Czym jest koncesja, kto ją wydaje i jak ją uzyskać?

Koncesja w Polsce przyznawana jest w drodze aktu administracyjnego wydawanego przez właściwy organ. Koncesjonariusz, czyli ten komu koncesja została przyznana, ma prawo do prowadzenia ściśle określonej działalności gospodarczej, mającej szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny. Jakiego rodzaju działalności wymagają uzyskania koncesji? Jak ją uzyskać?

Czym jest koncesja?

Koncesja jest najtrudniejszym do uzyskania pozwoleniem na prowadzenie działalności gospodarczej określonego rodzaju. Obejmuje przedsięwzięcia mające szczególne znaczenie dla państwa, obywateli lub interesu publicznego. Obowiązek uzyskania koncesji dotyczy tej sfery, która nie może być wykonywana jako wolna (zwykły wpis do CEIDG lub KRS) lub po uzyskaniu zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej. Wykonując wynikające z koncesji uprawnienia koncesjonariusz prowadzi określoną działalność gospodarczą oraz realizuje ściśle określone zadania publiczne.

Dlaczego do prowadzenia niektórych działalności potrzebna jest koncesja?

Koncesja jest najczęściej udzielana w tych sferach gospodarczych, które były wcześniej zmonopolizowane. Niektóre towary i usługi, ze względu na ich znaczenie dla interesu zbiorowego, mogły być dostarczane jedynie przez państwo. Monopol ten został przełamany, jednak poprzez wydawanie koncesji władze mogą wybierać dostawców tych towarów i usług. W związku z tym, podmiot prywatny wraz z przyznaniem mu koncesji, otrzymuje uprawnienia niedostępne dla "zwykłego przedsiębiorcy". Każda działalność koncesjonowana, to tak zwana działalność reglamentowana.

Do wykonywania jakiej działalności potrzebna jest koncesja? Przykłady działalności koncesjonowanej

Zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców (dalej jako: p.p.), wykonywanie działalności gospodarczej w dziedzinach mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny wymaga uzyskania koncesji wyłącznie, gdy działalność ta nie może być wykonywana jako wolna albo po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia.

Zgodnie z powyższym, konieczność posiadania koncesji dotyczy więc przede wszystkim przedsiębiorców zajmujących się:

• materiałami wybuchowymi (np. produkcja technologii o przeznaczeniu wojskowym),
• bronią i amunicją (np. produkcja i sprzedaż broni o przeznaczeniu policyjnym),
• paliwem i energią (np. stancje benzynowe i kopalnie),
• ochroną osób i mienia (np. biura ochrony osób i mienia);
• rozpowszechnianiem programów radiowych i telewizyjnych (np. stacje telewizyjne i radiowe);
• przewozami lotniczymi;
• prowadzeniem kasyna.

Dlaczego warto ubiegać się o koncesję? Co grozi za jej brak?

Im mniejsza jest konkurencja i dostępność pożądanego produktu, tym większe jest prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu biznesowego. W przypadku wielu przedsiębiorców wymóg uzyskania koncesji jest na tyle poważną barierą, że postanawiają zająć się działalnością, która jej nie wymaga. Dlatego dysponując odpowiednimi środkami, wiedzą oraz zapleczem technicznym warto rozważyć prowadzenie działalności koncesjonowanej.

Jednocześnie należy pamiętać, że prowadzenie działalności koncesjonowanej bez wcześniejszego uzyskania koncesji jest surowo karane. Przykładowo, zgodnie z art. 57g ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo energetyczne, ten kto prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, magazynowania lub przeładunku, skraplania, regazyfikacji, przesyłania lub dystrybucji, obrotu paliwami ciekłymi, gazowymi lub energią, w tym obrotu paliwami ciekłymi z zagranicą, bez wymaganej koncesji, podlega grzywnie do 5 000 000 złotych albo karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.

Jak uzyskać koncesję? Streszczenie procedury uzyskania koncesji

W zależności od tego, na jaką działalność przedsiębiorca chce uzyskać koncesję, wymagania będą różne. Dlatego w przypadku każdej koncesji należy zapoznać się z przepisami właściwymi dla właściwego sektora gospodarki. Zgodnie z art. 38 p.p., organ koncesyjny zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie podmiotowej urzędu obsługującego organ, szczegółową informację o wszelkich warunkach uzyskania koncesji. Od tego miejsca należy więc rozpocząć poszukiwania. W przypadku wniosków koncesyjnych kluczowe znaczenie mają także kryteria rzeczowe (reglamentowane i regulowane), jakie trzeba spełnić, aby uzyskać koncesję.

