Czy zawsze za brak pasów bezpieczeństwa grozi mandat? 

Głównym powodem wprowadzenia pasów bezpieczeństwa w samochodach była ochrona przed tragicznymi skutkami zdarzeń czołowych. W sytuacji, gdy osoby jadące samochodem nie są nimi zabezpieczeni, to po gwałtownym zatrzymaniu samochodu kontynuują oni ruch do przodu z prędkością przedzderzeniową oraz dodatkowym przyspieszeniem w stosunku do elementów nadwozia na skutek działania siły bezwładności. Czy pasy bezpieczeństwa obowiązują jednak wszystkich?

Pasy bezpieczeństwa – obowiązek ustawowy

Obowiązek używania pasów bezpieczeństwa dotyczy osób podróżujących pojazdami wyposażonymi w pasy bezpieczeństwa. Istnieje on zarówno w czasie jazdy na obszarze zabudowanym, jak i poza nim, na każdej drodze publicznej i w strefie zamieszkania, niezależnie od nawierzchni drogi, a także w strefie ruchu. Zgodnie z art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (dalej jako „prd”), kierujący pojazdem samochodowym oraz osoba przewożona takim pojazdem wyposażonym w pasy bezpieczeństwa są obowiązani korzystać z tych pasów podczas jazdy, z zastrzeżeniem norm dotyczących stosowania pasów podczas przewożenia dzieci.

Obowiązek poinformowania

Artykuł 39 ust. 2 prd stanowi, że kierujący pojazdem wyposażonym w pasy bezpieczeństwa jest obowiązany do poinformowania osób przewożonych pojazdem o obowiązku korzystania z tych pasów podczas jazdy, chyba że zostały one o tym obowiązku poinformowane:

1. przez znajdującą się w pojeździe osobę kierującą przewożoną grupą, lub 
2. za pomocą urządzenia audiowizualnego, lub
3. za pomocą znaku umieszczonego w widoczny sposób przy każdym miejscu siedzącym (zgodnego ze wzorem określonym w załączniku do dyrektywy Rady z dnia 16 grudnia 1991 r. odnoszącej się do obowiązkowego stosowania pasów bezpieczeństwa i urządzeń przytrzymujących dla dzieci w pojazdach (91/671/EWG).

Niezapięte pasy

Ustawa przewiduje jednak listę podmiotów, których obowiązek korzystania z pasów bezpieczeństwa nie dotyczy (art. 39 ust. 2 prd). Są to:

1. osoby mające zaświadczenie lekarskie o przeciwwskazaniu do używania pasów bezpieczeństwa;
2. kobiety o widocznej ciąży;
3. kierujący taksówką podczas przewożenia pasażera; 
4. instruktor lub egzaminator podczas szkolenia lub egzaminowania;
5. policjant, funkcjonariusz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej, żołnierz Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej – podczas przewożenia osoby (osób) zatrzymanej;
6. funkcjonariusz Służby Ochrony Państwa podczas wykonywania czynności służbowych;

6 a) żołnierz Żandarmerii Wojskowej podczas wykonywania czynności ochronnych;

7. zespół medyczny w czasie udzielania pomocy (jeżeli jednak nie wykonują oni czynności z tym związanych, zobligowani są do korzystania z pasów bezpieczeństwa);
8. konwojent podczas przewożenia wartości pieniężnych;
9. osoba chora lub niepełnosprawna przewożona na noszach lub w wózku inwalidzkim;
10. dziecko w wieku poniżej 3 lat; 
11. dziecko przewożone na zasadach przewidzianych w art. 2 ust. 2 ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (dot. ulg przy przejazdach kolejowych i autobusowych na podstawie biletów jednorazowych).

Przeciwwskazania zdrowotne – zaświadczenie lekarskie

Zaświadczenia osoby o przeciwwskazaniu do używania pasów bezpieczeństwa zawiera:

• imię i nazwisko;
• numer ewidencyjny PESEL, a w przypadku osoby nieposiadającej numeru PESEL – serię, numer i nazwę dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz nazwę państwa, które wydało ten dokument;
• okres ważności;
• znak graficzny zgodny ze wzorem określonym w art. 5 dyrektywy nr 91/671/EWG.

