„Niebieska Karta” jest dokumentem służbowym wypełnianym przez funkcjonariusza policji w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie. Służy ona dokumentowaniu faktów związanych z dokonywaniem aktów przemocy w danej rodzinie oraz ocenie zagrożenia dalszą przemocą. Stanowi także istotny dowód w sprawach sądowych.
Procedura Niebieskiej Karty
Zgodnie z art. 9d ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (dalej jako „uppr”) procedura „Niebieskiej Karty” obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie. Należy jednak pamiętać, że wypełnienie formularza „Niebieskiej Karty" nie jest równoznaczne ze złożeniem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Tym samym nie stanowi podstawy do wszczęcia postępowania karnego. Jednak w przypadku złożenia takiego zawiadomienia i wszczęcia postępowania może ona być istotnym dowodem w sprawie. Dokumentacja „Niebieskiej Karty" stanowi informację dla policji, że w danej rodzinie dochodzi do aktów przemocy. W takiej sytuacji dzielnicowy ma obowiązek nie później niż w ciągu 7 dni skontaktować się z daną rodziną. Jest on zobligowany do rozpoznania sytuacji i jej systematycznego monitorowania. Musi także udzielić pomocy w trakcie comiesięcznych wizyt.
Niebieska Karta A, czyli wszczęcie procedury
Wszczęcie procedury następuje przez wypełnienie formularza „Niebieska Karta - A” przez przedstawiciela jednego z podmiotów wymienionych w art. 9d ust. 2 uppr w obecności osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie lub przez osobę będącą świadkiem przemocy w rodzinie (art. 9d ust. 4 uppr). W przypadku braku możliwości wypełnienia formularza z uwagi na nieobecność osoby, której może dotyczyć przemoc domowa, stan jej zdrowia lub ze względu na zagrożenie jej życia lub zdrowia, wypełnienie formularza następuje niezwłocznie po nawiązaniu bezpośredniego kontaktu z tą osobą lub po ustaniu przyczyny uniemożliwiającej jego wypełnienie.
Bywa, że występują trudności w nawiązaniu bezpośredniego kontaktu z osobą poszkodowaną. Wówczas wypełnienie formularza „Niebieska Karta – A” następuje bez udziału tej osoby. Wszczynając procedurę, podejmuje się działania interwencyjne. Mają one na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie. Rozmowę z tą osobą przeprowadza się w warunkach gwarantujących swobodę wypowiedzi i poszanowania godności tej osoby oraz zapewniających jej bezpieczeństwo.
Podejrzenie przemocy wobec dziecka
W przypadku podejrzenia stosowania przemocy w rodzinie wobec dziecka czynności podejmowane i realizowane w ramach procedury przeprowadza się w obecności rodzica, opiekuna prawnego lub faktycznego. Jeżeli osobami, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie wobec dziecka, są rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni, działania z udziałem dziecka przeprowadza się w obecności pełnoletniej osoby najbliższej w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego. Przepis ten stanowi, że osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Działania z udziałem dziecka, które mogło doświadczyć przemocy w rodzinie, należy prowadzić w miarę możliwości w obecności psychologa.
Niebieska Karta B
Jednocześnie w trakcie trwania nadzoru policyjnego urzędnicy powołują specjalny zespół, który pracuje nad planem pomocy osobom poszkodowanym. Należy opracować strategię działania. Później policja przekazuje ją ofiarom przemocy w rodzinie. Ta informacja zwrotna jest tzw. Niebieską Kartą B. Po wypełnieniu formularza „Niebieska Karta – A” osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, przekazuje się formularz „Niebieska Karta – B”. Jeżeli osobą, która mogła doświadczyć przemocy w rodzinie, jest dziecko, formularz „Niebieska Karta – B” przekazuje się rodzicowi, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu albo osobie, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie. Formularza „Niebieskiej Karty – B" nie przekazuje się osobie, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie.
Niebieska Karta C
Na posiedzeniu członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej dokonują analizy sytuacji rodziny. Dzieję się to w obecności zaproszonej osoby, co do której istnieje podejrzenie, że doświadczyła przemocy w rodzinie. Następnie wypełniają formularz „Niebieska Karta – C”. Na posiedzenie to nie zaprasza się dziecka. Niestawiennictwo osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, nie wstrzymuje prac zespołu. Jego członkowie wypełniają wówczas formularz „Niebieska Karta – D”. Dzieje się to w obecności osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie.
Nie jest wymagana zgoda pokrzywdzonego
Artykuł 9d ust. 1 uppr stanowi wprost, że podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę „Niebieskie Karty” i nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie. Co istotne, wszystkie podejmowane działania należy odpowiednio udokumentować. W przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa dokumenty przekazuje się organom właściwym do prowadzenia postępowania przygotowawczego. W ramach procedury pracownik socjalny jednostki organizacyjnej pomocy społecznej:
- diagnozuje sytuację i potrzeby osoby, co do której istnieje podejrzenie, że doświadczyła przemocy w rodzinie;
- udziela kompleksowych informacji o:
- możliwościach uzyskania pomocy, w szczególności psychologicznej, prawnej, socjalnej i pedagogicznej, oraz wsparcia, w tym o instytucjach i podmiotach świadczących specjalistyczną pomoc na rzecz osób dotkniętych przemocą w rodzinie,
- formach pomocy dzieciom doznającym przemocy w rodzinie oraz o instytucjach i podmiotach świadczących tę pomoc,
- możliwościach podjęcia dalszych działań mających na celu poprawę sytuacji osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie;
- organizuje niezwłocznie dostęp do pomocy medycznej, jeżeli wymaga tego stan zdrowia osoby, co do której istnieje podejrzenie, że doświadczyła przemocy w rodzinie;
- zapewnia osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, w zależności od potrzeb, schronienie w całodobowej placówce świadczącej pomoc, w tym w szczególności w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie;
- może prowadzić rozmowy z osobami, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie, na temat konsekwencji stosowania przemocy w rodzinie oraz informuje te osoby o możliwościach podjęcia leczenia lub terapii i udziale w programach oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie.
Zakończenie procedury
Zakończenie procedury następuje w przypadku:
- ustania przemocy w rodzinie i uzasadnionego przypuszczenia zaprzestania dalszego stosowania przemocy w rodzinie oraz po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy albo
- rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań.
Zakończenie procedury wymaga udokumentowania w formie protokołu podpisanego przez przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego. Protokół ten powinien zawierać dane dotyczące osób, wobec których realizowano procedurę. Należ tam również zamieścić datę rozpoczęcia i zakończenia procedury oraz opis podjętych działań w ramach procedury. O zakończeniu procedury zawiadamia się podmioty uczestniczące w procedurze po jej zakończeniu.
