Wykroczenia dotyczące kredytów konsumenckich

Kodeks wykroczeń chroni interesy majątkowe konsumentów związane z zaciąganiem kredytów konsumenckich, którym mogłoby zagrażać nieprzestrzeganie przez kredytodawców zasad udzielania takich kredytów określonych w ustawie o kredycie konsumenckim. Jakie wykroczenia dotyczące kredytów konsumenckich przewiduje ta ustawa?

Kredyt konsumencki

Obowiązująca obecnie ustawa o kredycie konsumenckim (dalej jako „ukk”) określa:

1. zasady i tryb zawierania umów o kredyt konsumencki;
2. obowiązki kredytodawcy i pośrednika kredytowego w zakresie informacji udzielanych przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki oraz obowiązki konsumenta, kredytodawcy i pośrednika kredytowego w związku z zawartą umową o kredyt konsumencki;
3. skutki uchybienia obowiązkom kredytodawcy (art. 1 ukk).

Ponadto ustawę stosuje się także do umów o kredyt konsumencki, których spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa w zakresie swojej działalności udziela lub daje swojemu członkowi przyrzeczenie udzielenia (art. 2 ukk).

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ukk przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się natomiast umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Oprócz tego przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się także umowę o kredyt niezabezpieczony hipoteką. Taki, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości większej niż wysokość określona w ust. 1 (art. 3 ust. 1a ukk).

Natomiast za umowę o kredyt konsumencki, zgodnie z art. 3 ust. 3 ukk, uważa się w szczególności umowę:

1. pożyczki;
2. o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia;
3. kredytu w rozumieniu przepisów Prawa bankowego;
4. o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia;
5. o kredyt odnawialny.

Informacje wymagane przed zawarciem umowy

Obowiązki kredytodawcy i pośrednika kredytowego przed zawarciem umowy o kredyt reguluje rozdział 2 ustawy o kredycie konsumenckim. Jak wynika z art. 11 ukk, kredytodawca lub pośrednik kredytowy zobowiązany jest przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki udzielić konsumentowi wyjaśnień dotyczących treści informacji przekazanych przed zawarciem umowy oraz postanowień zawartych w umowie, która ma zostać zawarta, w sposób umożliwiający konsumentowi podjęcie decyzji dotyczącej umowy o kredyt konsumencki.

Zakres informacji, które mają być przekazane konsumentowi przed zawarciem umowy, precyzuje natomiast art. 13 ust. 1 ukk. I tak, kredytodawca lub pośrednik kredytowy przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany podać konsumentowi określone dane. Należy tego dokonać na trwałym nośniku. Oprócz tego konsument musi mieć czas na zapoznanie się z tymi informacjami. O jakie dane tutaj chodzi? Są to takie informacje jak: imię, nazwisko (nazwa) i adres (siedziba kredytodawcy i pośrednika kredytowego), rodzaj kredytu, czas obowiązywania umowy, stopa oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy oprocentowania, całkowita kwota kredytu, terminy i sposób wypłaty kredytu czy całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta i inne.

Wykroczenia dotyczące kredytów konsumenckich – naruszenie wymagań dot. informacji

Zgodnie z art. 138c § 1 ustawy Kodeks wykroczeń (dalej jako „kw”), kto w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa zawiera z konsumentem umowę o kredyt konsumencki z rażącym naruszeniem wymagań dotyczących informacji przekazywanych konsumentowi przed zawarciem umowy lub treści umowy albo z pominięciem obowiązku doręczenia jej dokumentu, podlega karze grzywny. Należy przyjąć, że rażące będą przede wszystkim uchybienia elementarnym wymaganiom ustawy. Takie zatem, które godzą w podstawowe jej założenia. Niewątpliwie wpływ na ustalenie rażącego charakteru naruszenia wymagań ustawy będzie miał z pewnością stopień naruszenia przez nie interesów konsumenta lub zagrożenia tym interesom.

Jak wynika z art. 29 ust. 1 ukk, umowa o kredyt konsumencki powinna być zawarta w formie pisemnej. Chyba że odrębne przepisy przewidują inną szczególną formę, a kredytodawca lub pośrednik kredytowy jest zobowiązany niezwłocznie doręczyć umowę konsumentowi. Oznacza to zatem, że doręczenie dokumentu umowy konsumentowi ma nastąpić bez nieuzasadnionej zwłoki. W przypadku umów zawieranych przez konsumenta osobiście z przedsiębiorcą będzie to w takim razie oznaczało konieczność dostarczenia dokumentu umowy konsumentowi w zasadzie zaraz po zawarciu umowy. Inaczej sprawa się ma natomiast w przypadku umów zawieranych na odległość. Tutaj czas ten będzie oczywiście odpowiednio dłuższy. Decydujące dla stwierdzenia, czy zrealizowano znamiona wykroczenia, może być tu bowiem ustalenie, w jakim czasie po zawarciu umowy kredytodawca np. wysłał ją pocztą.

Wykroczenia dotyczące kredytów konsumenckich – brak oceny zdolności kredytowej

Zgodnie z art. 138c § 1a kw karze grzywny podlega także ten, kto zawierając z konsumentem umowę o kredyt konsumencki, nie dopełnia obowiązku oceny zdolności kredytowej. Ocena zdolności kredytowej to dokonywana przez kredytodawcę ocena zdolności konsumenta do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie o kredyt konsumencki. Takie wyjaśnienie znajdziemy w art. 5 pkt 16 ukk.

Obowiązek dokonania przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki oceny zdolności kredytowej konsumenta nakłada na kredytodawcę art. 9 ust. 1 ukk. Co zatem wynika z treści tego przepisu? Oceny zdolności kredytowej dokonuje się na podstawie informacji uzyskanych od konsumenta lub na podstawie informacji pozyskanych z odpowiednich baz danych lub zbiorów danych kredytodawcy. Przy czym konsument jest zobowiązany do przedstawienia, na żądanie kredytodawcy, dokumentów i informacji niezbędnych do dokonania oceny zdolności kredytowej. Znamiona analizowanego wykroczenia realizuje wyłącznie niedopełnienie obowiązku oceny zdolności kredytowej. Wadliwe dokonanie takiej oceny nie będzie natomiast prowadzić do odpowiedzialności na podstawie art. 138c § 1a kw.

Wykroczenia dotyczące kredytów konsumenckich – reklamy kredytu

Kodeks wykroczeń przewiduje również, że karze grzywny podlega także ten, kto w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego zawierających dane dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego, nie podaje:

1. stopy oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu,
2. całkowitej kwoty kredytu,
3. rzeczywistej rocznej stropy oprocentowania (art. 138c § 2 kw).

Obowiązek zamieszczania różnego rodzaju informacji w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego formułuje z kolei art. 7 ust. 1 ukk. Kredytodawca lub pośrednik kredytowy musi zatem podać konsumentowi w sposób jednoznaczny, zrozumiały i widoczny w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego informacje zawierające dane dotyczące kosztu takiego kredytu.