Głównym powodem wprowadzenia pasów bezpieczeństwa w samochodach była ochrona przed tragicznymi skutkami zdarzeń czołowych. W sytuacji, gdy osoby jadące samochodem nie są nimi zabezpieczeni, to po gwałtownym zatrzymaniu samochodu kontynuują oni ruch do przodu z prędkością przedzderzeniową oraz dodatkowym przyspieszeniem w stosunku do elementów nadwozia na skutek działania siły bezwładności. Czy pasy bezpieczeństwa obowiązują jednak wszystkich?
Obowiązek używania pasów bezpieczeństwa dotyczy osób podróżujących pojazdami wyposażonymi w pasy bezpieczeństwa. Istnieje on zarówno w czasie jazdy na obszarze zabudowanym, jak i poza nim, na każdej drodze publicznej i w strefie zamieszkania, niezależnie od nawierzchni drogi, a także w strefie ruchu. Zgodnie z art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (dalej jako „prd”), kierujący pojazdem samochodowym oraz osoba przewożona takim pojazdem wyposażonym w pasy bezpieczeństwa są obowiązani korzystać z tych pasów podczas jazdy, z zastrzeżeniem norm dotyczących stosowania pasów podczas przewożenia dzieci.
Artykuł 39 ust. 2 prd stanowi, że kierujący pojazdem wyposażonym w pasy bezpieczeństwa jest obowiązany do poinformowania osób przewożonych pojazdem o obowiązku korzystania z tych pasów podczas jazdy, chyba że zostały one o tym obowiązku poinformowane:
Ustawa przewiduje jednak listę podmiotów, których obowiązek korzystania z pasów bezpieczeństwa nie dotyczy (art. 39 ust. 2 prd). Są to:
6 a) żołnierz Żandarmerii Wojskowej podczas wykonywania czynności ochronnych;
Zaświadczenia osoby o przeciwwskazaniu do używania pasów bezpieczeństwa zawiera:
Z wydanego zaświadczenia musi jednoznacznie wynikać, iż osoba, której to zaświadczenie dotyczy, nie może korzystać z pasów bezpieczeństwa. Wówczas organy kontroli nie są uprawnione do oceny zasadności przedmiotowego zaświadczenia. Mają obowiązek bezwzględnego uznawania zawartych zaleceń. Kobiety w ciąży nie muszą mieć zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego stan, w którym się znajdują. Ustawodawca stawia jedynie wymóg, aby ciąża była widoczna.
W pojeździe samochodowym, wyposażonym w pasy bezpieczeństwa lub urządzenia przytrzymujące dla dzieci, dziecko, które ma mniej niż 150 cm, przewozi się w foteliku bezpieczeństwa lub innym urządzeniu przytrzymującym (art. 38 ust. 3 prd). Przepis ten nie dotyczy jednak przewozu dziecka taksówką, autobusem, specjalistycznym środkiem transportu sanitarnego, pojazdem Policji, Straży Granicznej lub Straży Gminnej (miejskiej), lub dziecka mającego zaświadczenie lekarskie o przeciwwskazaniu do przewożenia w foteliku bezpieczeństwa lub innym urządzeniu przytrzymującym (art. 39 ust. 4 prd).
Dziecko, które ma co najmniej 135 cm wzrostu może być jednak przewożone na tylnym siedzeniu pojazdu i przytrzymywane za pomocą pasów bezpieczeństwa wtedy, gdy ze względu na masę i wzrost dziecka nie jest możliwe zapewnienie fotelika bezpieczeństwa lub innego urządzenia przytrzymującego.
Dopuszczalne jest także przewożenie na tylnym siedzeniu pojazdu trzeciego dziecka w wieku co najmniej 3 lat, przytrzymywanego za pomocą pasów bezpieczeństwa, w przypadku gdy dwoje dzieci jest przewożonych w fotelikach bezpieczeństwa lub innych urządzeniach przytrzymujących dla dzieci, zainstalowanych na tylnych siedzeniach pojazdu i gdy brak jest możliwości zainstalowania trzeciego fotelika bezpieczeństwa lub innego urządzenia przytrzymującego.
W sytuacji gdy kierowca lub pasażerowie nie są objęci ustawowym zwolnieniem z obowiązku jazdy w pasach bezpieczeństwa, muszą liczyć się z karą. Może to być pouczenie, ostrzeżenie lub zwrócenie uwagi, ale także mandat. Zgodnie z obecnym taryfikatorem mandatów za kierowanie pojazdem przewożącym pasażerów niekorzystających z pasów bezpieczeństwa lub niekorzystanie z pasów bezpieczeństwa podczas jazdy (przez kierowcę) grozi mandat w wysokości 100 zł. Dodatkowo kierowca może zostać obdarowany 4 punktami karnymi.
Natomiast zgodnie z art. 97 ustawy Kodeks wykroczeń (dalej jako „kw”), uczestnik ruchu lub inna osoba znajdująca się na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, a także właściciel lub posiadacz pojazdu, który wykracza przeciwko przepisom ustawy Prawo o ruchu drogowym lub przepisom wydanym na jej podstawie, podlega karze grzywny do 3000 złotych albo karze nagany.
Artykuł 39 ust. 1 prd wyraźnie stanowi, że również osoba przewożona pojazdem samochodowym wyposażonym w pasy bezpieczeństwa jest obowiązana do korzystania z nich podczas jazdy. Za niezapięcie pasów przez pasażera policjant może ukarać zarówno kierowcę (za kierowanie pojazdem przewożącym pasażerów niekorzystających z pasów bezpieczeństwa), jak i pasażera (z tym że w tym przypadku – bez punktów karnych). Argument, że pasażer odmówił zapięcia pasów, nie chroni przed karą. W takiej sytuacji bowiem kierowca powinien odmówić wspólnej jazdy.