Koncesja w Polsce przyznawana jest w drodze aktu administracyjnego wydawanego przez właściwy organ. Koncesjonariusz, czyli ten komu koncesja została przyznana, ma prawo do prowadzenia ściśle określonej działalności gospodarczej, mającej szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny. Jakiego rodzaju działalności wymagają uzyskania koncesji? Jak ją uzyskać?
Koncesja jest najtrudniejszym do uzyskania pozwoleniem na prowadzenie działalności gospodarczej określonego rodzaju. Obejmuje przedsięwzięcia mające szczególne znaczenie dla państwa, obywateli lub interesu publicznego. Obowiązek uzyskania koncesji dotyczy tej sfery, która nie może być wykonywana jako wolna (zwykły wpis do CEIDG lub KRS) lub po uzyskaniu zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej. Wykonując wynikające z koncesji uprawnienia koncesjonariusz prowadzi określoną działalność gospodarczą oraz realizuje ściśle określone zadania publiczne.
Koncesja jest najczęściej udzielana w tych sferach gospodarczych, które były wcześniej zmonopolizowane. Niektóre towary i usługi, ze względu na ich znaczenie dla interesu zbiorowego, mogły być dostarczane jedynie przez państwo. Monopol ten został przełamany, jednak poprzez wydawanie koncesji władze mogą wybierać dostawców tych towarów i usług. W związku z tym, podmiot prywatny wraz z przyznaniem mu koncesji, otrzymuje uprawnienia niedostępne dla "zwykłego przedsiębiorcy". Każda działalność koncesjonowana, to tak zwana działalność reglamentowana.
Zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców (dalej jako: p.p.), wykonywanie działalności gospodarczej w dziedzinach mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny wymaga uzyskania koncesji wyłącznie, gdy działalność ta nie może być wykonywana jako wolna albo po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia.
Zgodnie z powyższym, konieczność posiadania koncesji dotyczy więc przede wszystkim przedsiębiorców zajmujących się:
Im mniejsza jest konkurencja i dostępność pożądanego produktu, tym większe jest prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu biznesowego. W przypadku wielu przedsiębiorców wymóg uzyskania koncesji jest na tyle poważną barierą, że postanawiają zająć się działalnością, która jej nie wymaga. Dlatego dysponując odpowiednimi środkami, wiedzą oraz zapleczem technicznym warto rozważyć prowadzenie działalności koncesjonowanej.
Jednocześnie należy pamiętać, że prowadzenie działalności koncesjonowanej bez wcześniejszego uzyskania koncesji jest surowo karane. Przykładowo, zgodnie z art. 57g ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo energetyczne, ten kto prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, magazynowania lub przeładunku, skraplania, regazyfikacji, przesyłania lub dystrybucji, obrotu paliwami ciekłymi, gazowymi lub energią, w tym obrotu paliwami ciekłymi z zagranicą, bez wymaganej koncesji, podlega grzywnie do 5 000 000 złotych albo karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.
W zależności od tego, na jaką działalność przedsiębiorca chce uzyskać koncesję, wymagania będą różne. Dlatego w przypadku każdej koncesji należy zapoznać się z przepisami właściwymi dla właściwego sektora gospodarki. Zgodnie z art. 38 p.p., organ koncesyjny zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie podmiotowej urzędu obsługującego organ, szczegółową informację o wszelkich warunkach uzyskania koncesji. Od tego miejsca należy więc rozpocząć poszukiwania. W przypadku wniosków koncesyjnych kluczowe znaczenie mają także kryteria rzeczowe (reglamentowane i regulowane), jakie trzeba spełnić, aby uzyskać koncesję.
Kluczowe w procesie uzyskiwania koncesji jest odpowiednie sformułowanie wniosku oraz skompletowanie wszystkich wymaganych dokumentów i informacji. Taki wniosek wraz z załącznikami należy złożyć do właściwego organu koncesyjnego.
Finalnym etapem procedury jest wydanie decyzji administracyjnej przez organ koncesyjny działający na podstawie tzw. swobodnego uznania. W praktyce oznacza to, że w procesie decyzyjnym organ może odmówić udzielenia koncesji podmiotowi, nawet jeśli spełnione zostały wszystkie elementy formalne.
Wniosek o udzielenie lub zmianę koncesji kieruje się do właściwego organu koncesyjnego, którym może być minister, wojewoda lub starosta. Dokładne informacje znajdują się w przepisach odnoszących się do poszczególnych rodzajów działalności wymagających koncesji. Również zasady, tryb udzielania, odmowy, zmiany, zawieszenia, cofnięcia albo ograniczenia zakresu zezwolenia różnią się w zależności od rodzaju działalności koncesjonowanej.
