Dalsze zbycie rzeczy a uprawnienia z tytułu rękojmi

Regulacje dotyczące rękojmi zostały zawarte w art. 556-576 kc. Niestety ze wspomnianych przepisów nie wynika wprost, czy dalsze zbycie rzeczy powoduje przejście uprawnień z rękojmi na nabywcę. Wspomniany problem niejednokrotnie stanowił przedmiot rozważań doktryny oraz judykatury. Ostatecznie został on rozwiązany przez uchwałę podjętą w składzie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2004 (III CZP 96/03).

Sprzedaż nie powoduje przejścia uprawnień z rękojmi z mocy prawa

Sąd Najwyższy we wspomnianej uchwale przyjął stanowisko, że sprzedaż rzeczy przez kupującego nie powoduje przejścia na nabywcę uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy. Kupujący może jednak przelać na nabywcę uprawnienia do żądania obniżenia ceny, usunięcia wady lub dostarczenia rzeczy wolnej od wad. Zdaniem SN koncepcja, w myśl której dochodzi do automatycznego przejścia uprawnień z rękojmi na dalszego nabywcę rzeczy jest niedopuszczalna. Taki stan rzeczy wynika z normatywnego kształtu rękojmi, jaki przyjęto w przepisach kodeksu cywilnego. 

Rękojmia powstaje z mocy prawa po spełnieniu określonych w ustawie przesłanek. Skoro więc jedną z nich jest zawarcie umowy sprzedaży, nie ulega wątpliwości, że jest to instytucja ściśle z nią związana. Umowa sprzedaży tworzy stosunek zobowiązaniowy pomiędzy sprzedawcą i kupującym. Wynikające z niego zatem uprawnienia i obowiązki są ze swej natury skuteczne tylko wobec stron. Należy więc uznać, że uprawienia z tytułu rękojmi przysługują kupującemu tylko względem sprzedawcy, z którym pozostaje on w stosunku zobowiązaniowym. W związku z powyższym nie można uzasadnić prawdziwości poglądu, że uprawnienia z rękojmi wiążą się z prawem własności rzeczy. 

Przeczytaj również, czym jest rękojmia:
Rękojmia przy sprzedaży – cechy, pojęcie, funkcja

W jakich przypadkach może dojść do przejścia uprawnień z rękojmi?

Powyżej przytoczone twierdzenia nie oznaczają oczywiście, że przejście uprawnień z tytułu rękojmi jest niemożliwe. Innymi słowy: z przepisu ustawy lub samej woli zainteresowanych może wynikać, że w konkretnej sytuacji możliwe jest przejście uprawnień przysługujących kupującemu z tytułu rękojmi na inną osobę. Sąd Najwyższy dla przykładu podał tu sukcesję uniwersalną (np. dziedziczenie). 

Bardziej złożoną kwestię stanowi natomiast dopuszczalność przejścia uprawnień z tytułu rękojmi w drodze czynności prawnej. SN w uzasadnieniu powołał się na doktrynę, która wskazuje na przelew (cesję) jako podstawę prawną przejścia uprawnień z tytułu rękojmi. W takiej sytuacji dochodzi do cesji wierzytelności rozumianej jako prawo domagania się, by świadczenie miało określoną jakość. Wtedy wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa (art. 509 §2 kc). 

Co ważne, Sąd Najwyższy podkreślił, że jedynym nieprzenoszalnym uprawnieniem z tytułu rękojmi jest odstąpienie od umowy. Skład orzekający zwrócił uwagę, że wykonanie prawa odstąpienia od umowy przez inną osobę niż strona stosunku zobowiązaniowego wynikającego z tej umowy prowadziłoby do tego, że o tym, czy stosunek zobowiązaniowy ma istnieć, decydowałaby nie strona tego stosunku, lecz osoba trzecia. Nie jest również jasne, jakie będą skutki odstąpienia dla stron stosunku sprzedaży i osoby trzeciej, która prawo to wykonała.

Źródło:

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z dnia 5 lutego 2004 r. (III CZP 96/03).