Pracownik na kwarantannie – jakie ma prawa i obowiązki?

Sytuacja epidemiologiczna w kraju spowodowała konieczność wysłania większości pracowników do pracy zdalnej. Co więcej, obecnie gwałtownie wzrasta liczba osób, które zostały skierowane do odbycia kwarantanny. Są to osoby wracające zza granicy oraz osoby, które miały kontakt z osobą zarażoną koronawirusem. Należy pamiętać, że w świetle obowiązujących przepisów wszystkie osoby odbywające kwarantannę mogą być traktowane jak osoby niezdolne do pracy. Mogą też ubiegać się z tego powodu o świadczenie z tytułu choroby. Jakie prawa i obowiązki ma pracownik na kwarantannie?

Obowiązek odbycia kwarantanny

Obowiązek odbycia kwarantanny wynika z decyzji nałożonej przez państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny. Dotyczy to osób:

• zakażonych lub chorych na chorobę zakaźną,
• podejrzanych o zakażenie lub chorobę zakaźną, lub
• osób, które miały styczność ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego.

Co więcej, również osoby, które były narażone na chorobę zakaźną lub pozostawały w styczności ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego, a nie wykazują objawów chorobowych, mają obowiązek poddać się kwarantannie lub nadzorowi epidemiologicznemu. Jeżeli tak postanowią organy inspekcji sanitarnej.

Przepisy prawne 

Obowiązek poddania się kwarantannie może powstawać również z samej mocy prawa. Od dnia 15 marca 2020 r. dotyczy to osób, które przekroczyły polską granicę państwową. Wyjątek stanowią m.in. kierowcy wykonujący czynności zawodowe. Obecnie osoby wracające zza granicy muszą poddać się 10-dniowej kwarantannie. Obowiązek ten wynika z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Wcześniej (tj. przed dniem 20 kwietnia 2020 r.) obowiązek poddania się kwarantannie uregulowano w innych rozporządzeniach dotyczących ogłoszenia na terytorium Polski stanu zagrożenia epidemiologicznego i stanu epidemii oraz ustanowienia ograniczeń i nakazów z nimi związanych. Przede wszystkim mowa tu o rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego, rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Domownicy też na kwarantannie 

Co istotne, kwarantannę obligatoryjnie muszą odbyć również ci, którzy mieszkają z osobami, wobec których właściwy organ inspekcji sanitarnej wydał decyzję o odbyciu przymusowej kwarantanny w związku z narażeniem na chorobę zakaźną lub stycznością ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego, a które nie wykazują objawów chorobowych.

Wobec takich osób organ inspekcji sanitarnej nie wydaje decyzji o skierowaniu do kwarantanny. Obowiązek ten powstaje z mocy prawa. Osoby poddane kwarantannie z mocy prawa nie dysponują więc formalną decyzją właściwego organu. O odbywaniu tego rodzaju kwarantanny należy jednak powiadomić pracodawcę. Ponadto, w terminie 3 dni od zakończenia kwarantanny, pracownik powinien złożyć pracodawcy lub podmiotowi zobowiązanemu do wypłaty świadczenia pieniężnego z tytułu choroby pisemne oświadczenie potwierdzające odbycie kwarantanny. Dokument ten stanowi jednocześnie usprawiedliwienie nieobecności w pracy. Oświadczenie to trafia następnie do ZUS.

Lekarz też skieruje na kwarantannę 

W niektórych przypadkach obowiązek poddania się kwarantannie wynikać może również z decyzji lekarza. W przypadku podejrzenia lub rozpoznania zachorowania na chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną lekarz przyjmujący do szpitala, miejsca izolacji, odbywania kwarantanny lub zlecający izolację w warunkach domowych, kierując się własną oceną stopnia zagrożenia dla zdrowia publicznego, poddaje osobę podejrzaną o zachorowanie, chorą lub narażoną na zakażenie hospitalizacji, izolacji lub kwarantannie oraz badaniom. Może też zlecić izolację w warunkach domowych.

