Jednoosobowa działalność gospodarcza – formy opodatkowania

Osoby fizyczne osiągające przychody z działalności gospodarczej mogą skorzystać z różnych form opodatkowania podatkiem dochodowym PIT. Jakie są najważniejsze różnice pomiędzy różnymi formami opodatkowania jednoosobowej działalności gospodarczej?

Co jest działalnością gospodarczą na potrzeby PIT

Zgodnie z art. 5a pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1426 z późn. zm., dalej również jako „ustawa o PIT” działalnością gospodarczą albo pozarolniczą działalnością gospodarczą jest działalność zarobkowa:

• wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa,
• polegająca na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
• polegająca na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Działalność ta jest prowadzona we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły. Uzyskane z niej przychody nie są natomiast zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9.

Wyłączone są zatem przychody uzyskiwane ze stosunku służbowego, stosunku pracy, w tym spółdzielczego stosunku pracy, członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, pracy nakładczej, emerytury lub renty, działalności wykonywanej osobiście, działów specjalnych produkcji rolnej, najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze, w tym również dzierżawy, poddzierżawy działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą, kapitałów pieniężnych i praw majątkowych, odpłatnego zbycia.

Z pewnymi wyjątkami: nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, prawa wieczystego użytkowania gruntów i innych rzeczy, jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych, działalności prowadzonej przez zagraniczną jednostkę kontrolowaną, niezrealizowanych zysków i innych źródeł.

Czytaj również: Jednoosobowa działalność gospodarcza – jak ją założyć i prowadzić?

Formy opodatkowania działalności gospodarczej osób fizycznych

PIT na zasadach określonych dla przedsiębiorców płacą osoby, które:

• prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą,
• są wspólnikiem spółek: cywilnej, jawnej osób fizycznych, jawnej, której wspólnikami są inne podmioty aniżeli osoby fizyczne, pod warunkiem złożenia informacji o podatnikach podatku dochodowego od osób prawnych oraz o podatnikach podatku dochodowego od osób fizycznych, posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki oraz  partnerskiej.

Osoba prowadząca działalność ma do wyboru cztery formy opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej:

• na zasadach ogólnych, według skali podatkowej (stawka podatkowa 17% i 32%),
• według stawki liniowej (19%),
• ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych,
• na zasadach karty podatkowej.

Skala podatkowa to podstawowa forma opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej. To oznacza, że przedsiębiorca będzie opodatkowany na zasadach ogólnych, jeżeli nie wybierze innej formy opodatkowania. Trzy pierwsze sposoby różni przedmiot opodatkowania. W przypadku skali podatkowej oraz stawki liniowej przedmiotem opodatkowania jest dochód. Z kolei w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych przedmiot opodatkowania stanowi osiągnięty przychód. W przypadku karty podatkowej podatek ustala się w odniesieniu do rodzaju i wielkości działalności gospodarczej podatnika w decyzji wydawanej przez naczelnika urzędu skarbowego. Sposób opodatkowania należy dostosować do rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej, wysokości osiąganych przychodów oraz ponoszonych kosztów uzyskania przychodu.

Formy opodatkowania – zasady ogólne opodatkowania dochodu 

Zasady ogólne opodatkowania dochodu to najczęściej wybierana forma opodatkowania. Stosuje się ją również wobec podatników, którzy nie złożyli oświadczenia o wyborze formy opodatkowania działalności gospodarczej. Podatnicy, którzy rozliczają się w ten sposób, zobowiązani są do składania rocznych zeznań podatkowych (formularz PIT-36), deklarując swój dochód lub stratę z tego źródła. Uzyskany przychód z działalności gospodarczej należy pomniejszyć o koszty jego uzyskania. Dochody z działalności gospodarczej na formularzu PIT-36 mogą zostać wykazane razem z innymi dochodami podlegającymi opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Zeznanie podatkowe należy złożyć we właściwym urzędzie skarbowym w terminie do 30 kwietnia następującego po roku podatkowym. Metoda opodatkowania skalą podatkową oparta jest na progresji. Skala podatkowa obejmuje dwie stawki podatkowe – stawkę 17% oraz stawkę 32%. Niższą stawkę podatku stosuje się do dochodów nieprzekraczających kwoty progu podatkowego (czyli kwoty 85.528 zł). Z kolei opodatkowanie stawką 32% dotyczy dochodów przekraczających tę kwotę. Opodatkowanie za zasadach ogólnych jest korzystną dla podatników formą opodatkowania. Korzyści wynikają z wielu przysługujących ulgi i odliczeń (zarówno od dochodu, jak i od podatku).

Formy opodatkowania jednoosobowej działalności gospodarczej – podatek wg stawki liniowej

W przypadku podatku liniowego podatnicy mają obowiązek złożenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pisemnego oświadczenia o wyborze tego sposobu opodatkowania do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnięto pierwszy przychód z tego tytułu w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód osiągnięto w grudniu tego roku podatkowego.

Co istotne, dokonany wybór sposobu opodatkowania dotyczy również lat następnych. Możliwa jest jednak zmiana wybranej formy opodatkowania poprzez złożenie stosownego oświadczenia do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Zmiany można także dokonać poprzez aktualizację wniosku CEIDG-1. Opodatkowanie podatkiem liniowym obejmuje jedną stawkę podatkową – 19%. Również przy wyborze tej formy opodatkowania, przychód uzyskany z tego tytułu można pomniejszyć o koszty jego uzyskania. Dochody z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej rozlicza się na formularzu PIT-36L. W przypadku podatku liniowego podatnik nie może wykazać dochodów z tytułu jednoosobowej działalności gospodarczej łącznie z dochodami z innych źródeł. Ponadto katalog przysługujących ulg oraz odliczeń od dochodu i podatku jest znacznie zmniejszony. 

Formy opodatkowania jednoosobowej działalności gospodarczej – ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

W przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych podatnik nie ma możliwości obniżenia przychodu o koszty jego uzyskania. Ryczałt przeznaczony jest dla osób fizycznych uzyskujących przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, które w roku poprzedzającym rok podatkowy:

• uzyskały przychody z tej działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nieprzekraczającej 2 000 000 euro (do 31 grudnia 2020 r. 250 000 euro),
• uzyskały przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła kwoty 2 000 000 euro (do 31 grudnia 2020 r. 250 000 euro).

Opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych dotyczy także osób rozpoczynających działalność w danym roku podatkowym, które nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej – bez względu na wysokość osiąganych przychodów. Z tej formy opodatkowania nie mogą skorzystać podatnicy osiągający przychody m.in. z tytułu prowadzenia aptek czy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych. Zaletą opodatkowania na zasadach ryczałtu są stosunkowo niskie stawki ryczałtu – 2%, 3%, 5,5%, 8,5%, 10%, 12,5%, 15% oraz 17%. Jest to zależne od rodzaju wykonywanej działalności gospodarczej. Od 1 stycznia 2021 r. nastąpiło obniżenie stawki ryczałtu dla przychodów uzyskiwanych w ramach wolnych zawodów z 20 na 17%, a także ryczałtu przychodów uzyskiwanych ze świadczenia usług z 17 na 15%.

Formy opodatkowania jednoosobowej działalności gospodarczej – karta podatkowa

Opodatkowanie kartą podatkową polega na opłacaniu podatku w postaci stałego, miesięcznego ryczałtu. Wysokość ryczałtu ustala naczelnik urzędu skarbowego i zależy ona od następujących kwestii:

• rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej,
• liczby zatrudnionych pracowników,
• wielkości miejscowości, w której prowadzona jest działalność.

Podatnicy opodatkowujący swoje przychody kartą podatkową zobowiązani są do złożenia do właściwego urzędu skarbowego deklaracji PIT-16A do 31 stycznia następującego po roku podatkowego. PIT-16A składa się z tytułu rozliczenia składki zdrowotnej odliczanej od podatku u osób rozliczających się na podstawie karty podatkowej. W tym przypadku również istnieje katalog działalności, które mogą skorzystać z tej formy rozliczenia podatkowego. Głównie dedykowana jest ona małym przedsiębiorcom z branż takich jak gastronomia czy usługi transportowe. Opodatkowanie kartą podatkową daje możliwość skorzystania tylko z jednego odliczenia – zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne. Podatnik nie może pomniejszyć osiągniętego przychodu o koszty jego uzyskania.