Czym jest spadek? – Encyklopedia Prawa

Co rozumiemy przez spadek? Są to prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, które z chwilą śmierci przechodzą na jednego lub kilku spadkobierców. Należy pamiętać, że nie wszystkie z nich są dziedziczne.

Moment otwarcia spadku

Za moment otwarcia spadku uznaje się chwilę, w której spadkobierca zmarł. W tym momencie spadkobiercy wchodzą i dziedziczą po nim prawa i obowiązki, które wynikają z testamentu lub z ustawy. Szczegółowe zasady takiego dziedziczenia zawarte są w Kodeksie Cywilnym, a konkretnie w jego czwartej części.

Rodzaje dziedziczenia

Wyróżniamy dwa sposoby dziedziczenia po zmarłym – testamentowe oraz ustawowe. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy zmarły nie ustanowił w testamencie spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Poza wyjątkami wymienionymi w kodeksie cywilnym, dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy osoba sporządzająca testament pominęła w nim część swojego majątku.

Kto może być spadkobiercą ?

Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie dożyła chwili otwarcia spadku lub osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje (np. spółka która została rozwiązana). Ciekawa jest sytuacja gdy toś powołuje na spadkobiercę dziecko, które się jeszcze nie urodziło (np. dziadek potencjalną wnuczkę/wnuczka). Otóż gdy w chwili otwarcia spadku dziecko jest poczęte może ono być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Sąd jednakże może uznać spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia. W takiej sytuacji  zostaje wyłączony od dziedziczenia, następuje to w poniższych sytuacjach:

• dopuścił się on umyślnie ciężkiego przestępstwa wobec osoby spadkodawcy;
• podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu lub w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu którejś z tych czynności;
• umyślnie zniszczył lub ukrył testament spadkodawcy, przerobił albo podrobił podrobił lub  jego testament a także gdy świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Należy zaznaczyć, iż spadkobiercy nie mogą być uznani za niegodnych, w sytuacji gdy spadkodawca im przebaczył. W momencie przebaczenia spadkodawca nie musi mieć zdolności do czynności prawnych. Takie przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem okoliczności przez spadkodawcę.

Dziedziczenie ustawowe

W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, dziedziczą oni w równych częściach. Jednakże część, która przypadanie małżonkowi nie może być mniejsza od jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten ma zastosowanie odpowiednio do dalszych zstępnych zmarłego.  W braku zstępnych (tj. dzieci) spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy matki oraz ojca, którzy dziedziczą razem z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w równych częściach. Gdy jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu zmarłego w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku
pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy. Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.

Jak przepisać na kogoś majątek ?

Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i każde z jego poszczególnych postanowień. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba z pełną zdolność do czynności prawnych. Testament nie może zostać sporządzony ani odwołany przez przedstawiciela osoby która chce go sporządzić. Musi być on dokonany osobiście. Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

• w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli;
• pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
• pod wpływem groźby.

Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie, która by to uzasadniała.