Czym jest licencja?

Bez licencji nawet święci nie zostaną w niebo wzięci. Tak uważał Jan Miszczak, reżyser serialu, pt. Licencja na wychowanie. Nie on pierwszy zauważył przewagę posiadania licencji. W polskim języku prawnym termin - licencja, funkcjonował już na gruncie ustawy o prawie autorskim z 1926. Wtedy w świetle prawa licencja oznaczała zezwolenie na korzystanie z cudzego chronionego utworu.

Pojęcie licencji znasz zapewne od bardzo dawna. Już w czasach średniowiecznych posługiwano się nim, by określić władczy akt udzielający prawa do czegoś, co w świetle prawa było zakazane. W świecie prawniczym licencja, jako pojęcie stała się popularna dopiero w II połowie XIX w.  Wtedy też znalazła swoje miejsce w ustawach traktujących o prawie autorskim i prawie własności przemysłowej. Na początku licencja oznaczała zezwolenie na korzystanie z cudzego opatentowanego wynalazku objętego prawem podmiotowym bezwzględnym. Współcześnie przedmiotem licencji może być także dobro chronione w inny sposób, np. licencja know-how.

Czym jest licencja?

Słowo licencja powstało z dwóch łacińskich członów: licet - jest dozwolone; licens - wolny. Licencja jest uprawnieniem, które wynika z mocy prawa cywilnego lub też aktu administracyjnego. Polega na udostępnieniu praw podmiotowych. Licencji użyjesz przede wszystkim przy sporządzaniu umów wykorzystywanych w dziedzinie prawa własności intelektualnej - chodzi o prawo własności przemysłowej i prawo autorskie.

Do ww. dziedziny prawnej zalicza się udzielanie licencji na:

• wynalazki;
• wzory użytkowe;
• znaki towarowe;
• know-how (ogół wiadomości związanej ze zdobytym doświadczeniem w konkretnej dziedzinie przemysłowej, handlowej lub naukowej);
• prawa autorskie

Licencja - prawo autorskie a prawo własności przemysłowej

Prawa autorskie odnoszą się do każdego przejawu działalności twórczej, która posiada swój indywidualny charakter. Można ją utrwalić w jakiejkolwiek postaci bez konieczności ustalania jej wartości, celu, jak również sposobu wyrażania. Prawo autorskie pojawia się wraz z powstaniem utworu, który chroni. Działa również w momencie, kiedy jest on w trakcie tworzenia. Nie jest konieczne spełnienie jakichkolwiek formalności. Legalne korzystanie z cudzego utworu jest zależne od zgody autora. Zgoda objawia się wydaniem licencji poprzez podpisanie umowy licencyjnej. Czym więc jest utwór, który jest chroniony prawem autorskim?

Utworem w rozumieniu prawa autorskiego będzie każde dobro niematerialne, które powstało z ręki człowieka. Wystarczy, że istnieje niezależnie od materiału na którym powstało (np. nuty do piosenki napisane na kartce, papier jest tylko nośnikiem). Art. 17 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wskazuje, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Do legalnego wykorzystywania i przetwarzania cudzego utwory wymagane jest zdobycie licencji.

Przeczytaj: Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Prawo własności przemysłowej charakteryzuje się zaś uprawnieniem do korzystania z wynalazku lub znaku towarowego. By doszło do udzielenia zgody na korzystanie z patentu (licencja), należy podpisać umowę licencyjną. Art. 66 ust. 2 Ustawy o prawie własności przemysłowej podkreśla zaś, że uprawniony z patentu może w drodze umowy udzielić innej osobie upoważnienia (licencji) do korzystania z jego wynalazku (umowa licencyjna).

Przeczytaj: Ustawa Prawo własności przemysłowej

Pamiętaj! Prawo własności intelektualnej charakteryzuje się dwoma ważnymi pojęciami. Są to licencja i umowa licencyjna. Nie są one określeniami zamiennymi. Licencja jest swoistym upoważnieniem do korzystania z cudzej własności (np. wynalazku, utworu muzycznego itp.). Umowa licencyjna jest czynnością prawną pomiędzy licencjodawcą i licencjobiorcą. Podsumowując, dzięki poprawnie zawartej umowie licencyjnej otrzymujemy licencję.

Rodzaje licencji

Twórca ma prawo upoważnienia każdego do korzystania z utworu, wynalazku, itp. na ustawowo opisanych zasadach z jednoczesnym określeniem zakresu, miejsca i czasu ww. korzystania. W polskim prawie istnieje bardzo wiele rodzajów licencji, które dzielą się ze względu na cechy charakterystyczne. Licencja można sklasyfikować ze względu na:

Rodzaje licencji - podział ze względu na źródło

dobrowolna (udzielana przez konkretny, uprawniony podmiot) - może zostać skierowana do ogółu poprzez jednostronne oświadczenie woli (otwarta, nie funkcjonuje w Polsce) lub zostać zawarta z licencjobiorcą poprzez dokonanie dwustronnej czynności prawnej (umowa licencyjna);

przymusowa - mogą zaistnieć sytuacje, w których Urząd Patentowy ma prawo udzielić zezwolenia na korzystanie z opatentowanego wynalazku innej osoby;

ustawowa - udzielana na podstawie aktu prawnego.

Rodzaje licencji - podział ze względu na zakres obowiązków

negatywna - licencjodawca nie musi lub nie może nic zrobić po udzieleniu zgody na korzystanie przez licencjobiorcę z przedmiotu licencji (np. licencja przymusowa);

pozytywna - licencjodawca ma za zadanie podjęcie dodatkowych czynności (np. podpisanie umowy licencyjnej);

Rodzaje licencji - podział ze względu na zakres uprawnień:

pełna - licencjobiorca ma prawo korzystać z przedmiotu licencji tak samo jak licencjodawca;

niepełna - licencjodawca narzuca licencjobiorcy węższy niż sam posiada zakres korzystania z przedmiotu licencji.

Rodzaje licencji - podział ze względu na charakter uprawnienia

niewyłączna - udzielenie licencji jednej osobie nie pozbawia licencjodawcy możliwości udzielania licencji innym podmiotom (licencje przymusowe, otwarte i ustawowe);

wyłączna (monopol na korzystanie) - zastrzega wyłączność korzystania dla określonych podmiotów (pozostałe licencje).

Rodzaje licencji - podział ze względu na szczególny rodzaj:

sublicencja - licencjodawca wyraża zgodę by licencjobiorca udzielał licencji innym podmiotom;

licencja dorozumiana - pojawia się w przypadku wykonywania prac badawczych lub w innych podobnych przypadkach; powstaje poprzez domniemanie, że wykonawca prac udzielił licencji na korzystanie z wynalazków zawartych w przekazanych wynikach prac na rzecz zamawiającego.

W przypadku wstąpienia na grunt prawa administracyjnego instytucja licencji staje się typowym zezwoleniem lub koncesją udzielaną przez państwo na wykonywanie określonych usług, działalności lub zajęć. Więcej na temat zezwoleń i koncesji można znaleźć tutaj.