Minimalne wynagrodzenie za pracę – ile wynosi i kto je ustala?

Wysokość minimalnego wynagrodzenia od wielu lat ulega regularnemu wzrostowi. Ze względu na poziom inflacji w poprzednich latach, pensja minimalna była podwyższana dwa razy w roku. Ile obecnie wynosi „najniższa krajowa” i jak ustalane jest minimalne wynagrodzenie?

Minimalne wynagrodzenie w polskim prawie

Minimalne wynagrodzenie oraz minimalna stawka godzinowa ustalane są zgodnie z przepisami ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę z dnia 10 października 2022 roku. Ich wysokość określa rozporządzenie w sprawie minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej.

Jak ustalane jest minimalne wynagrodzenie?

Wysokość minimalnego wynagrodzenia oraz minimalnej stawki godzinowej jest przedmiotem corocznych negocjacji w ramach Rady Dialogu Społecznego (RDS). Członkami statutowymi Rady Dialogu Społecznego są przedstawiciele: rządu, organizacji związkowych oraz organizacji pracodawców.

Do dnia 15 czerwca każdego roku, Rada Ministrów przedstawia Radzie Dialogu Społecznego propozycję wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz minimalnej stawki godzinowej w następnym roku. Następnie w terminie 30 dni Rada Dialogu Społecznego powinna uzgodnić wysokość minimalnego wynagrodzenia oraz minimalnej stawki godzinowej.

W przypadku braku porozumienia w RDS, Rada Ministrów samodzielnie ustala wysokość minimalnego wynagrodzenia oraz minimalnej stawki godzinowej w kolejnym roku. Rozporządzenie w tym przedmiocie wydawane jest do dnia 15 września.

Ile wynosi minimalne wynagrodzenie? Najniższa krajowa w 2024 roku

Od dnia 1 lipca 2024 roku:

• minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 4300 złotych brutto;
• minimalna stawka godzinowa wynosi 28 złotych i 10 groszy brutto.

Jest to niemal 20% więcej niż w lipcu 2023 roku.

Najniższa krajowa w 2025 roku – wzrost minimalnego wynagrodzenia

Zgodnie z projektem rozporządzenia opublikowanym w sierpniu 2024 roku przez Rządowe Centrum Legislacji, od dnia 1 stycznia 2025 roku:

• minimalne wynagrodzenie za pracę wyniesie 4626 złotych brutto;
• minimalna stawka godzinowa wyniesie 30 złotych i 20 groszy brutto.

Oznacza to podwyżkę o ponad 7,5% w stosunku do obecnie obowiązującej płacy minimalnej.

Pensja zasadnicza niższa od minimalnej – czy to zgodne z prawem?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracodawca może ustalić pensję zasadniczą pracownika poniżej najniższej krajowej. Jest to możliwe pod warunkiem, że pracownik otrzymuje premie oraz dodatki, które po zsumowaniu z wynagrodzeniem zasadniczym przekraczają minimalne wynagrodzenie.

Czego nie uwzględnia się przy obliczaniu pensji minimalnej

W przeciwieństwie do premii i dodatków, przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia pracownika nie uwzględnia się:

• nagrody jubileuszowej;
• odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy;
• wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych;
• dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej;
• dodatku za staż pracy;
• dodatku za szczególne warunki pracy.

W przypadku, gdy wynagrodzenie pracownika w danym miesiącu nie osiągnęło wartości pensji minimalnej, pracodawca powinien uzupełnić wynagrodzenie.

Wynagrodzenie poniżej minimalnego – co za to grozi?

Pracodawcy, którzy nie przestrzegają przepisów o minimalnym wynagrodzeniu muszą liczyć się z dotkliwymi konsekwencjami. Zgodnie z art. 282 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy na takiego pracodawcę może zostać nałożona grzywna w wysokości od 1000 do nawet 30 000 złotych.

Pracownicy, którzy otrzymują wynagrodzenie niższe niż płaca minimalna, mają prawo dochodzić swoich spraw w sądzie. W przypadku wygranej procesu przez pracownika, pracodawca oprócz wyrównania wynagrodzeń może być zobowiązany również do pokrycia kosztów sądowych, czy zapłaty odsetek za zwłokę.

Warto również wspomnieć o tym, że inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) regularnie dokonują kontroli pracodawców. Pracownik w każdej chwili może powiadomić PIP o konieczności kontroli pracodawcy, który .

Pensja minimalna a umowa zlecenia

Dla stron umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu, znaczenie ma minimalna stawka godzinowa. Co prawda strony tych umów nie muszą określać wynagrodzenia w stawce godzinowej, jednak wypłacone wynagrodzenie, po przeliczeniu na godzinę wykonanej pracy, nie może być niższe od obowiązującej stawki minimalnej.

Kiedy nie trzeba stosować minimalnej stawki godzinowej?

