Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Sukcesja firm – projekt ustawy o fundacji rodzinnej

Spis treści
rozwiń spis treści

W ramach prac nad poprawą otoczenia prawnego sukcesji firm w Ministerstwie Rozwoju, Pracy i Technologii przygotowano projekt ustawy o fundacji rodzinnej. Wprowadzenie do polskiego systemu prawnego instytucji fundacji rodzinnej ma zwiększyć szanse na skuteczną sukcesję w firmach rodzinnych. Ma także przczynić się do budowy silnych rodzimych marek oraz akumulacjI polskiego kapitału. Projektodawca zakłada, że fundacja rodzinna przyczyni się do zapewnienia mechanizmu skutecznej wielopokoleniowej sukcesji. Łatwiejsze będzie także budowanie ładu rodzinnego i korporacyjnego poprzez oddzielenie biznesu od spraw rodzinnych. Wstępnie planowany termin wejścia w życie ustawy o fundacji rodzinnej to 1 stycznia 2022 r.

Firmy rodzinne – statystyki

Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, z szacunków środowiska firm rodzinnych wynika, że w Polsce blisko 830 tys. firm to firmy rodzinne. Generują przychód o łącznej wartości 322 mld zł w skali roku. Tym samym ich wkład w budowę PKB kształtuje się na poziomie ok. 18%. Z danych Instytutu Biznesu Rodzinnego wynika, że w przeciągu najbliższych pięciu lat sukcesję planuje ok. 57% firm rodzinnych. Przy czym tylko 8,1% następców przedsiębiorców deklaruje chęć poprowadzenia firmy stworzonej przez rodziców.

Aby przeprowadzić skutecznie proces sukcesji, przedsiębiorcy muszą posiadać następców, którzy będą w stanie oraz będą chcieli dalej poprowadzić biznes, lub co najmniej sprawować w nim funkcje właścicielskie, powierzając zarządzanie profesjonalnemu zarządowi. Nie zawsze ten warunek jest możliwy do spełnienia. Trudności w zaplanowaniu sukcesji często wynikają także z liczebności potencjalnych następców prawnych. W rodzinach wielodzietnych najczęściej dochodzi do podziału następców na tych, którzy przejmą biznes i tych, którzy dostaną „rekompensatę” (np. w postaci nieruchomości czy środków pieniężnych). Problemem może być także sprawna komunikacja i mechanizm podejmowania decyzji w rodzinie. W przypadku braku sukcesora albo braku porozumienia pomiędzy członkami rodziny właściciele przedsiębiorstw często decydują się na sprzedaż firmy. 

Przekazanie firmy rodzinie

W aktualnym stanie prawnym nestorzy firm rodzinnych mają ograniczone możliwości przekazania swojego biznesu. Mogą korzystać z rozwiązań zawartych w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm., dalej również jako „k.c.”) oraz ustawy z dnia 15 września 2000 r.– Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1526 z późn. zm., dalej również jako „k.s.h.”). Obecnie często właściciele firm decydują się darować albo przekazać w spadku swoje przedsiębiorstwo wybranej osobie albo osobom. Zapewnia to jednak sukcesję tylko w drugim pokoleniu. Nie mają natomiast wpływu na dalszą przyszłość przedsiębiorstwa i zgromadzonego dzięki niemu majątkowi. Analiza dostępnych rozwiązań prowadzi do wniosku, że polskie prawo przede wszystkim koncentruje się na ochronie jednostkowych interesów spadkobierców (prawo spadkowe, prawo rodzinne) lub wspólników spółek (prawo spółek handlowych). Tego typu rozwiązania nie gwarantują jednak stabilności prowadzenia biznesu zgodnie z wolą założyciela firmy.

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej

Projekt ustawy o fundacjach rodzinnych reguluje kwestie tworzenia, organizacji, funkcjonowania, rozwiązania i likwidacji fundacji rodzinnej oraz prawa i obowiązki fundatora i beneficjenta. Uzupełniająco wprowadza się także zmiany w zakresie prawa do zachowku oraz reguły opodatkowania w związku z utworzeniem i działalnością fundacji rodzinnej. Zadaniem nowej instytucji będzie realizacja celów określonych przez fundatora, w oparciu o przekazany przez niego majątek. Pozwoli to budować ład rodzinny, co szczególnie dotyczy rodzin związanych z biznesem, oraz będzie służyć akumulacji kapitału. To z kolei zwiększa szanse na podjęcie aktywności inwestycyjnej. Cele działania fundacji rodzinnej muszą być prawnie dopuszczalne. Fundatorowi pozostawia się przy tym dużą elastyczność w określeniu szczegółowych celów oraz nakreśleniu wizji działalności fundacji rodzinnej.

Kto będzie mógł zostać fundatorem?