Tak, w przypadku koncesji na:
Organy, do których należy złożyć wniosek wydają również decyzję o przyznaniu koncesji (lub odmowie).
Jak już zostało wspomniane wyżej, treść wniosku o udzielenie koncesji może się różnić w zależności od rodzaju działalności koncesjonowanej, jakiej chce podjąć się przedsiębiorca. Każdy wniosek powinien jednak:
Postępowanie w sprawie uzyskania koncesji jest postępowaniem administracyjnym, co oznacza, że w procedurze stosuje się przepisy ustawy Kodeks postępowania administracyjnego (dalej jako: k.p.a.). W związku z tym, oprócz informacji wskazanych wyżej, przy sporządzaniu wniosku należy wniosku spełnić wymogi określone w pierwszych trzech paragrafach art. 63 k.p.a. To oznacza, że wniosek:
Oprócz spełnienia wyżej wymienionych wymogów należy pamiętać o załącznikach. W zależności od rodzaju działalności będą określone inne wymogi przy ich załączaniu. Warto więc się z nimi zapoznać.
Skompletowany wniosek należy złożyć w odpowiednim urzędzie lub ministerstwie. Zgodnie z art. 63 § 4 i 5 k.p.a., organ administracji publicznej powinien potwierdzić wniesienie wniosku, jeżeli wnioskodawca tego zażąda. W przypadku wniosku w formie dokumentu elektronicznego, organ ma obowiązek potwierdzić jego złożenie poprzez doręczenie urzędowego poświadczenia odbioru. Takie doręczenie następuje na wskazany przez wnioskodawcę adres elektroniczny.
Jeśli złożony wniosek zawiera braki formalne, to zgodnie z art. 64 § 2 k.p.a. przedsiębiorca zostanie wezwany do ich usunięcia w wyznaczonym terminie. Termin ten nie może być krótszy niż siedem dni. Nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.
Po otrzymaniu wniosku o nadanie koncesji, organ administracji publicznej bada, czy jest właściwym do rozpoznania sprawy. Jeśli uzna, że nie - przekaże sprawę do organu właściwego, zawiadamiając o tym wnioskodawcę. Jeżeli wniosek został zaadresowany prawidłowo, to na podstawie art. 66 k.p.a. organ rozpozna sprawę.
Po rozpatrzeniu wniosku organ koncesyjny wydaje decyzję rozstrzygającą sprawę. Decyzja może dotyczyć zgody co do istoty sprawy w całości, w części lub w inny sposób finalizować sprawę. Co ważne, organ może z własnej inicjatywy lub też na wniosek wnioskodawcy przeprowadzić rozprawę zgodnie z art. 89 k.p.a., czyli poprzez zwrócenie się o wydanie odpowiednich opinii i ekspertyz.
Zgodnie z art. 39 ust. 1 p.p., organ administracyjny może odmówić udzielenia koncesji, ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji albo odmówić zmiany koncesji:
Postępowanie koncesyjne prowadzone jest według przepisów administracyjnych, co oznacza, że można odwołać się od niezadowalających decyzji organów koncesyjnych do organu nadrzędnego lub złożyć skargę do odpowiedniego sądu administracyjnego.
O ścieżce odwoławczej decyduje to, jaki organ rozpoznawał dany wniosek koncesyjny. W każdej decyzji kończącej procedurę organ koncesyjny powinien wskazać sposób jej zaskarżenia oraz organ, do którego środek zaskarżenia ma być wniesiony.
Nadanie koncesji przez odpowiednie organy jest swojego rodzaju gwarancją jakości produktów lub usług danego przedsiębiorcy. Jest tak, ponieważ organy koncesyjne sprawują wnikliwy nadzór dotyczący spełniania obowiązków nałożonych na koncesjonariusza.
Zgodnie z art. 40 p.p., organ koncesyjny jest uprawniony do kontroli działalności gospodarczej w zakresie:
Osoby upoważnione przez organ koncesyjny do dokonywania kontroli są uprawnione w szczególności do:
W przypadku stwierdzenia uchybień w trakcie kontroli, organ koncesyjny może wezwać przedsiębiorcę do ich usunięcia w wyznaczonym terminie.
Koncesji udziela się na czas oznaczony. Termin udzielenia koncesji regulują przepisy poszczególnych ustaw. Organ wydający koncesję w określonych przez przepisy szczegółowe przypadkach może nie przedłużyć koncesji lub ją cofnąć.