Prawo pierwszeństwa a prawo pierwokupu udziałów w spółce

Spis treści
rozwiń spis treści

Prawo pierwszeństwa jest instytucją, która ma na celu ograniczenie obrotu udziałami lub akcjami. Może ono wynikać z ustawy (np. art. 258 ksh) bądź też z umowy lub statutu spółki. W praktyce często dochodzi do błędnego identyfikowania prawa pierwszeństwa jako rodzaj prawa pierwokupu. Co prawda obie wymienione instytucje są dość podobne, jednak prawo pierwszeństwa jest pojęciem szerszym. Ma ono bowiem zastosowanie do każdej sytuacji zbycia udziałów. Prawo pierwokupu stosuje się natomiast wyłącznie w przypadku sprzedaży.

Czym jest prawo pierwszeństwa?

Istota prawa pierwszeństwa sprowadza się do uprzywilejowania danego podmiotu w objęciu nowych udziałów lub akcji przed innymi podmiotami. Jak już zostało wspomniane we wstępie, prawo pierwszeństwa może wynikać z ustawy bądź z postanowień umowy lub statusu spółki. Przykładem prawa pierwszeństwa wynikającego z ustawy jest art. 258 §1 Kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z nim jeżeli umowa spółki lub uchwała o podwyższeniu kapitału nie stanowi inaczej, dotychczasowi wspólnicy mają prawo pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym w stosunku do swoich dotychczasowych udziałów. Prawo pierwszeństwa należy wykonać w terminie miesiąca od dnia wezwania do jego wykonania. Wezwania te zarząd przesyła wspólnikom jednocześnie, §2 wspomnianego przepisu stanowi zaś, że oświadczenie dotychczasowego wspólnika o objęciu nowego udziału bądź udziałów lub o objęciu podwyższenia wartości istniejącego udziału bądź udziałów wymaga formy aktu notarialnego.

Umowa spółki lub uchwała wspólników o podwyższeniu kapitału zakładowego może oczywiście w inny sposób regulować prawo pierwszeństwa. W szczególności modyfikacja prawa pierwszeństwa może polegać na wyłączeniu go w stosunku do niektórych wspólników spółki. Modyfikacji nie może ulec jedynie notarialna forma złożenia oświadczenia o objęciu udziałów.

Prawo pierwszeństwa a prawo pierwokupu

Bardzo istotne z praktycznego punktu widzenia jest odróżnienie instytucji pierwszeństwa od prawa pierwokupu. Jeżeli uznać by, że prawo pierwszeństwa stanowi rodzaj prawa pierwokupu, odpowiednie zastosowanie miałyby przepisy art. 596-602 kc. Takie rozwiązanie jednak zostało odrzucone przez Sąd Najwyższy. W uchwale z dnia 24 lutego 1995 roku (III CZP 161/94) SN wyraził pogląd na temat prawa pierwszeństwa: „jest to instytucja odmienna od prawa pierwokupu tak w odniesieniu do przepisów obie te instytucje normujących, jak i trybu oraz sposobu realizacji przyznanego przywileju, skutków prawnych wykonania tego prawa oraz sposobu jego zabezpieczenia, a także strony podmiotowej obu tych instytucji”.

Co w przypadku naruszenia prawa pierwszeństwa?

Temat naruszenia prawa pierwszeństwa budzi wiele kontrowersji zarówno w doktrynie, jak i judykaturze (co potwierdza niejednolita linia orzecznicza sądów). Taki stan rzeczy wynika z faktu, że prawo pierwszeństwa w porównaniu z prawem pierwokupu nie doczekało się tak dokładnego uregulowania rangi ustawowej. W przypadku naruszenia prawa pierwszeństwa nie można skorzystać niestety z dobrodziejstwa art. 59 kc. Poszkodowanemu w takiej sytuacji pozostanie jedynie próba dochodzenia sowich roszczeń na podstawie art. 471 kc.

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career