Bezprawne uniemożliwienie zgwałconej kobiecie przerwania ciąży
Polski ustawodawca kwestię możliwości przerwania ciąży w określonych wypadkach uregulował w ustawie z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. W myśl powyższej regulacji przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy: ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.
„Złe poczęcie”
Jedną z postaci odpowiedzialności związanej z urodzeniem dziecka jest odpowiedzialność za tzw. „złe urodzenie” określane w doktrynie mianem „wrongful conception”. Taka odpowiedzialność obciąża lekarza, który nie wykona zabiegu aborcji, pomimo prośby kobiety, w sytuacji gdy do zapłodnienia doszło w wyniku czynu zabronionego (najczęściej gwałtu). Kwestie sporne budzi wciąż kwalifikacja, czyje dobra osobiste w takiej sytuacji są narażone na uszczerbek – prawo do życia poczętego (nasciturusa) czy też prawo do wolności wyboru matki.
Lekarz odmówił aborcji
Przełomowym orzeczeniem dla możliwości przyznania zadośćuczynienia pieniężnego matce za krzywdę doznaną wskutek urodzenia dziecka poczętego w wyniku czynu zabronionego był wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2003 r. (V CK 16/03). W powyższej sprawie kobieta, która stała się ofiarą gwałtu, skierowała pozew przeciwko zakładowi opieki zdrowotnej. Zakład ten, pomimo jej prośby, nie dokonał legalnego zabiegu przerwania ciąży. Przyczyną odmowy dokonania zabiegu było niewłaściwe określenie przez lekarza zaawansowania ciąży jako 14-tygodniowej, zamiast 11-tygodniowej (gdy ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, aborcja jest możliwa, jeśli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni). Powódka domagała się zasądzenia od pozwanych (w tym przypadku Skarbu Państwa) kwoty 20 tys. zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jej dóbr osobistych oraz odszkodowania w wysokości 15 tys. zł, z racji uniemożliwienia wykonywania przez nią pracy zarobkowej. Powódka wnosiła ponadto o zasądzenie renty na rzecz jej małoletniego wówczas syna w wysokości 800 zł miesięcznie.
Zasadność roszczeń powódki
Sąd Najwyższy nie uwzględnił roszczenia kobiety, która wnosiła o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych (wolność). Na nieszczęście powódki w chwili zdarzenia (październik 1996) art. 448 KC, który był podstawą roszczenia, występował w innym brzmieniu, nieprzewidującym pieniężnego zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego. Oddalenie przez SN w tej części powództwa było jak najbardziej zasadne (bazując na ówcześnie obowiązujących przepisach). Jednakże jeśli do podobnej sytuacji jak w powyższym stanie faktycznym doszłoby teraz, roszczenie kobiety byłoby zasadne. Wynika to ze względu na nowelizację art. 448 KC, która weszła w życie 28 grudnia 1996 r. Ustawodawca, zmieniając treść tego przepisu, dopuścił możliwość wytoczenia roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dobra osobistego.
Powódka żądała ponadto zasądzenia na jej rzecz odszkodowania. Swoje roszczenie motywowała faktem, że przez nieplanowane zajście w ciążę utraciła możliwość pracy zarobkowej. Powyższe żądanie zostało uznane przez SN za zasadne. Sąd przyjął za podstawę orzeczenia odszkodowania uprzednio obowiązujący art. 4201 § 1 w związku z art. 361 KC. Ostatnią kwestią, jaką zajął się Sąd Najwyższy, było roszczenie powódki o przyznanie renty na rzecz jej syna. Sąd słusznie uznał, że nie można przyjąć za źródło szkody urodzenia się zdrowego dziecka. W takim przypadku nie mamy do czynienia ani z rozstrojem zdrowia, ani też z uszkodzeniem ciała. To przesądza o niespełnieniu przesłanek zawartych w art. 444 KC.
Podsumowanie
W obecnym porządku prawnym, dochodząc zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę doznaną wskutek urodzenia dziecka poczętego w wyniku czynu zabronionego, można skorzystać z dobrodziejstwa art. 448 KC. W takim przypadku należy wskazać, jakie dobro osobiste zostało bezprawnie naruszone. Przykładem może być wolność (art. 23 KC) bądź też prawo decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47 Konstytucji).
Źródło:
