Czym jest rozwód? – Encyklopedia Prawa

„Świadomy/a praw i obowiązków wynikających z założenia rodziny, uroczyście oświadczam, że wstępuję w związek małżeński z (…) i przyrzekam, że uczynię wszystko, aby nasze małżeństwo było zgodne, szczęśliwe i trwałe.”

W życiu jednak zdarzają się sytuacje, gdy małżeństwo nie zawsze jest zgodne i szczęśliwe, a małżonkowie z pewnych przyczyn decydują się przerwać jego trwałość.

W jaki sposób możemy zakończyć dotychczasowy związek małżeński?

Ostateczną drogą jest rozwód, czyli rozwiązanie przez sąd dotychczasowego związku małżeńskiego, na wniosek jednego bądź też obojga małżonków. Istnieją dwa typy takiego rozwodu:

• Z orzekaniem o winie jednego małżonka;
• Bez orzekania o winie czyli za porozumieniem stron.

Kiedy możemy starać się o rozwód?

Polskie przepisy zastrzegają warunek konieczny do uzyskania rozwodu, jakim jest rozkład pożycia małżeńskiego, który musi być zupełny i trwały (art. 56 k.r.o.). Pożycie małżeńskie stanowi więzi między dwojgiem małżonków, do których należą:

• Więzi gospodarcze, czyli m.in. wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego;
• Więzi emocjonalne (duchowe), którymi są uczucia względem drugiej osoby;
• Więzi fizyczne, czyli innymi słowy pożycie fizyczne.

W przypadku, gdy między małżonkami nastąpiło zerwanie wszystkich powyższych więzi, możemy stwierdzić zupełny rozkład pożycia.

Istnieją jednak przypadki, gdy nie wszystkie przesłanki zostały spełnione, jednak sąd badając i oceniając sytuacje małżonków orzeka o ich rozwodzie.

Czy sąd może nie udzielić rozwodu?

Może. Istnieją przypadki, gdy mimo spełnienia głównych przesłanek, sąd nie orzeknie rozwodu. Pierwszym najważniejszym jest dobro dzieci. A więc gdy zachodzi prawdopodobieństwo, iż wskutek rozwodu może ucierpieć dobro małoletnich dzieci, na przykład może on spowodować niekorzystne zmiany w psychice dziecka. Drugim przypadkiem jest sytuacja, gdy orzeczenie rozwodu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przykładem jest ciężka choroba jednego z małżonków oraz brak możliwości opieki innej osoby nad nim. Rozwód jest również niedopuszczalny w sytuacji, gdy żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba, że drugi małżonek wyraża zgodę na rozwód lub odmowa jego zgody jest sprzeczna w danych okolicznościach z zasadami współżycia społecznego.

Gdzie należy złożyć pozew rozwodowy?

Pozew rozwodowy należy wnieść do sądu okręgowego właściwego ze względu na ostatnie wspólne zamieszkanie małżonków, jeżeli choć jedno z nich jeszcze w danym okręgu przebywa. Jeżeli każdy z małżonków mieszka w innym miejscu, wówczas właściwy będzie sąd okręgowy miejsca zamieszkania strony pozwanej – czyli osoby, przeciwko której współmałżonek wystąpił z pozwem rozwodowym. W przypadku gdy nie jesteśmy w stanie ustalić miejsca zamieszkania strony pozwanej, bądź przebywa ona poza granicami kraju, wtedy pozew składamy do sądu okręgowe właściwego do miejsca zamieszkania powoda – czyli osoby, która wystąpiła z pozwem rozwodowym.

Czego można żądać w pozwie rozwodowym i co znajduje się w wyroku orzekającym rozwód?

Po zbadaniu i ocenie sytuacji małżonków oraz na podstawie ustalonych okoliczności, sąd w wyroku orzekającym rozstrzyga (art. 57-58 k.r.o.):

• O winie za rozkład pożycia małżeńskiego – czy i który małżonek ponosi odpowiedzialność za rozkład pożycia. Na zgodny wniosek obydwojga małżonków sąd zaniecha orzekania o winie, czego skutkiem będzie brak ponoszenia winy przez któregokolwiek małżonka.
• O władzy rodzicielskiej – w przypadku, gdy małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci.

Zdarza się, iż sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania przez nich władzy rodzicielskiej, ale tylko w przypadku gdy porozumienie jest zgodne z dobrem dziecka. W przypadku braku porozumienia między małżonkami to sąd rozstrzyga o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej. Sąd może również powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko jednemu z rodziców, ograniczając tym drugiego tylko do określonych uprawień oraz obowiązków w stosunku do małoletniego. Sąd może również orzec pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie jednemu z rodziców, jeżeli przemawia za tym dobro dziecka.

• O obowiązku alimentacyjnym rodziców względem małoletnich dzieci czyli w jakiej wysokości obydwoje są zobligowani do ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem oraz wychowaniem dziecka.
  W przypadku, gdy małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie – o sposobie korzystania z tego mieszkania w trakcie zamieszkiwania w nich rozwiedzionych małżonków.

W wyjątkowych sytuacjach, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym zachowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.

• O podziale majątku wspólnego – na wniosek jednego z małżonków sąd może dokonać podziału majątku, ale tylko w przypadku, gdy przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Nazwisko po rozwodzie

Małżonek, który na skutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. Należy pamiętać, że czynność tę trzeba dokonać w ciągu 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu.

W konsekwencji wydania przez sąd wyroku orzekającego rozwód, małżeństwo przestaje istnieć. Dotychczasowi małżonkowie stają się osobami stanu wolnego, a ponadto miedzy dotychczasowymi małżonkami ustaje wspólność majątkowa. Małżeństwo ustaje z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, a nie z chwilą wydania tego orzeczenia.