Zarzuty w związku z gwarancją bankową – kiedy można je postawić?
Gwarancję bankową definiują przepisy zawarte w art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 o prawie bankowym (Dz.U. 1997 Nr 140, poz. 939 tj. Dz.U. z 2017 r. Poz. 1876). Warto przyjrzeć się gwarancji bankowej w kontekście jej samodzielności.
Gwarancja bankowa to jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta, które polega na tym, że po spełnieniu przez beneficjenta gwarancji określonych warunków zapłaty potwierdzonych dokumentami, jakie beneficjent załączył do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank-gwarant wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji. Może to uczynić bezpośrednio, ale i za pośrednictwem innego banku.
Samodzielność gwarancji bankowej
Samodzielność gwarancji bankowej wynika z jej nieakcesoryjnego charakteru. Jej istnienie nie jest zatem uzależnione od wystąpienia innego zobowiązania prawnego. Dzięki temu jest ona aktualnie bardzo atrakcyjną metodą zabezpieczenia dla beneficjentów. Gwarancja bankowa bardzo często jest realizowana bezwarunkowo i na żądanie. Ponadto, gwarancja może w swej treści wymagać załączenia do żądania zapłaty szczegółowo określonych dokumentów.
Gwarancja bankowa pozbawiona jest jakiejkolwiek złożoności struktury. Wynikają z tego ograniczone kompetencje banku-gwaranta oraz brak związku gwarancji z zobowiązaniem podstawowym. Otóż bank-gwarant, na potrzeby wypłaty gwarancji, jest jedynie odpowiedzialny za zbadanie gwarancji pod kątem formalnym tj. czy są spełnione warunki w niej zawarte. W szczególności musi zostać zweryfikowana zgodność żądania zapłaty oraz dokumentów załączonych do gwarancji (jeśli zastrzega o nich treść gwarancji).
Brak związku gwarancji z zobowiązaniem podstawowym budzi w doktrynie prawa sporą dozę wątpliwości. Samodzielność gwarancji jest bardzo często wiązana z jej abstrakcyjnością. W związku z tym jej kauza (przyczyna, powód powstania) miałaby związek poniekąd z zabezpieczeniem podstawowym. Dotyczyłaby ona wprost relacji gwarancji bankowej z zabezpieczeniem podstawowym. Z tej perspektywy rodzą się też znaczne wątpliwości związane z ukształtowaniem zarzutów przez bank-gwaranta.
Gwarancja bankowa – zarzuty
Bank-gwarant nie może powołać się na zarzuty wobec beneficjenta wynikające ze stosunku zlecenia gwarancji. Przysługują mu jednak zarzuty wobec zleceniodawcy, który de facto nie jest stroną stosunku prawnego, zatem automatycznie świadczy to o nieskuteczności takich zarzutów.
Potwierdzenie powyższego można znaleźć w uchwale składu siedmiu sędziów SN z dnia 16.04.1993 r. z sygn. akt III CZP 16-93, OSNC 1993/10, poz. 166 oraz uchwała Izby Cywilnej SN z dnia 28.04.1995 r. o sygn. akt III CZP 166/94, OSNC 1995/10, POZ. 135.
Obydwie uchwały stanowią o tym, że istota bezwarunkowego wykonania gwarancji na żądanie wprost wskazuje na „odizolowanie” zobowiązania bank-gwarant – beneficjent od zobowiązania podstawowego, co skutkuje właśnie niedopuszczalnością banku-gwaranta na powoływanie się na zarzuty wynikające z zobowiązania podstawowego między beneficjentem a zleceniodawcą.