Imienia i nazwiska się nie wybiera. Nie tak łatwo jest również te dane zmienić. Sama niechęć do nich, jeśli brak jest obiektywnych powodów do dokonania korekty, nie wystarczy.
Interes publiczny związany z koniecznością łatwej identyfikacji osoby przezwycięża tutaj interes prywatny. Stosowny wniosek musi być więc dobrze uzasadniony i spełniać wymogi ustawy z dnia 17 października 2008 roku o zmianie imienia i nazwiska.
Subiektywne przekonanie nie wystarczy
Najważniejszy jest art. 4 rzeczonego aktu prawnego. Zawiera on wymóg przedstawienia ważnego powodu mającego uargumentować żądanie wydania decyzji o zmianie imienia lub nazwiska. Znajdziemy w nim również przykładowy katalog dopuszczalnych przyczyn. Mogą one dotyczyć zmiany:
- imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka,
- na imię lub nazwisko używane,
- na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione,
- na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.
Oczywiście lista ta nie jest zamknięta, a co za tym idzie zainteresowany może w inny sposób próbować dowodzić zaistnienie "ważnego powodu". Co jednak istotne, nie jest wystarczające subiektywne przeświadczenie. Konieczne jest wykazanie, że noszenie danego imienia lub nazwiska jest obiektywnie problematyczne czy w jakiś inny istotny sposób uciążliwe.
Taki pogląd w jednej ze spraw przedstawił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, wskazując, że: Nawet głębokie przekonanie o zaistnieniu ważnego powodu do zmiany nazwiska nie jest wystarczające z uwagi na jego identyfikującą rolę w obrocie społecznym i prawnym. Muszą mu towarzyszyć oceniane wedle obiektywnych kryteriów okoliczności (III SA/Łd 768/16).
Złych powodów jest wiele
Na przestrzeni lat wydano wiele orzeczeń odmawiających prawa do zmiany imienia lub nazwiska. Wskazywano w nich, że dobrym uzasadnieniem nie są, między innymi:
- kaprys, fanaberia, snobizm czy przekora związana z niezadowoleniem wynikającym z noszeniem danego nazwiska,
- sama chęć posiadania nazwiska charakterystycznego dla rodów szlacheckich, a więc zakończonych na -ski, -ska,
- trudności w znalezieniu pracy po odbyciu kary pozbawienia wolności,
- zła sytuacja finansowa,
- krótki okres posługiwania się nazwiskiem po zawarciu związku małżeńskiego,
- posiadanie dokumentów na inne nazwisko niż się aktualnie nosi,
- złe samopoczucie w związku z noszonym nazwiskiem, jeśli nie jest ono obiektywnie ośmieszające czy naruszające godność człowieka,
- nieumiejętne, niewłaściwe lub nawet złośliwe odczytywanie nazwiska przez osoby trzecie,
- fascynacja inną kulturą albo postaciami historycznymi,
- trudne relacje z członkami rodziny o tym samym nazwisku,
- zamiar rozpoczęcia życia "na nowo",
- chęć posiadania nazwiska przybranej babki w związku z darzeniem ją sympatią,
- pisownia nazwiska nie wskazująca na płeć osoby noszącej nazwisko pomimo udokumentowanego zaburzenia identyfikacji płci i poczucia przynależności do innej płci,
- chęć posiadania nazwiska kojarzonego z postacią historyczną, wsławioną w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej, chyba że osoba ubiegająca się o zmianę nazwiska posiada członków rodziny o tym nazwisku (jest to przesłanka negatywna wynikająca z art. 5 ustawy).
Sprawę rozpatruje kierownik urzędu stanu cywilnego
Zmiana imienia i nazwiska nie jest więc sprawą prostą. Jeśli ktoś decyduje się na sporządzenie odpowiedniego wniosku do kierownika właściwego urzędu stanu cywilnego, musi uzasadnić go poprzez wskazanie naprawdę istotnego powodu. Ważne jest też przedstawienie dowodów, które będą potwierdzać - przykładowo - faktyczne posługiwanie się innymi danymi niż widniejące w metryce. Można również dołączyć wyciąg ze słownika języka polskiego, zawierający definicję słowa, z którego zbudowane jest nazwisko wnioskodawcy - na okoliczność jego obraźliwego czy naruszającego godność znaczenia. Z całą pewnością nie wystarczy natomiast poprzestanie na argumentacji wskazującej jedynie na subiektywne przekonanie o zasadności zmiany omawianych danych.
