dożywotnio, chyba że zachodzą szczególne okoliczności.

Odzyskanie prawa jazdy

Co do zasady, prawo jazdy można odzyskać dopiero po upływie okresu wskazanego w wyroku sądowym. Uprawnień jednak nie odzyskuje się automatycznie, chyba że utraciło się je na krócej niż rok. W takim wypadku wystarczy udać sie do starostwa i odebrać blankiet. Jeśli jednak środek karny był orzeczony na dłuższy okres, konieczne jest ponowne zaliczenie egzaminu państwowego i przejście badań lekarskich.

Wyjątkowo można starać się jednak o skrócenie okresu obowiązywania środka karnego. Dotyczy to wyłącznie przestępstw. Zgodnie z art. 84 §1 Kodeksu karnego, Sąd może po upływie połowy okresu, na który orzeczono środki karne, uznać je za wykonane, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, a środek karny był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok. Przepisu tego jednak nie stosuje się w przypadku zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego dożywotnio. Nie stosuje się go również, kiedy kierowca popełnił przestępstwo pod wpływem alkoholu, środków odurzających albo uciekł z miejsca zdarzenia.

Kodeks karny wykonawczy przewiduje z kolei jeszcze jedną możliwość szybszego odzyskania prawa jazdy. Zgodnie z art. 182a §1, zakaz wykonywany przez okres co najmniej połowy orzeczonego wymiaru (albo co najmniej 10 lat przy najcięższych przestępstwach, co dotyczy również sankcji dożywotniej), może być uchylony przez sąd. Warunek jest jeden. Przez pozostały okres skazany będzie mógł prowadzić wyłącznie pojazd wyposażony w blokadę alkoholową.