Okno transferowe – co warto wiedzieć?

Mogłoby się wydawać, że dla kibica piłkarskiego początek lipca jest najmniej interesującym okresem roku. Najważniejsze ligi swoje sezony pokończyły już kilka tygodni temu. Do śledzenia pozostają zatem wyłącznie trwające rozgrywki lig z drugiego końca świata. Nic bardziej mylnego. Wraz z 1 lipca rozpoczynają się być może równie ciekawe co sportowe inne zmagania. Mowa o rozgrywkach transferowych dla właścicieli, prezesów i działaczy klubowych, którzy wyruszają na łowy w celu upolowania potencjalnych wzmocnień dla reprezentowanych przez nich klubów. Innymi słowy: otwiera się “okno transferowe”.

Każdego roku to właśnie w okolicach lipca kluby zyskują możliwość “kupowania”, jak również “sprzedawania”, swoich zawodników. Dla wielu z nich jest to znaczny zastrzyk finansowy, a także sposobność do przebudowy swojej kadry. O tym, że transfery mogą być przeprowadzane wyłącznie w ściśle oznaczonych okresach, wie każdy kibic piłki kopanej. Czym w takim razie, według przepisów piłkarskich, jest okno transferowe? Co wpływa na jego kształt?

Istota okna transferowego, czyli transfer piłkarski

Omawianie pojęcia okna transferowego warto rozpocząć od terminu nierozerwalnie
z nim związanego, tj. transferu piłkarskiego. Zgodnie z najistotniejszym dokumentem prawnym regulującym rynek transferowy w Polsce – Uchwałą nr VIII/124 z dnia 14 lipca 2015 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie statusu zawodników oraz zasad zmian przynależności klubowej – transfer jest to zmiana przynależności klubowej na podstawie umowy zawartej pomiędzy klubem odstępującym a klubem pozyskującym, na podstawie której zawodnik zmienia przynależność do klubu pozyskującego. Oprócz zawartego porozumienia transferowego między klubami zmiana barw klubowych może również nastąpić:

• na podstawie oświadczenia klubu o wygaśnięciu umowy (kontraktu)
  z zawodnikiem, wydanego w ciągu 3 dni od zgłoszenia wniosku o wydanie takiego oświadczenia, lub
• na podstawie decyzji podjętej przez organ prowadzący dane rozgrywki związku piłki nożnej właściwy dla klubu pozyskującego, wydanej w oparciu o dokumenty posiadane przez ten organ.

Warto w tym miejscu jednak podkreślić, że przedmiotem umowy transferowej, czy też oświadczenia klubu, nie jest, jak powszechnie się przyjęło, sam zawodnik. Są nim prawa do dokonania potwierdzenia zawodnika do konkretnego klubu w krajowej federacji piłkarskiej. Zgodnie z przepisami zawodnik może być potwierdzony jednocześnie tylko w jednym klubie, a w czasie trwania sezonu od 1 lipca do 30 czerwca następnego roku maksymalnie w trzech klubach. Przy czym w tym samym okresie zawodnik może występować w oficjalnych meczach wyłącznie dwóch klubów.

Przeczytaj również:
Premier League w obliczu Brexitu

Dwa określone okresy w roku

Tu dochodzimy w końcu do pojęcia okna transferowego. Dokonanie wspomnianego wcześniej potwierdzenia zgodnie z przepisami prawa piłkarskiego (zarówno wspomnianą wcześniej uchwałą PZPN, jak i najistotniejszym aktem regulującym materię transferową – FIFA Regulations on the Status and Transfer of Players) może nastąpić wyłącznie podczas jednego z dwóch corocznych okresów rejestracyjnych. Te okresy są właśnie oknami transferowymi. Okna te ustalane są według uznania federacji narodowych. Dopuszcza się jednak wyznaczenie dwóch różnych okien dla piłkarzy i piłkarek. Krajowy związek związany jest jednak ustalonymi w FIFA RSTP wymaganiami, które stanowią, że

• pierwszy okres rejestracyjny musi rozpocząć się po zakończeniu sezonu,
  i powinien zwykle zakończyć się przed startem kolejnego. Nie może on trwać dłużej niż 12 tygodni
• drugie okno transferowe powinno zostać wyznaczone w połowie sezonu i nie powinno być dłuższe niż 4 tygodnie.