Minimalnej stawki godzinowej nie trzeba stosować w przypadku umów, w których osobie świadczącej usługi lub wykonującej zlecenie przysługuje jedynie wynagrodzenie prowizyjne, pod warunkiem, że ta osoba sama decyduje o miejscu i czasie wykonywania przedmiotu umowy. Takie umowy zawierają na przykład osoby odpowiedzialne za sprzedaż towarów i usług, które zgadzają się na otrzymywanie wynagrodzenia uzależnionego od wyników osiągniętych w pracy.

Przepisów o pensji minimalnej nie stosuje się również do umów o praktyki absolwenckie (stażowych), które mogą mieć charakter nieodpłatny. Co więcej umowa o praktyki absolwenckie, nie może przewidywać wynagrodzenia wyższego niż dwukrotność płacy minimalnej w roku kalendarzowym.

Stawka godzinowa niższa niż minimalna – co za to grozi?

Zgodnie z art. 8e ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, kto, będąc przedsiębiorcą albo działając w imieniu przedsiębiorcy albo innej jednostki organizacyjnej, wypłaca przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi wynagrodzenie za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług w wysokości niższej niż obowiązująca wysokość minimalnej stawki godzinowej, podlega karze grzywny od 1000 do 30 000 złotych. Wysokość przewidzianej kary grzywny jest więc taka sama jak w przypadku pracodawców, którzy nie przestrzegają przepisów o minimalnym wynagrodzeniu.

Wzrost płacy minimalnej dwa razy w roku

Zarówno w 2023, jak i 2024 roku pensja minimalna wzrastała dwukrotnie – 1 stycznia oraz 1 lipca. Takie działanie było zgodne z treścią art. 3 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

Jeżeli prognozowany na rok następny wskaźnik cen wynosi co najmniej 105% – ustala się dwa terminy zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej – właśnie od dnia 1 stycznia i od dnia 1 lipca. W przypadku, gdy wskaźnik ten wynosi mniej niż 105%, to ustala się jeden termin zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej – od dnia 1 stycznia.

Wskaźnik cen, o którym mowa, to nic innego jak CPI (z ang. consumer price index) – najpopularniejsza na świecie miara inflacji. Dwukrotne wzrosty płacy minimalnej w 2023, jak i 2024 roku były więc związane z wysokim poziomem inflacji. W 2025 roku planowana jest tylko jedna podwyżka minimalnego wynagrodzenia – dnia 1 stycznia.

Na co wpływa wysokość płacy minimalnej?

Najniższa krajowa jest swojego rodzaju wskaźnikiem, który ma wpływ na inne świadczenia i uprawnienia przysługujące pracownikom. Wiele przepisów Kodeksu pracy odwołuje się do minimalnego wynagrodzenia.

Kodeks pracy nie jest jedyną ustawą, która odnosi się do minimalnego wynagrodzenia. Wysokość płacy minimalnej ma wpływ m.in. na wysokość kar za przestępstwa i wykroczenia skarbowe, czy moment, w którym działalność nierejestrowa z mocy prawa staje się działalnością gospodarczą.

Minimalne wynagrodzenie w innych krajach Unii Europejskiej

Przepisy o minimalnym wynagrodzeniu obowiązują w 22 krajach Unii Europejskiej. Jeśli chodzi o  wysokość pensji minimalnej w euro, znajdujemy się na 10 pozycji w UE. Należy jednak zaznaczyć, że Polska jest jednym z liderów, jeśli chodzi o tempo wzrostu wysokości najniższej krajowej.

Najwyższe minimalne wynagrodzenie w Unii Europejskiej obowiązuje w Luksemburgu i wynosi niemal 2571 euro. Najniższe minimalne wynagrodzenie w Unii Europejskiej obowiązuje w Bułgarii i wynosi 477 euro. Wysokość minimalnego wynagrodzenia w Polsce podobna jest do tej na Cyprze (1000 euro), czy w Portugalii (957 euro).

Z krajów członkowskich Unii Europejskiej jedynie Austria, Dania, Finlandia, Szwecja oraz Włochy nie posiadają przepisów o płacy minimalnej. Inne rozwinięte kraje bez przepisów o minimalnym wynagrodzeniu, to m.in.: Szwajcaria, Norwegia, Islandia, Lichtenstein, czy Singapur.

Minimalne wynagrodzenie – podsumowanie

Na przestrzeni ostatnich kilku lat wysokość pensji minimalnej w Polsce znacznie wzrosła i jest 10 najwyższą w całej Unii Europejskiej. Od 1 lipca 2024 roku i wynosi 4300 złotych brutto. Minimalna stawka godzinowa w naszym kraju, to 28 złotych i 10 groszy.

W kolejnych latach należy spodziewać się kolejnych podwyżek, które będą uzależnione między innymi od poziomu inflacji. W 2025 roku najniższa krajowa przekroczy 4600 złotych brutto, a minimalna stawka godzinowa 30 złotych brutto.