Fundatorem będzie mogła być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, która przekaże aktywa fundacji rodzinnej. Będzie to całość albo część majątku fundatora w zależności od jego woli. Fundację rodzinną będzie mogła założyć więcej niż jedna osoba, także osoby niespokrewnione. Wyjątki w tym zakresie będą wprowadzane jedynie w przypadku tworzenia fundacji rodzinnej na podstawie testamentu. Polskie prawo spadkowe dopuszcza możliwość sporządzenia testamentu jedynie przez jednego spadkodawcę. Beneficjentem, a więc osobą odnoszącą określone korzyści zgodnie z wolą fundatora, będzie mogła być osoba fizyczna albo organizacja pożytku publicznego. Ustawa nie przewiduje wymogu pokrewieństwa między fundatorem a beneficjentem.

Wpis fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w Krajowym Rejestrze Sądowym umożliwi uzyskanie przez nią osobowości prawnej. Zgłoszenia utworzenia fundacji rodzinnej będzie dokonywać fundator, a w przypadku utworzenia fundacji rodzinnej w testamencie – zarząd. W rejestrze ujawnione będą dane o fundacji rodzinnej. W związku z koniecznością zgłaszania przez zarząd ich zmian dane powinny pozostawać aktualne.

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej – majątek fundacji rodzinnej

Majątek fundacji rodzinnej, rozumiany jako aktywa i pasywa, będzie stanowić mienie, w rozumieniu kodeksu cywilnego i zobowiązania wynikające z działalności (bieżącej i określonej w statucie) fundacji rodzinnej, w tym zobowiązania wobec beneficjenta. Wyposażenie fundacji rodzinnej w początkowe aktywa będzie zadaniem fundatora. Przeniesie on mienie przeznaczone na realizację celów fundacji rodzinnej i tym samym zasili początkowo fundusz operatywny. Wartość aktywów fundacji rodzinnej nie powinna być niższa niż 100 000 zł. Jeśli w trakcie działalności fundacji rodzinnej wartość jej majątku spadnie poniżej tej kwoty, w pierwszej kolejności osiągnięte w przyszłości zyski fundacji rodzinnej powinny uzupełnić fundusz operatywny do kwoty 100 000 zł.

Nabycie nowych składników majątkowych przez fundację rodzinną będzie podlegać pewnym ograniczeniom. Mianowicie, darowizny na rzecz fundacji rodzinnej będzie mogła dokonać wyłącznie osoba, która jest albo byłaby powołana do spadku jako spadkobierca ustawowy fundatora albo małżonek fundatora, jego wstępny lub zstępny. Przez dokonanie takiej darowizny darczyńca nie stanie się fundatorem. Darowiznę będzie mógł przekazać także fundator. Przysporzenia pod tytułem darmym na rzecz fundacji rodzinnej mogą być pomocne przy łączeniu składników majątkowych objętych współwłasnością i łączeniu majątku rodzinnego.

Opodatkowanie działalności fundacji

Kwestia opodatkowania działalności fundacji rodzinnej ma uwzględniać cały cykl jej funkcjonowania, tj. wnoszenie majątku do fundacji rodzinnej, osiąganie przychodów (dochodów) przez fundację rodzinną w okresie jej istnienia, dokonywanie świadczeń na rzecz beneficjentów, a także likwidację fundacji rodzinnej. Podatkowi od spadków i darowizn będzie podlegać nabycie przez osoby fizyczne od fundacji rodzinnej świadczeń oraz mienia likwidowanej fundacji rodzinnej.

Osoby najbliższe fundatorowi: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha, jak również sam fundator, będą zwolnieni od podatku od nabycia świadczeń oraz mienia likwidowanej fundacji, jeżeli przedmiotem świadczenia będzie mienie wniesione do fundacji przez tego fundatora. Pozostali nabywcy świadczeń fundacji rodzinnej oraz mienia likwidowanej fundacji zapłacą podatek w wysokości 19% podstawy opodatkowania.

W zakresie podatku dochodowego od osób prawnych przychód otrzymany przez fundację rodzinną od fundatora przeznaczony na realizację celów tej fundacji oraz fundusz operatywny nie będzie przychodem w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Wniesienie mienia do fundacji rodzinnej przez fundatora nie będzie się więc wiązało z obciążeniami podatkowymi. Działalność operacyjna (własna) fundacji rodzinnej będzie opodatkowana na zasadach ogólnych. Fundacja rodzinna nie będzie jednak uprawniona do korzystania z tzw. małego CIT-u.

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej – zachowek i świadczenia alimentacyjne

W projekcie zaproponowano również wprowadzenie możliwości zrzeczenia się zachowku, a także rozłożenia go na raty, odroczenia terminu płatności. Możliwe jest nawet obniżenie jego wysokości w przypadku uwzględniania przy obliczeniu zachowku przedsiębiorstwa. Ponadto świadczenia otrzymane od fundacji rodzinnej przez uprawnionego obniżą wartość zachowku. Fundacja rodzinna będzie mogła odpowiadać za zobowiązania alimentacyjne fundatora powstałe także po utworzeniu fundacji rodzinnej, gdy egzekucja z jego majątku będzie bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność.

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career