Jest to możliwe również w przypadku, gdy brak jest decyzji państwowego powiatowego lub granicznego inspektora sanitarnego, a osoba podejrzana o zachorowanie, chora lub narażona na zakażenie nie wyraża zgody na hospitalizację, izolację, kwarantannę, wykonanie badania lub izolację w warunkach domowych. W sytuacji takiej to lekarz zawiadamia właściwego miejscowo państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Nie wydaje on jednak formalnej decyzji. Może jedynie wystawić zaświadczenie lekarskie.

Pracownik na kwarantannie – świadczenia przysługujące podczas kwarantanny

Zgodnie z przepisami (art. 33 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. f, i ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi) państwowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny może wydać decyzję o poddaniu kwarantannie lub izolacji osoby przebywającej na terytorium RP, jeśli jest ona zakażona, chora na chorobę zakaźną albo podejrzana o zakażenie lub chorobę zakaźną lub miała styczność ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego.

Decyzja inspektora sanitarnego

Decyzja inspektora sanitarnego stanowi podstawę do wypłaty świadczeń z tytułu choroby na ogólnych zasadach. Zatem za czas nieobecności w pracy z powodu kwarantanny lub izolacji przysługuje wynagrodzenie za czas choroby lub zasiłek chorobowy. Wypłaca je płatnik składek lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dostarczenie decyzji do pracodawcy bądź do placówki ZUS może nastąpić po okresie kwarantanny lub izolacji.

Jeżeli lekarz leczący uzna, że w trakcie hospitalizacji, izolacji lub kwarantanny ze względu na stan zdrowia osoby poddanej tym obowiązkom uzasadnione jest orzeczenie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby i potwierdzi to, wystawiając zaświadczenie lekarskie, jest ono dokumentem do ustalenia prawa i wypłaty świadczeń z tytułu choroby. Ocena, czy stan zdrowia uzasadnia wystawienie zaświadczenia lekarskiego, pozostaje w kompetencji lekarza.

Jeżeli będzie miała miejsce sytuacja, o której mowa w art. 35 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, czyli gdy lekarz przyjmujący do szpitala, miejsca izolacji lub odbywania kwarantanny, kierując się własną oceną stopnia zagrożenia dla zdrowia publicznego, podda osobę podejrzaną o zachorowanie, chorą na chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną lub osobę narażoną na zakażenie hospitalizacji lub kwarantannie oraz badaniom, również w przypadku, gdy nie pojawiła się decyzja inspektora sanitarnego, a następnie ubezpieczony otrzyma decyzję inspektora sanitarnego, to ubezpieczonemu będą przysługiwały świadczenia z tytułu choroby.

Jeżeli lekarz leczący uzna, że w trakcie hospitalizacji, izolacji lub kwarantanny ze względu na stan zdrowia nastąpiła konieczność wydania orzeczenia o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby i potwierdzi to, wystawiając zaświadczenie lekarskie, ubezpieczony może ubiegać się o świadczenia z tytułu choroby na ogólnych zasadach.

Ocena, czy stan zdrowia uzasadnia wystawienie zaświadczenia lekarskiego, pozostaje w kompetencji lekarza. Warto jednak pamiętać, że w przypadku gdy ubezpieczony dobrowolnie powstrzyma się od pracy i nie otrzyma zaświadczenia lekarskiego ani decyzji inspektora sanitarnego, nie przysługuje mu prawo do świadczeń pieniężnych w razie choroby.

Pracownik na kwarantannie – ZUS nie usprawiedliwi nieobecności

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest właściwy w zakresie zasad usprawiedliwiania nieobecności w pracy określonych przepisami prawa pracy. Zakład nie jest także właściwy do zajmowania stanowiska w sprawie możliwości zastosowania art. 210 § 1 Kodeksu pracy. Przewiduje on prawo pracownika do powstrzymania się od wykonywania pracy, gdy wykonywana przez niego praca stwarza zagrożenie dla zdrowia lub życia innym osobom. Zagadnienie to dotyczy bowiem przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy.

