Rodzaje egzekucji – co może zabrać komornik?

Termin „egzekucja” pochodzi od łacińskiego „exsecutio”. Powszechnie oznaczał on wykonanie kary, a także przymusowe ściągnięcie należności. W dzisiejszym języku prawnym jest to pojęcie z zakresu procedury administracyjnej i cywilnej. Procedura karna, pomijając orzeczenia dotyczące roszczeń majątkowych, trzyma się określenia „wykonanie orzeczenia”. Jest to spowodowane uniknięciem skojarzenia egzekucji z karą śmierci, tj. bez wątpienia poglądu utrwalonego w języku polskim od stuleci.

Podział egzekucji

Stosuje się zasadniczy podział egzekucji na:

• egzekucję sądową – przymusowe wykonanie obowiązków cywilnych (takich jak np. dług z tytułu pożyczki),
• egzekucję administracyjną – przymusowe egzekwowanie wykonania obowiązków administracyjnych (np. zapłata mandatu karnego, podatku).

Czynności egzekucyjne wykonywane są przez powołany do tego odpowiedni organ egzekucyjny. Natomiast postępowanie egzekucyjne polega na zastosowaniu przez państwowe organy egzekucyjne środków przymusu celem spełnienia świadczeń przysługujących wierzycielowi od dłużnika, wskazanych w tytule egzekucyjnym.

Podmioty postępowania egzekucyjnego

Wierzyciel – egzekwujący
Dłużnik – egzekwowany

Jeżeli postępowanie egzekucyjne zostanie wszczęte nie bezpośrednio przez wierzyciela, mamy wtedy do czynienia z:

• wierzycielem w znaczeniu procesowym – wszczynającym postępowanie (np. organizacja społeczna, prokurator),
• wierzycielem w znaczeniu w znaczeniu materialnym – podmiotem, na rzecz którego wszczęto egzekucję,

Organy postępowania egzekucyjnego

Komornik jest głównym organem egzekucyjnym. Wykonując wszystkie czynności egzekucyjne (z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla sądu rejonowego), musi zawsze działać na podstawie i w granicach prawa. Będąc funkcjonariuszem publicznym, działającym przy sądzie rejonowym, jest organem niezależnym i samodzielnym, jednakże w sprawach zastrzeżonych dla sądu egzekucyjnego komornik traci swoją samodzielność i jest zobowiązany do wykonywania poleceń sądu. Komornik podczas prowadzenia czynności egzekucyjnych może skorzystać z pomocy organów pomocniczych, takich jak: policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Żandarmeria Wojskowa, Straż Graniczna, banki oraz zakłady pracy.
Sąd rejonowy w postępowaniu egzekucyjnym zawsze pełni funkcję sądu egzekucyjnego oraz niekiedy funkcjonuje jako organ egzekucyjny. Jako organ egzekucyjny występuje przy egzekucji w celu zawieszenia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej. Jako sąd egzekucyjny występuje zawsze w sprawach związanych z nadzorem komornika.

Przez czynności egzekucyjne, prowadzone przez komornika lub sąd egzekucyjny, rozumieć należy każde formalne, opierające się na przepisach procesowych, działanie tych organów wywołujące skutek prawny dla prowadzonej egzekucji.

Tytuł egzekucyjny

Tytuł egzekucyjny jest to orzeczenie sądowe lub inny dokument urzędowy stwierdzający istnienie i zakres roszczenia wierzyciela względem dłużnika. Jest najważniejszym warunkiem dopuszczalności egzekucji (bez ważnego tytułu egzekucja nie może być prowadzona). Z tytułu egzekucyjnego musi wynikać, kto jest wierzycielem, a kto dłużnikiem oraz jaka jest treść obowiązku świadczenia.

Klauzula wykonalności stwierdza, że tytuł egzekucyjny uprawnia do egzekucji. Nadawana jest przez sąd na wniosek wierzyciela lub z urzędu. Klauzulę wykonalności nadaje się przeciwko dłużnikowi wymienionemu w tytule egzekucyjnym na rzecz wierzyciela. W postępowaniu klauzulowym sąd nie bada zasadności treści tytułu egzekucyjnego, a jedynie sprawdza, czy przedstawiony dokument nadaje się do wykonania na drodze egzekucji.

