Na czym polega restrukturyzacja?

Restrukturyzacja jest procesem, podczas którego przeprowadzane są radykalne zmiany w przedsiębiorstwie. Jakie znaczenie ma ten proces, kiedy się go stosuje i jak przebiega?

Restrukturyzacja

Słownik języka polskiego definiuje restrukturyzację jako zmianę struktury czegoś, np. struktury gospodarczej kraju, organizacji lub przedsiębiorstwa. Postępowanie restrukturyzacyjne jest rodzajem postępowania cywilnego. Stanowi ono zorganizowane działanie sądowych i pozasądowych organów postępowania restrukturyzacyjnego z udziałem zainteresowanych podmiotów. Przedmiotem postępowania restrukturyzacyjnego jest „sprawa restrukturyzacyjna”. Celem tej sprawy jest rozwiązanie konfliktu interesów powstałego pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami oraz pomiędzy samymi wierzycielami. Konflikt taki na ogół powstaje w związku z niewypłacalnością (lub zagrożeniem niewypłacalnością) dłużnika. Tak określona „sprawa restrukturyzacyjna” ma charakter sprawy cywilnej. Dłużnik i wierzyciele są bowiem podmiotami równorzędnymi. Rozpoznawanie spraw restrukturyzacyjnych zostało powierzone sądom powszechnym.

Postępowania restrukturyzacyjne

Postępowanie restrukturyzacyjne nie jest jednorodne. Zgodnie z art. 2 ustawy Prawo restrukturyzacyjne (dalej jako „pr. res.”), restrukturyzację przeprowadza się w następujących postępowaniach restrukturyzacyjnych:

1. postępowaniu o zatwierdzenie układu;
2. przyspieszonym postępowaniu układowym;
3. postępowaniu układowym;
4. postępowaniu sanacyjnym.

Postępowanie restrukturyzacyjne ma na celu ochronę społecznych i indywidualnych interesów. Wyrażają się one w dążeniu do uniknięcia ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami. W przypadku postępowania sanacyjnego są to również działania zmierzające do przywrócenia dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań. Dzieje się to przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.

Przedmiot wniosku restrukturyzacyjnego

Przedmiotem składanego przez dłużnika wniosku restrukturyzacyjnego jest żądanie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (a w postępowaniu o zatwierdzenie układu - żądanie zatwierdzenia układu) w celu udzielenia ochrony przedsiębiorcy znajdującemu się w sytuacji kryzysowej, która wynika z jego niewypłacalności bądź z zagrożenia niewypłacalnością przed ogłoszeniem upadłości.

Przeczytaj również:
Konsekwencje niezgłoszenia upadłości spółki handlowej

Postępowanie restrukturyzacyjne sensu stricto i sensu largo

Postępowanie restrukturyzacyjne sensu stricto obejmuje zorganizowane za pomocą stosunków prawno-procesowych działanie sądowych i pozasądowych organów postępowania restrukturyzacyjnego z udziałem zainteresowanych podmiotów. Rozpoczyna się ono skutecznym złożeniem wniosku restrukturyzacyjnego. Kończy się natomiast z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu albo o odmowie zatwierdzenia układu (art. 324 pr. res.) lub postanowienia o umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego (art. 325 i 326 pr. res.). Postępowanie restrukturyzacyjne sensu stricto obejmuje dwa etapy:

1. etap postępowania o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego;
2. właściwe postępowanie restrukturyzacyjne.

Natomiast postępowanie restrukturyzacyjne sensu largo trwa do uprawomocnienia się postanowienia o wykonaniu układu (art. 172 pr. res.) albo uprawomocnienia się postanowienia o uchyleniu układu (art. 176 pr. res.) lub wygaśnięcia układu z mocy prawa (art. 178 pr. res.).

Uczestnicy postępowania

Zgodnie z art. 65 ust. 1 pr. res., uczestnikami postępowania restrukturyzacyjnego są:

1. dłużnik;
2. wierzyciel osobisty dłużnika, któremu przysługuje wierzytelność bezsporna;
3. wierzyciel osobisty dłużnika, któremu przysługuje wierzytelność sporna i który uprawdopodobnił swoją wierzytelność oraz został dopuszczony do udziału w sprawie przez sędziego-komisarza.

Na etapie postępowania o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego postanowienie w przedmiocie dopuszczenia do udziału w sprawie powinien wydać sąd.

Zasady postępowania restrukturyzacyjnego

Postępowanie restrukturyzacyjne rządzi się pewnymi zasadami. Są nimi:

1. szybkość i ekonomika postępowania – z założenia postępowanie to powinno przebiegać sprawnie i szybko; ma to na celu zapewnienie pełnej ochrony dłużnikowi; ponadto postępowanie restrukturyzacyjne tworzy stan, w którym zostają ograniczone prawa wierzycieli, co powinno trwać możliwie jak najkrócej;
2. równość uczestników postępowania – każdy z uczestników postępowania posiada w postępowaniu restrukturyzacyjnym możliwość korzystania z takich samych środków prowadzących do obrony swoich interesów w postępowaniu;
3. jawność – rozpoznawanie spraw przed sądami restrukturyzacyjnymi odbywa się jawnie. Jawność postępowania w sposób szczególny jest gwarantowana przez obowiązek obwieszczania wszystkich postanowień w Centralnym Rejestrze Restrukturyzacji i Upadłości;
4. formalizm – przejawia się on we wprowadzeniu przez ustawodawcę szczegółowych wymogów dotyczących treści wniosku restrukturyzacyjnego, środków zaskarżenia oraz konsekwencji ich niedochowania;
5. kontradyktoryjność – rozumiana jest jako obowiązek uczestników postępowania przytaczania okoliczności faktycznych, a także ewentualnych dowodów na poparcie swoich twierdzeń.

Różnorodność postępowań

Różnorodność postępowań zapewnia możliwość wyboru sposobu restrukturyzacji dostosowanej do potrzeb konkretnego dłużnika w danej sytuacji finansowej, majątkowej i rynkowej. We wszystkich postępowaniach stosuje się te same regulacje dotyczące zakresu wierzytelności objętych układem, propozycji układowych, zawarcia i zatwierdzenia układu i jego skutków, a także zasady zmian i uchylenia układu. Wszystkie postępowania przebiegają według wspólnego schematu. Oznacza to przede wszystkim, iż występują w nich te same, choć odmiennie uregulowane, etapy. W każdym postępowaniu restrukturyzacyjnym można wyróżnić następujące elementy postępowania:

1. sporządzenie spisu wierzytelności,
2. zgromadzenie wierzycieli, na którym jest głosowany układ,
3. w razie przyjęcia układu przez wierzycieli - rozpoznanie układu przez sąd, który wydaje postanowienie o zatwierdzeniu układu, o odmowie zatwierdzenia układu albo o umorzeniu postępowania.

Ponadto w każdym postępowaniu restrukturyzacyjnym dłużnik uzyskuje ochronę przed wierzycielami oraz zostaje w określonym zakresie ograniczony w zarządzie swoim majątkiem. Jednakże zarówno zakres ochrony, jak i zakres ograniczenia dłużnika w zarządzie majątkiem jest różny w zależności od rodzaju postępowania.