Pracownik na kwarantannie –ustalanie prawa do zasiłku opiekuńczego

W sytuacji konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem lub członkiem rodziny, gdy lekarz wystawił z tego tytułu zaświadczenie lekarskie, ubezpieczonemu przysługuje prawo do zasiłku opiekuńczego na ogólnych zasadach. Rodzic ma prawo do zasiłku opiekuńczego z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem, jeżeli powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny na podstawie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wydał decyzję o konieczności izolacji lub kwarantanny dziecka.

Konieczność izolacji lub kwarantanny dziecka traktuje się analogicznie jak chorobę dziecka. Oznacza bowiem niemożność wykonywania pracy przez jednego z rodziców dziecka w związku z koniecznością zapewnienia mu opieki. Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje również w sytuacji konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko.

Zasiłek opiekuńczy – kiedy nie przysługuje?

Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje m.in. w przypadkach:

• gdy nie nastąpi nieprzewidziane zamknięcie placówki, do której uczęszcza dziecko (dzieci nadal są przyjmowane do tej placówki), a rodzic sam zadecyduje, że nie wyśle dziecka do tej placówki (np. w reakcji na apel dyrektora placówki),
• gdy placówka, do której uczęszcza dziecko, przyjmie dziecko, ale następnie zażąda jego odebrania z powodu stanu zdrowia, chyba że rodzic dziecka otrzyma zaświadczenie lekarskie z tytułu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem albo decyzję o konieczności izolacji lub kwarantanny dziecka, wydaną przez inspektora sanitarnego (wówczas rodzic uzyska prawo do zasiłku opiekuńczego),
• jeśli placówka, do której uczęszcza dziecko, odmówi przyjęcia tego dziecka z powodu obawy przed zakażeniem, chyba że nastąpi wystawienie decyzji inspektora sanitarnego (wówczas rodzic uzyska prawo do zasiłku opiekuńczego).

Od 8 marca 2020 r., tj. od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do lat 8 przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy za okres nie dłuższy niż 14 dni, jeżeli w związku ze zwalczaniem zakażenia wirusem i rozprzestrzeniania się choroby zakaźnej u ludzi, wywołanej tym wirusem nastąpi zamknięcie żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły do których uczęszcza dziecko.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy jest przyznawany w trybie i na zasadach określonych w ustawie zasiłkowej. Nie wlicza się go do limitu 60 dni pobierania zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie obojgu rodzicom w wymiarze do 14 dni. Niezależnie od liczby dzieci wymagających opieki w związku z zamknięciem placówki z powodu wirusa. Dokumentem do wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego jest oświadczenie ubezpieczonego. Za okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie przysługuje zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w art. 32 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

Pracownik na kwarantannie –możliwość pracy zdalnej podczas kwarantanny

Objęcie kwarantanną nie zawsze wyklucza jednak możliwość wykonywania pracy zdalnej. Każda sytuacja będzie jednakże wymagała indywidualnej oceny. Trzeba bowiem sprawdzić, czy dany rodzaj pracy nadaje się do wykonywania w sposób zdalny. Należy także ocenić, czy w miejscu odbywania kwarantanny zapewniono odpowiednie warunki do jej świadczenia. Pracownik musi być wyposażony w odpowiednie narzędzia i udogodnienia. Świadczenie pracy zdalnej nie może naruszać warunków kwarantanny. Przede wszystkim jednak na świadczenie pracy musi pozwolić aktualny stan zdrowia pracownika. Jeżeli pracownik objęty kwarantanną jest zdolny do pracy i podejmie ją w formie zdalnej, to za wykonaną pracę będzie mu się należało pełne wynagrodzenie od pracodawcy, które nie będzie wynagrodzeniem chorobowym. Będzie ono zwykłym wynagrodzeniem.