Z wydanego zaświadczenia musi jednoznacznie wynikać, iż osoba, której to zaświadczenie dotyczy, nie może korzystać z pasów bezpieczeństwa. Wówczas organy kontroli nie są uprawnione do oceny zasadności przedmiotowego zaświadczenia. Mają obowiązek bezwzględnego uznawania zawartych zaleceń. Kobiety w ciąży nie muszą mieć zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego stan, w którym się znajdują. Ustawodawca stawia jedynie wymóg, aby ciąża była widoczna.

Stosowanie pasów bezpieczeństwa u dzieci

W pojeździe samochodowym, wyposażonym w pasy bezpieczeństwa lub urządzenia przytrzymujące dla dzieci, dziecko, które ma mniej niż 150 cm, przewozi się w foteliku bezpieczeństwa lub innym urządzeniu przytrzymującym (art. 38 ust. 3 prd). Przepis ten nie dotyczy jednak przewozu dziecka taksówką, autobusem, specjalistycznym środkiem transportu sanitarnego, pojazdem Policji, Straży Granicznej lub Straży Gminnej (miejskiej), lub dziecka mającego zaświadczenie lekarskie o przeciwwskazaniu do przewożenia w foteliku bezpieczeństwa lub innym urządzeniu przytrzymującym (art. 39 ust. 4 prd).

Dziecko, które ma co najmniej 135 cm wzrostu może być jednak przewożone na tylnym siedzeniu pojazdu i przytrzymywane za pomocą pasów bezpieczeństwa wtedy, gdy ze względu na masę i wzrost dziecka nie jest możliwe zapewnienie fotelika bezpieczeństwa lub innego urządzenia przytrzymującego.

Dopuszczalne jest także przewożenie na tylnym siedzeniu pojazdu trzeciego dziecka w wieku co najmniej 3 lat, przytrzymywanego za pomocą pasów bezpieczeństwa, w przypadku gdy dwoje dzieci jest przewożonych w fotelikach bezpieczeństwa lub innych urządzeniach przytrzymujących dla dzieci, zainstalowanych na tylnych siedzeniach pojazdu i gdy brak jest możliwości zainstalowania trzeciego fotelika bezpieczeństwa lub innego urządzenia przytrzymującego.

Niezapięte pasy – wykroczenie

W sytuacji gdy kierowca lub pasażerowie nie są objęci ustawowym zwolnieniem z obowiązku jazdy w pasach bezpieczeństwa, muszą liczyć się z karą. Może to być pouczenie, ostrzeżenie lub zwrócenie uwagi, ale także mandat. Zgodnie z obecnym taryfikatorem mandatów za kierowanie pojazdem przewożącym pasażerów niekorzystających z pasów bezpieczeństwa lub niekorzystanie z pasów bezpieczeństwa podczas jazdy (przez kierowcę) grozi mandat w wysokości 100 zł. Dodatkowo kierowca może zostać obdarowany 4 punktami karnymi.

Natomiast zgodnie z art. 97 ustawy Kodeks wykroczeń (dalej jako „kw”), uczestnik ruchu lub inna osoba znajdująca się na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, a także właściciel lub posiadacz pojazdu, który wykracza przeciwko przepisom ustawy Prawo o ruchu drogowym lub przepisom wydanym na jej podstawie, podlega karze grzywny do 3000 złotych albo karze nagany.

Mandat za pasażera bez pasów? Tak

Artykuł 39 ust. 1 prd wyraźnie stanowi, że również osoba przewożona pojazdem samochodowym wyposażonym w pasy bezpieczeństwa jest obowiązana do korzystania z nich podczas jazdy. Za niezapięcie pasów przez pasażera policjant może ukarać zarówno kierowcę (za kierowanie pojazdem przewożącym pasażerów niekorzystających z pasów bezpieczeństwa), jak i pasażera (z tym że w tym przypadku – bez punktów karnych). Argument, że pasażer odmówił zapięcia pasów, nie chroni przed karą. W takiej sytuacji bowiem kierowca powinien odmówić wspólnej jazdy.