Co warto wiedzieć o umowie pożyczki?

Stare przysłowie mówi: dobry zwyczaj – nie pożyczaj. Jeśli już się jednak zdecydujemy wesprzeć kogoś finansowo, warto zorganizować odpowiednie zabezpieczenie.

Wręczenie komuś gotówki bez sporządzenia odpowiedniej umowy może się skończyć tym, że już nigdy nie zobaczymy swoich pieniędzy, a udowodnienie przed sądem zawarcia ustnej umowy pożyczki może być w najlepszej wersji sytuacji – kłopotliwe.

Najważniejsze elementy umowy pożyczki

Umowa pożyczki jest umową nazwaną (a więc bezpośrednio opisaną przez przepisy kodeksu cywilnego, a dokładniej przez artykuły 720-724) oraz konsensualną – dochodzi do skutku przez samo porozumienie stron. Oznacza to, że w celu zawarcia skutecznej umowy pożyczki wystarczy jedynie zgodne oświadczenie stron.

Stronami umowy pożyczki jest pożyczkodawca (osoba dająca pożyczkę) oraz pożyczkobiorca (osoba przyjmująca).

Przedmiotem umowy pożyczki najczęściej jest określona suma pieniędzy. Jednakże mogą być nim również rzeczy oznaczone co do gatunku. Rzeczami oznaczonymi co do gatunku są takie rzeczy, które bez problemu mogą być zamienione przez inne rzeczy o tych samych właściwościach, ale nie będące tymi samymi przedmiotami, co te wydane na podstawie umowy pożyczki, np. kilogram cukru, sto cegieł, książka (bez określenia np. tytułu i roku wydania). Przeciwieństwem rzeczy oznaczonych co do gatunku są rzeczy oznaczone co do tożsamości. Są to rzeczy oznaczone indywidualnie, niemożliwe do zastąpienia przez inną rzecz. Nie mogą one stanowić przedmiotu umowy pożyczki. Przykładowo rzeczami oznaczonymi co do tożsamości będą: samochód o określonym numerze VIN, ślubna zastawa stołowa cioci Jadzi czy też wspomniana wyżej książka, jeśli wyróżnia ją cecha szczególna, np. autograf autora dla konkretnej osoby.

Pożyczkodawca zobowiązuje się więc w umowie pożyczki przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy bądź rzeczy oznaczonych co do gatunku. Na pożyczkobiorcę  natomiast nałożony jest z kolei obowiązek zwrotu tej samej ilości pieniędzy lub rzeczy w określonym w umowie terminie.

Forma umowy pożyczki

Umowę pożyczki możemy zawrzeć w dowolnej formie. Dopuszczalna jest więc forma dorozumiana i ustna (choć obydwie są trudne do udowodnienia w przypadku ewentualnego sporu), zwykła forma pisemna lub forma szczególna: z datą pewną, podpisami notarialnie poświadczonymi bądź w formie aktu notarialnego. Przyjmuje się, że samo podpisanie pokwitowania o przyjęciu pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku jest formą umowy pożyczki. Jednakże umowa pożyczki przenosząca przynajmniej 500 zł powinna być zawarta w formie pisemnej.

Odsetki w umowie pożyczki

Co do zasady w przypadku pożyczki kwoty pieniężnej pożyczkodawcy – oprócz kwoty pożyczki – przysługuje dodatkowo wynagrodzenie za udzielenie pożyczki w postaci odsetek. Odsetki stanowią rodzaj wynagrodzenia za korzystanie z cudzych pieniędzy. Należą się one jednak pożyczkodawcy tylko wtedy, gdy wyraźnie zostało to wskazane w umowie. Możliwe jest bowiem ukształtowanie umowy pożyczki jako nieodpłatnej. Wówczas pożyczkodawcy nie będzie przysługiwało żadne wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki.

Czym innym jest natomiast możliwość żądania odsetek w przypadku, gdy pożyczkobiorca opóźnia się ze zwrotem pożyczki ponad ustalony termin. Dotyczy to również sytuacji, w których umowa pożyczki została skonstruowana jako nieodpłatna. Gdy dłużnik (pożyczkobiorca) opóźnia się ze spełnieniem świadczenia wynikającego z umowy, można żądać odsetek za czas opóźnienia. Można wy chociażby wierzyciel (pożyczkodawca) nie ponosił z tego tytułu żadnej szkody (art. 481 §1 k.c.). Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne).

Od umowy pożyczki można odstąpić

Umowa pożyczki musi opierać się na zaufaniu, że pożyczkobiorca będzie mógł ją zwrócić. Zgodnie z art. 721 kc dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Uprawnienie to nie przysługuje dającemu pożyczkę, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. W przypadku odstąpienia od umowy pożyczki pożyczkodawca ma prawo żądać natychmiastowego zwrotu przedmiotu umowy, z pominięciem terminów do zwrotu przewidzianych w umowie.

Umowę pożyczki można dodatkowo zabezpieczyć

Ponieważ pożyczkodawca ponosi pewne ryzyko udzielając pożyczki, dlatego też stosowane są różne formy zabezpieczenia zwrotu pożyczki i zapłaty należnego wynagrodzenia (w tym odsetek) dla pożyczkodawcy:

– weksel in blanco,

– poręczenie według prawa cywilnego,

– zastaw,

– hipoteka,

– ubezpieczenie umowy pożyczki,

– akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji na podstawie art. 777 kodeksu postępowania cywilnego.

Wybrany przez strony sposób zabezpieczenia należy ująć i szczegółowo opisać w zawartej umowie. Każde ze wspomnianych powyżej zabezpieczeń ma na celu jak najpełniejsze zagwarantowanie pożyczkodawcy zwrot przedmiotu pożyczki przez pożyczkobiorcę.

Projekt umowy pożyczki, jak również ponad 200 innych wzorów umów, pism i dokumentów, już niedługo będziesz mógł przygotować przy pomocy naszego darmowego generatora umów!