Oba wyznaczone przez związek terminy muszą być zgłoszone w FIFA Transfer Matching System (stworzona przez FIFA w 2010 roku platforma online, służąca do obsługi rynku transferowego) co najmniej 12 miesięcy przed wejściem w życie. Jeśli Związek spóźni się z czasowym poinformowaniem o wyznaczonych terminach, okresy te wyznacza sama FIFA.

Analizując przepisy, można zauważyć, że kluby mogą bez ograniczeń czasowych zawierać umowy transferowe. Rejestracja pozyskiwanego zawodnika może się jednak odbyć wyłącznie w określonym przez federację okresie. Wyjątek stanowi jednak sytuacja, kiedy kontrakt piłkarza wygaśnie przed końcem okresu rejestracyjnego. W takim przypadku zawodnik może zostać zarejestrowany poza obowiązującymi ściśle określonymi terminami (tzw. free agent).

Różne federacje, różne terminy

Z racji tego, że FIFA pozostawiła związkom możliwość samodzielnego wyznaczania okresów rejestracyjnych, można dostrzec różnice między poszczególnymi federacjami, w zakresie długości trwania, jak i samych terminów otwarcia okresów rejestracyjnych. Różnice te są determinowane przede wszystkim datami rozpoczęcia i zakończenia sezonów. Zgodnie bowiem z idealistycznym założeniem wszelkie zmiany klubowe powinny dojść do skutku, zanim jeszcze klub rozpocznie swoje rozgrywki. Zdecydowana większość lig europejskich swoje sezony rozpoczyna w drugiej połowie roku. Dzieje się to na przełomie lipca/sierpnia. Mecze rozgrywane są natomiast aż do połowy roku następnego. W konsekwencji letnie okno transferowe w tych ligach zostaje otwarte w przerwach międzysezonowych. Zimowe natomiast – w połowie trwającego sezonu, w okolicach stycznia.

Zmiany bywają konieczne

Okresy te są raczej stałe. Ulegają jednak niekiedy istotnym modyfikacjom. Najlepszym przykładem jest tu przeprowadzone przez kluby Premier League we wrześniu 2017 roku głosowanie nad zakończeniem okna transferowego przed rozpoczęciem pierwszej kolejki ligowej na Wyspach Brytyjskich. Głównym argumentem proponowanej zmiany miała być przede wszystkim chęć uniknięcia sytuacji, w której zawodnik w jednym sezonie reprezentuje dwie różne drużyny, rozgrywające swoje mecze w tej samej lidze. Miało to miejsce np. w przypadku Alexa Oxlade-Chamberlaine. Zawodnik ten w ostatnim dniu okienka przedsezonowego w 2017 roku zamienił Londyński Emirates Stadium na Anfield Road. Pomysł zyskał aprobatę klubów. Wpłynęło to na zmianę terminów otwarcia i zamknięcia przedsezonowego okresu rejestracyjnego. Oficjalnie następnego sezonu okno otwarto 17 maja, parę dni po zakończeniu poprzedniego sezonu i trwało aż do godz.17:00 9 sierpnia.

Początkowo rozwiązanie to wzbudzało wiele kontrowersji. Wiązały się one przede wszystkim
z faktem, że w innych ligach z tzw. “Top 5” okresy rejestracyjne trwały jeszcze przez 3 tygodnie po skończeniu swojego odpowiednika na Wyspach Brytyjskich. Mogło to powodować destabilizację angielskich klubów. Mogło również dojść do ich sportowego osłabienia. Patrząc jednak na to, co działo się po ostatnim sezonie (w szczególności na wyniki osiągnięte przez kluby angielskie na arenie europejskiej) przewidywania te okazały się niesłuszne. Co więcej, ruch ten mógł stać się początkiem pewnego trendu. Na podobny manewr zdecydowali się bowiem włodarze ligi włoskiej. Skrócili okres przedsezonowego okienka transferowego do 17 sierpnia.

Okna transferowe w sezonie 2019/2020

Źródło: fifatms.com

W obecnym sezonie przyjęty przed rokiem przez Premier League pomysł został utrzymany. W najwyższej klasie rozgrywkowej w Anglii oraz lidze bezpośrednio niższej – Championship okno transferowe zostanie zamknięte w czwartek 8 sierpnia o godz. 17.  Okno będzie jednak nadal otwarte dla klubów z League One/League Two. Dla nich możliwość dokonywania transferów przychodzących trwa aż do 2 września.

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku lig skandynawskich czy północno-amerykańskich. Tutaj, z racji warunków atmosferycznych, sezony rozgrywane są wyłącznie w jednym roku kalendarzowym. W przypadku USA i Kanady dodatkowym czynnikiem wpływającym na okres trwania sezonu i okienka transferowego jest również fakt trwania rozgrywek innych popularnych dyscyplin np. koszykówki czy futbolu amerykańskiego.

Źródło: fifatms.com

Okno transferowe – jak jest w Polsce?

Jeśli natomiast chodzi o nasze krajowe podwórko piłkarskie, to okresy rejestracyjne otwierane są podobnie jak w innych zachodnioeuropejskich ligach. Z z tą różnicą, że “zimowe” okno rozpoczyna się o miesiąc później – wraz z początkiem lutego i trwa aż do końca ostatniego dnia miesiąca. Mowa tu oknach dla Ekstraklasy, I i II ligi, oraz Ekstraligi i I ligi kobiet. Wspomniana już wcześniej Uchwała Zarządu PZPN nr VIII/124 wyznacza bowiem różnice w długości trwania poszczególnych okresów w zależności od poziomu rozgrywkowego, jak również wieku zawodników.

Tegoroczne okno transferowe w najwyższych klasach rozgrywkowych trwa jednak trochę dłużej. Wynika to z faktu, że 31 sierpnia przypada w sobotę. Oficjalnie więc kluby mogą ściągać odkryte “perełki” aż do 2 września, do godz. 23:59.

Przeczytaj również:
Czym jest Finansowe Fair Play UEFA?

Czy okna transferowe są w ogóle potrzebne?

Od samego początku obowiązywania okresów rejestracyjnych tj. od sezonu 2002/2003 na pytanie zadane powyżej stara się odpowiedzieć coraz większe grono futbolowych ekspertów. Wśród nich możemy znaleźć zarówno zwolenników, jak i przeciwników istnienia popularnych okienek transferowych.

Z jednej strony można zauważyć, że piłka nożna oraz sport sam w sobie cechuje się odmiennością w porównaniu do innych gałęzi biznesu, gdzie możliwość dokonywania transakcji jest pod kątem czasowym nieograniczona. Dopuszczenie opcji przeprowadzania transferów przez cały rok kalendarzowy, niezależnie od trwającej w danym czasie fazy sezonu, mogłoby negatywnie wpłynąć na konkurencyjność oraz bezstronność czy sprawiedliwość, nie wspominając o możliwości osłabienia więzi łączącej zawodników z danym klubem sportowym, którzy traktowani byliby jedynie jako najemnicy wzywani do miejsca gdzie aktualnie są najbardziej potrzebni.

Z drugiej jednak strony w obecnej sytuacji doszło swego rodzaju pokrzywdzenia piłkarzy, którym została odebrana możliwość zmiany w każdej chwili swojego zakładu pracy tak ja ma to miejsce w przypadku zwykłych pracowników, na rzecz utrzymania stabilności i integralności drużyn oraz samych lig. Sama zresztą legalność obecnego rozwiązania nie jest pewna.

W 2015 roku FIFpro (Międzynarodowa Federacja Piłkarzy Zawodowych) wniosła skargę do Komisji Europejskiej w sprawie domniemanej niezgodności przepisów z RSTP z przepisami prawa konkurencji Unii Europejskiej. Nie doszło jednak do jej rozstrzygnięta z racji zawarcia przez FIFPro i FIFę w 2017 roku porozumienia o współpracy na okres 6 lat, na rzecz wzmocnienia relacji między obiema organizacjami i poprawy obecnego systemu transferowego.

Aktualnie głosy o potrzebie modyfikacji, czy usunięcia funkcjonujących okresów rejestracyjnych, zdecydowanie ucichły. Z tego też powodu można domniemywać, że zostaną one utrzymane w dotychczasowej formie. Mimo wielu wad potrafi ona jednak podczas tzw. deadline day (ostatni dzień okienka) dostarczyć ogromnych emocji kibicom, a także i piłkarzom. O tym na własnej skórze wielokrotnie przekonał się Kamil Grosicki, dla którego latanie wynajętym samolotem po Europie w ostatnie dni okna transferowego jest czymś normalnym.