Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Kluczowa wiedza dla wierzyciela: kiedy roszczenia stają się wymagalne?

Spis treści
rozwiń spis treści

Wierzycielem stajemy się wtedy, gdy ktoś jest nam winien spełnienie świadczenia, jakiejś rzeczy tudzież pieniędzy. Pierwszym pytaniem, jakie pojawia się w takiej sytuacji, jest z pewnością – jak odzyskać to, co nam się należy. Jak doprowadzić do tego, by sprawiedliwości stało się zadość?

Aby wierzyciel mógł dochodzić swych roszczeń, przede wszystkim musi wiedzieć, od jakiej chwili może to zrobić. Z jednej strony, taka osoba może aż nadto się pospieszyć i dochodzić swych roszczeń zbyt szybko. Z drugiej zaś strony zastanawianie się nad możliwościami reakcji może trwać zbyt długo, co przełoży się na niekorzyść.

Wymagalność roszczeń a bieg przedawnienia roszczeń

Wymagalność roszczeń jest kluczowa. Wskazuje ona bowiem na chwilę, od której wierzyciel ma prawo żądać zrealizowania świadczenia przez dłużnika. Dodatkowo, jest to istotne dla stron. W dniu następującym po dniu wymagalności wierzyciel może naliczać odsetki ustawowe.

Instytucja wymagalności nie jest wprost opisana w przepisach prawa cywilnego. Stosuje się ją jednakże w wielu skodyfikowanych przypadkach. Przede wszystkim, wymagalność roszczeń jest podstawą do obliczenia biegu przedawnienia roszczeń. Wskazuje na to art. 120 KC:

§ 1. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

§ 2. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.

Na tej podstawie doktryna określa moment wymagalności roszczenia poprzez dzień, w którym dłużnik może spełnić świadczenie w sposób zgodny z treścią zobowiązania (Kordasiewicz, B., System prawa prywatnego, Tom 2., 2002, s. 574).

Wymagalność roszczeń – wyjaśnienie pojęcia

Z perspektywy sytuacji wierzyciela, wymagalność roszczeń rozumie się jako stan, w którym żądanie wierzyciela otrzymuje swoją ważność w stosunku do dłużnika (Ignatowicz, J., System prawa cywilnego, Tom I., 1985, s. 814). Podobnie wymagalność roszczeń definiuje Sąd Najwyższy w wyroku składu siedmiu sędziów z dnia 12 lutego 1991 r., III CRN 500/90.

Warto mieć na uwadze jednocześnie, że przedawnieniu ulegają tylko roszczenia majątkowe (czyli roszczenia bezpośrednio związane z interesem majątkowym wierzyciela). Wraz z ustawą o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 roku zmianie uległy okresy przedawnienia roszczeń.

Zatem co do zasady, roszczenia przedawniają się z upływem lat sześciu (przed zmianą było to dziesięć lat), za wyjątkiem roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – w tym przypadku termin przedawnienia roszczeń wynosi trzy lata.

Przepisy szczególne polskiego prawa cywilnego mogą w poszczególnych przypadkach wskazywać na inny termin przedawnienia. Warto więc zatem najpierw zweryfikować terminy przedawnień wynikających z przepisów szczególnych. O czym należy pamiętać przy tworzeniu umowy? Bardzo ważne jest to, że terminy przedawnienia nie ulegają jakiejkolwiek zmianie poprzez ustalenie odmiennego terminu przez czynność prawną (np. wspomnianą umowę).

Ustalenie momentu wymagalności roszczeń

Jak zostało to wspomniane wcześniej, nie ma żadnej wprost określonej zasady ustalania momentu wymagalności roszczeń. Przykładowo, wymagalność roszczenia dzierżawcy nieruchomości o zwrot wartości nakładów ulepszających powstaje po wystąpieniu:

  • zwrotu nieruchomości,
  • wykonaniu prawa wyboru przez wierzyciela z art. 676 KC (zatrzymanie ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości w chwili zwrotu albo żądanie przywrócenia stanu poprzedniego).

Umowa pożyczki

W przypadku umowy pożyczki momentem wymagalności roszczeń jest termin zwrotu pożyczki. Termin ten ustalają strony w umowie. Winien być on korzystny dla dłużnika (art. 457 KC). Jeżeli strony umowy terminu nie ustaliły, przyjmuje się, że dłużnik musi dokonać zwrotu pożyczki w terminie sześciu tygodni od momentu wypowiedzenia pożyczkodawcy.

Umowa rachunku bankowego

Jak jest w przypadku umowy rachunku bankowego? W uzasadnieniu do wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 maja 2013 o sygn. akt Sygn. akt: I ACa 100/13 czytamy: roszczenia wynikające z dokonania wpisu na rachunku bankowym stają się wymagalne w dniu dokonania wpisu czyli operacji bankowej. Na rozpoczęcie biegu przedawnienia tych roszczeń nie ma wpływu uznanie salda przez posiadacza rachunku.

Roszczenia o zwrot środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym traktuje się odmiennie. Stają się one wymagalne od dnia, w którym nastąpiło ustanie stosunku rachunku bankowego. Według doktryny, wymagalność tych roszczeń nie jest uzależniona od udzielania bankowi zlecenia wypłaty. Nie jest również uzależniona od dojścia zlecenia do adresata ani od upływu zastrzeżonego w umowie terminu jej wypowiedzenia (Dmowski, S., Sychowicz, M., Ciepła, H., Kołakowski, K., Wiśniewski, T., Żuławska, C., Gudowski, J., Bieniek, G., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom II, Lexis Nexis 2011).

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career