Kluczowe w procesie uzyskiwania koncesji jest odpowiednie sformułowanie wniosku oraz skompletowanie wszystkich wymaganych dokumentów i informacji. Taki wniosek wraz z załącznikami należy złożyć do właściwego organu koncesyjnego.

Finalnym etapem procedury jest wydanie decyzji administracyjnej przez organ koncesyjny działający na podstawie tzw. swobodnego uznania. W praktyce oznacza to, że w procesie decyzyjnym organ może odmówić udzielenia koncesji podmiotowi, nawet jeśli spełnione zostały wszystkie elementy formalne.

Kto wydaje koncesję? Gdzie złożyć wniosek o udzielenie koncesji?

Wniosek o udzielenie lub zmianę koncesji kieruje się do właściwego organu koncesyjnego, którym może być minister, wojewoda lub starosta. Dokładne informacje znajdują się w przepisach odnoszących się do poszczególnych rodzajów działalności wymagających koncesji. Również zasady, tryb udzielania, odmowy, zmiany, zawieszenia, cofnięcia albo ograniczenia zakresu zezwolenia różnią się w zależności od rodzaju działalności koncesjonowanej.

Tak, w przypadku koncesji na:

• poszukiwanie, rozpoznawanie kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów lub dwutlenku węgla – wniosek należy złożyć do ministra właściwego do spraw środowiska, wojewody lub starosty;
• wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją, produktami o przeznaczeniu wojskowym i policyjnym – wniosek należy złożyć do ministra właściwego do spraw wewnętrznych;
• wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, transportowanie i sprzedaż paliw i energii – wniosek należy złożyć do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki;
• przesyłanie dwutlenku węgla w celu jego podziemnego składowania – wniosek należy złożyć do ministra właściwego do spraw środowiska;
• ochronę osób i mienia, czyli działalność tzw. agencji ochrony – wniosek należy złożyć do ministra właściwego do spraw wewnętrznych;
• przewozy lotnicze – wniosek należy złożyć do Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego;
• rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych – wniosek należy złożyć do Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji;
• prowadzenie kasyn gry – wniosek należy złożyć do ministra właściwego do spraw finansów.

Organy, do których należy złożyć wniosek wydają również decyzję o przyznaniu koncesji (lub odmowie).

Wniosek o udzielenie koncesji - wymagania

Jak już zostało wspomniane wyżej, treść wniosku o udzielenie koncesji może się różnić w zależności od rodzaju działalności koncesjonowanej, jakiej chce podjąć się przedsiębiorca. Każdy wniosek powinien jednak:

• wskazywać dane wnioskodawcy;
• adresować wniosek do organu właściwego do wydania decyzji;
• określać treść żądania;
• zawierać wymagane załączniki.

Postępowanie w sprawie uzyskania koncesji jest postępowaniem administracyjnym, co oznacza, że w procedurze stosuje się przepisy ustawy Kodeks postępowania administracyjnego (dalej jako: k.p.a.). W związku z tym, oprócz informacji wskazanych wyżej, przy sporządzaniu wniosku należy wniosku spełnić wymogi określone w pierwszych trzech paragrafach art. 63 k.p.a. To oznacza, że wniosek:

• wnosi się pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu, a także za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej;
• powinien zawierać, co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych;
• powinien być podpisany przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. Gdy podanie wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu.

Oprócz spełnienia wyżej wymienionych wymogów należy pamiętać o załącznikach. W zależności od rodzaju działalności będą określone inne wymogi przy ich załączaniu. Warto więc się z nimi zapoznać.

Potwierdzenie złożenia wniosku o nadanie koncesji i wezwanie do usunięcia braków

Skompletowany wniosek należy złożyć w odpowiednim urzędzie lub ministerstwie. Zgodnie z art. 63 § 4 i 5 k.p.a., organ administracji publicznej powinien potwierdzić wniesienie wniosku, jeżeli wnioskodawca tego zażąda. W przypadku wniosku w formie dokumentu elektronicznego, organ ma obowiązek potwierdzić jego złożenie poprzez doręczenie urzędowego poświadczenia odbioru. Takie doręczenie następuje na wskazany przez wnioskodawcę adres elektroniczny.

