Uznanie ojcostwa dziecka
Uznanie ojcostwa dziecka może mieć miejsce tylko wtedy, gdy nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki albo gdy takie domniemanie zostało obalone na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Instytucja uznania ojcostwa dotyczy wobec tego przede wszystkim dzieci, które nie narodziły się w trakcie trwania małżeństwa.
Domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa
Kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera domniemanie znane już prawu rzymskiemu. Zgodnie z nim ojcem jest ten, na którego wskazuje małżeństwo, czyli mąż matki (pater est, quem nuptiae demonstrant). Jeżeli zatem dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Istnieją jednak sytuacje, w których nie stosuje się tego domniemania. Takim przypadkiem będą narodziny dziecka w terminie po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji.
Ponadto, kodeks rodzinny i opiekuńczy wprowadził domniemanie pochodzenia dziecka od drugiego męża matki. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemanie to nie dotyczy przypadku, gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki.
Warunki uznania ojcostwa
Uznanie ojcostwa wymaga dwóch oświadczeń: mężczyzny, który uznaje swoje ojcostwo oraz matki dziecka. Matka dziecka musi potwierdzić, że oświadczenie mężczyzny jest zgodne z prawdą. Może ona to uczynić od razu albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest wskazany mężczyzna.
Oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może złożyć osoba, która ukończyła szesnaście lat i nie istnieją podstawy do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia. Natomiast, jeżeli osoba taka nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, może złożyć oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa tylko przed sądem opiekuńczym.
Uznanie ojcostwa może mieć miejsce przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, przed sądem opiekuńczym oraz przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula. Ponadto, w razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu matki dziecka lub mężczyzny, od którego dziecko pochodzi, oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może zostać zaprotokołowane przez notariusza. Może być ono również złożone do protokołu wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy.
Jakie dziecko może zostać uznane?
Uznanie może dotyczyć tylko małoletniego dziecka. Mowa zatem o dziecku, które nie osiągnęło pełnoletności. Istnieje możliwość uznania ojcostwa dziecka poczętego przed urodzeniem. Może zdarzyć się również tak, że zostanie uznane dziecko, które zmarło przed osiągnięciem pełnoletności. Ponadto kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje możliwość uznania ojcostwa z dniem urodzenia się dziecka. Stanie się tak w sytuacji, gdy przed przeniesieniem do organizmu kobiety komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo zarodka powstałego z komórek rozrodczych pochodzących od anonimowego dawcy albo z dawstwa zarodka mężczyzna oświadczy on (anonimowy dawca) przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że będzie ojcem dziecka, które urodzi się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji z zastosowaniem tych komórek albo tego zarodka.
Skutki prawne
Uznanie ojcostwa dziecka powoduje skutki prawne w różnych sferach życia. Uznanie dziecka sprawia, że uznający traktowany jest jako pełnoprawny rodzic. Wśród skutków uznania ojcostwa dziecka można wymienić chociażby uzyskanie przez ojca władzy rodzicielskiej nad dzieckiem oraz powstanie wzajemnego prawa dziedziczenia. Powstaje wówczas również obowiązek alimentacyjny. Dziecko natomiast może przybrać nazwisko wskazane w oświadczeniach rodziców.