Zgłoszenie wierzytelności przez wierzyciela w postępowaniu upadłościowym

W postępowaniu upadłościowym, inaczej niż w postępowaniu restrukturyzacyjnym, warunkiem uzyskania zaspokojenia przez wierzyciela jest zgłoszenie wierzytelności. Uprawnienie do zgłoszenia wierzytelności przysługuje wszystkim wierzycielom upadłego, a więc wszystkim osobom, które twierdzą, że upadły jest ich dłużnikiem.

Dochodzenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym

Dochodzenie i zaspokajanie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym jest zróżnicowane w zależności od rodzaju wierzytelności. Owe różnice wynikają m.in. z czasu powstania wierzytelności. Jeżeli mamy do czynienia z wierzytelnością upadłościową, tzn. powstałą przed ogłoszeniem upadłości, to trybem jej dochodzenia jest zgłoszenie wierzytelności. Jeżeli zaś z wierzytelnością w stosunku do masy, tzn. powstałą po ogłoszeniu upadłości, to dochodzić jej można przeciwko syndykowi na zasadach ogólnych. Mimo że zgłoszenia wierzytelności dokonuje się do rąk syndyka, należy przyjąć, że w związku z faktem, że jest ono rozpoznawane na liście wierzytelności w postępowaniu upadłościowym przedsiębiorców lub na etapie ustalenia planu spłaty wierzycieli w postępowaniu upadłościowym osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym jest formą sądowego dochodzenia roszczeń. Postępowanie upadłościowe jest bowiem postępowaniem sądowym, a zgłoszenie wierzytelności przez wierzyciela jest, co do zasady, przesłanką do uzyskania przez uprawnionego ochrony prawnej w tym postępowaniu. Zgłoszenie wierzytelności pełni zatem w postępowaniu upadłościowym funkcję powództwa.

Kiedy wierzyciel może zgłosić wierzytelność? 

Zgodnie z art. 236 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1228 z późn. zm., dalej również jako „pr. up.”) wierzyciel osobisty upadłego, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, jeżeli niezbędne jest ustalenie jego wierzytelności, powinien w terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić syndykowi swoją wierzytelność. Tryb dochodzenia wierzytelności osobistej powstałej przed ogłoszeniem upadłości (art. 236 ust. 1 pr. up.) polega na zgłoszeniu syndykowi wierzytelności i zasadniczo jest jedynym sposobem dochodzenia jej podczas postępowania upadłościowego. Niezgłoszenie wierzytelności nie powoduje jej wygaśnięcia, pozbawia jedynie uprawnionego możliwości jej zaspokojenia w postępowaniu upadłościowym.

Oznacza to, że wierzyciel, który nie zgłosi swej wierzytelności syndykowi, nie może uczestniczyć w takich czynnościach jak podział funduszów masy upadłości, czy też nie może skorzystać z prawa potrącenia wzajemnych wierzytelności, a także uczestniczyć w planie spłaty wierzycieli ustalonym przez sąd. Z uwagi jednak na to, że jego wierzytelność nie wygasa, może on uzyskać zaspokojenie po umorzeniu postępowania bezpośrednio od dłużnika. Uprawnienie do zgłoszenia wierzytelności przysługuje wierzycielowi także wtedy, gdy jego wierzytelność była zabezpieczona hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską lub przez inny wpis w księdze wieczystej lub w rejestrze okrętowym. Jeżeli wierzyciel nie zgłosi tych wierzytelności, będą one umieszczone na liście wierzytelności z urzędu (art. 236 ust. 2 pr. up.). Co istotne, zgłoszenia nie wymagają jednak należności ze stosunku pracy. Należności z tego tytułu umieszcza się bowiem na liście wierzytelności z urzędu (art. 237 pr. up.).

Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym

Zgodnie z art. 239 pr. up. zgłoszenia wierzytelności dokonuje się na piśmie w dwóch egzemplarzach na właściwym formularzu (wzór zgłoszenia wierzytelności dostępny jest tutaj). W zgłoszeniu wierzytelności wierzyciel wskazuje dowody uzasadniające zgłoszenie. Należy podać:

• imię i nazwisko albo nazwę wierzyciela i odpowiednio jego miejsce zamieszkania albo siedzibę, adres oraz numer PESEL albo numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku ich braku – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;
• określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej;
• dowody stwierdzające istnienie wierzytelności; jeżeli wierzytelność uznano w spisie wierzytelności sporządzonym w postępowaniu restrukturyzacyjnym, wystarczające jest powołanie się na tę okoliczność;
• kategorię, do której wierzytelność ma być zaliczona;
• zabezpieczenia związane z wierzytelnością;
• w razie zgłoszenia wierzytelności, w stosunku do której upadły nie jest dłużnikiem osobistym, przedmiot zabezpieczenia, z którego wierzytelność podlega zaspokojeniu;
• stan sprawy, jeżeli co do wierzytelności toczy się postępowanie sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne lub przed sądem polubownym;
• jeżeli wierzyciel jest wspólnikiem albo akcjonariuszem spółki będącej upadłym – ilość posiadanych udziałów albo akcji oraz ich rodzaj;
• numer rachunku bankowego wierzyciela, jeżeli wierzyciel posiada taki rachunek (art. 240 pr. up.).

Sprawdzenie zgłoszonej wierzytelności

Syndyk sprawdza, czy zgłoszona wierzytelność znajduje potwierdzenie w księgach rachunkowych lub innych dokumentach upadłego albo we wpisach w księdze wieczystej lub rejestrach, oraz wzywa upadłego do złożenia w zakreślonym terminie oświadczenia, czy wierzytelność uznaje. Jeśli zgłoszona wierzytelność nie znajduje potwierdzenia w księgach rachunkowych lub innych dokumentach upadłego albo we wpisach w księdze wieczystej lub rejestrach, syndyk wzywa wierzyciela do złożenia w terminie tygodnia dokumentów wskazanych w zgłoszeniu wierzytelności pod rygorem odmowy uznania wierzytelności. Termin ten nie podlega przedłużeniu ani przywróceniu. Syndyk może jednak uwzględnić dokumenty złożone po upływie terminu, jeżeli nie spowoduje to opóźnienia w przekazaniu listy sędziemu-komisarzowi (art. 243 ust. 2 pr. up.).