Tytuł wykonawczy to tytuł egzekucyjny opatrzony w klauzulę wykonalności. Jest on podstawą wszczęcia i przeprowadzenia egzekucji. Warunkiem skutecznej egzekucji jest skierowanie tytułu wykonawczego do organu egzekucyjnego razem z wnioskiem o wszczęcie egzekucji. Tytuł wykonawczy stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji ze wszystkich części majątku dłużnika, chyba że treść tytułu wykonawczego stanowi inaczej.

Wszczęcie egzekucji

Aby doszło do prawidłowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego, oprócz tytułu wykonawczego, należy złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji, spełniający wymogi pism procesowych. We wniosku o wszczęcie egzekucji należy dokładnie określić świadczenie, jakie należy spełnić. Samo złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji będzie skutkowało prowadzeniem egzekucji przez komornika według wszystkich dopuszczalnych sposobów (z jednym wyjątkiem – egzekucja z nieruchomości będzie możliwa tylko na odpowiedni wniosek wierzyciela – tj. konkretne wskazanie we wniosku).

Istnieje również możliwość ubiegania się we wniosku o wyegzekwowanie zwrotu kosztów postępowania egzekucyjnego. Wniosek zgłasza się, według wytycznych, do komornika bądź sądu. Organy te nie posiadają kompetencji do badania owych wniosków pod kątem zasadności objętego tytułem wykonalności obowiązku, mogą jedynie sprawdzać je pod względem formalnym.

Zatem dopuszczalność egzekucji sądowej warunkuje:

• istnienie ważnego tytułu egzekucyjnego,
• nadanie mu klauzuli wykonalności,
• wystąpienie przez wierzyciela do właściwego organu egzekucyjnego z wnioskiem o wszczęcie egzekucji lub wszczęcie egzekucji z urzędu, na żądanie sądu I instancji, który sprawę rozpoznawał, skierowane do właściwego sądu lub komornika.

Komornik ma obowiązek doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji z podaniem treści tytułu wykonawczego oraz sposobem egzekucji, przy pierwszej czynności egzekucyjnej. Dłużnik oraz wierzyciel mają prawo być obecni podczas każdej czynności egzekucyjnej w celu zabezpieczenia swoich interesów.

Egzekucja świadczeń pieniężnych i niepieniężnych

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje egzekucji (podział ze względu na charakter egzekwowanego świadczenia):

• egzekucję świadczeń pieniężnych,
• egzekucję świadczeń niepieniężnych.

Egzekucja świadczeń pieniężnych dzieli się ze względu na sposób jej przeprowadzenia na egzekucję z: ruchomości, wynagrodzenia za pracę, rachunku bankowego, innych wierzytelności i innych praw majątkowych, nieruchomości, ułamkowej części nieruchomości, użytkowania wieczystego lub ze statków morskich.

Egzekucję świadczeń niepieniężnych dzieli się na egzekucję o:

• wydanie rzeczy ruchomej,
• wydanie nieruchomości, statku albo opróżnienia pomieszczenia,
• wykonanie czynności, którą za dłużnika może wykonać inna osoba,
• wykonanie czynności, której inna osoba od dłużnika nie może wykonać i której wykonanie zależy od jego woli,
• zaniechanie pewnej czynności lub nieprzeszkadzanie czynności wierzyciela,
• zniesienie współwłasności nieruchomości na drodze sprzedaży publicznej.

Ze względów humanitarnych nie podlegają egzekucji:

• przedmioty urządzenia domowego,
• codzienne ubrania dłużnika i członków jego rodziny pozostających na jego utrzymaniu,
• żywność i opał na miesiąc,
• narzędzia osobistej pracy zarobkowej,
• pieniądze odpowiadające kwocie zarobków policzonych od daty zajęcia do najbliższej wypłaty lub pieniądze na utrzymanie rodziny przez dwa tygodnie,
• przedmioty niezbędne do nauki,
• papiery osobiste,
• przedmioty codziennego użytku, które można sprzedać tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika są wielce przydatne.