Jeśli złożony wniosek zawiera braki formalne, to zgodnie z art. 64 § 2 k.p.a. przedsiębiorca zostanie wezwany do ich usunięcia w wyznaczonym terminie. Termin ten nie może być krótszy niż siedem dni. Nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.

Decyzja w sprawie nadania koncesji

Po otrzymaniu wniosku o nadanie koncesji, organ administracji publicznej bada, czy jest właściwym do rozpoznania sprawy. Jeśli uzna, że nie - przekaże sprawę do organu właściwego, zawiadamiając o tym wnioskodawcę. Jeżeli wniosek został zaadresowany prawidłowo, to na podstawie art. 66 k.p.a. organ rozpozna sprawę.

Po rozpatrzeniu wniosku organ koncesyjny wydaje decyzję rozstrzygającą sprawę. Decyzja może dotyczyć zgody co do istoty sprawy w całości, w części lub w inny sposób finalizować sprawę. Co ważne, organ może z własnej inicjatywy lub też na wniosek wnioskodawcy przeprowadzić rozprawę zgodnie z art. 89 k.p.a., czyli poprzez zwrócenie się o wydanie odpowiednich opinii i ekspertyz.

Czy organ może odmówić wydania koncesji?

Zgodnie z art. 39 ust. 1 p.p., organ administracyjny może odmówić udzielenia koncesji, ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji albo odmówić zmiany koncesji:

• w przypadku niespełnienia warunków udzielenia koncesji;
• ze względu na zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa państwa lub obywateli;
• jeżeli w wyniku przeprowadzonej rozprawy albo przetargu udzielono koncesji innemu przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom;
• w przypadku, gdy wydano decyzję o stwierdzeniu niedopuszczalności wykonywania praw z udziałów albo akcji przedsiębiorcy, na podstawie przepisów ustawy o kontroli niektórych inwestycji, jeżeli jest to w interesie publicznym;
• w przypadkach określonych w odrębnych przepisach.

Postępowanie koncesyjne prowadzone jest według przepisów administracyjnych, co oznacza, że można odwołać się od niezadowalających decyzji organów koncesyjnych do organu nadrzędnego lub złożyć skargę do odpowiedniego sądu administracyjnego.

O ścieżce odwoławczej decyduje to, jaki organ rozpoznawał dany wniosek koncesyjny. W każdej decyzji kończącej procedurę organ koncesyjny powinien wskazać sposób jej zaskarżenia oraz organ, do którego środek zaskarżenia ma być wniesiony.

Kontrole związane z działalnością koncesjonowaną

Nadanie koncesji przez odpowiednie organy jest swojego rodzaju gwarancją jakości produktów lub usług danego przedsiębiorcy. Jest tak, ponieważ organy koncesyjne sprawują wnikliwy nadzór dotyczący spełniania obowiązków nałożonych na koncesjonariusza.

Zgodnie z art. 40 p.p., organ koncesyjny jest uprawniony do kontroli działalności gospodarczej w zakresie:

• zgodności wykonywanej działalności z udzieloną koncesją;
• przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej;
• obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli.

Osoby upoważnione przez organ koncesyjny do dokonywania kontroli są uprawnione w szczególności do:

• wstępu na teren nieruchomości, obiektu, lokalu lub ich części, gdzie jest wykonywana działalność gospodarcza objęta koncesją, w dniach i w godzinach, w których ta działalność jest wykonywana lub powinna być wykonywana;
• żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępnienia danych mających związek z przedmiotem kontroli.

W przypadku stwierdzenia uchybień w trakcie kontroli, organ koncesyjny może wezwać przedsiębiorcę do ich usunięcia w wyznaczonym terminie.

Na jaki okres wydawana jest koncesja? Czy można utracić koncesję?

Koncesji udziela się na czas oznaczony. Termin udzielenia koncesji regulują przepisy poszczególnych ustaw. Organ wydający koncesję w określonych przez przepisy szczegółowe przypadkach może nie przedłużyć koncesji lub ją cofnąć.