Czy można wjeżdżać autem do lasu? Ograniczenia nie tylko w czasie epidemii

Zainteresowanie tematyką korzystania z lasów wzrosło wraz ze wprowadzeniem ograniczeń poruszania się z powodu epidemii koronawirusa. Zakaz wstępu na tereny zielone to bodaj najbardziej kontrowersyjna z restrykcji wprowadzonych przez władze. Miłośnicy leśnej przyrody szybko mogli jednak odetchnąć z ulgą, gdyż prawo wejścia do lasów zostało przywrócone już w I etapie luzowania ograniczeń. Trzeba natomiast pamiętać, że nawet w czasie wolnym od pandemii nie można korzystać z lasów w pełni swobodnie. Szczególnie, jeśli zamierzamy obserwować przyrodę przez okno samochodu. Czy można wjeżdżać autem do lasu?

Czy można wjeżdżać autem do lasu? Wolność przemieszczania się a Konstytucja

Jedną z eksponowanych w polskiej Konstytucji wolności obywatelskich jest prawo do swobodnego przemieszczania się na całym terytorium Rzeczypospolitej (art. 52 ust. 1). Jak każde z podobnych praw, to również może podlegać ograniczeniom. Po pierwsze, wolność poruszania się nie może być stawiana ponad prawem do poszanowania własności. Oznacza to, że nikt nie jest uprawniony do przejścia czy przejazdu przez teren prywatny bez zgody jego właściciela. Po drugie, zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji, swoboda obywatelska może być zniesiona, jeśli:

• stanowi o tym ustawa,
• jest to konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób,
• jest to proporcjonalne w stosunku do chronionej wartości,
• nie dochodzi do naruszenia istoty danego prawa.

Co to jest las?

Aktem prawnym wprowadzającym umocowane w Konstytucji ograniczenia w korzystaniu z lasów jest ustawa z dnia 28 września 1991 roku o lasach. W rozumieniu jej art. 3 lasem jest grunt:

• o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawiony:

1. przeznaczony do produkcji leśnej lub
2. stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo
3. wpisany do rejestru zabytków;

• związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Zasadniczo więc główną przesłanką uznania danego terenu zielonego za las jest jego powierzchnia. Obszar większy niż typowa podmiejska działka budowlana najprawdopodobniej będzie już zaliczany do tej kategorii. Oczywiście, jeśli pokryty jest roślinnością leśną albo co najmniej przeznaczony do takiego pokrycia. Pomocne w zidentyfikowaniu danego terenu jako lasu mogą być gminne rejestry czy miejscowe plany zagospodarowania. Z odpowiednimi mapami można zapoznać się na stronach internetowych urzędów.

Las prywatny a państwowy

Niezwykle istotna z punktu widzenia konstytucyjnego prawa do przemieszczania się jest kwestia własności określonego obszaru leśnego. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ww. ustawy, Lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa zarządza Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, zwane dalej „Lasami Państwowymi”.  Takie sformułowanie przepisu oznacza, że ustawodawca dzieli lasy na będące własnością publiczną (lasy państwowe) i prywatną. Podobny wniosek wyciągnąć można z treści art. 6 ust. 1 pkt ustawy, który definiuje „właściciela lasu” jako:

osobę fizyczną lub prawną będącą właścicielem albo użytkownikiem wieczystym lasu oraz osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej będącą posiadaczem samoistnym, użytkownikiem, zarządcą lub dzierżawcą lasu.

W identyfikacji właścicielskiej danego obszaru leśnego również pomogą specjalistyczne mapy dostępne na stronach urzędów gmin, tzw. ortofotomapy czy też po prostu mapy własności gruntów. Oczywiście, w większości przypadków lasy prywatne są oznaczane przez ich właścicieli odpowiednimi tabliczkami. Najczęściej wskazującymi na zakaz wstępu. Chociaż w czasie epidemii i ustawowego zamknięcia lasów państwowych zdarzało się widywać oznaczenia zachęcające spacerowiczów do wstępu do prywatnego lasu, jako obszaru wyłączonego spod kontroli służb. Stanowiło to pewną formę protestu właścicieli obszarów leśnych przeciwko bezzasadnej (ich zdaniem) polityce zamykania lasów publicznych.

Zakaz wstępu do lasu

Skoro więc lasy prywatne znajdują się poza władztwem państwowym, w ich przypadku o prawie wstępu decydują tylko i wyłącznie ich właściciele. W przypadku natomiast lasów publicznych zasady korzystania zapisane są w ustawie. Na pierwszy plan wysuwa się tutaj jej art. 26 ust. 1, w którym przeczytamy, że:

Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, są udostępniane dla ludności.

Ustawodawca – będąc związany konstytucyjnym prawem obywatela do swobodnego poruszania się – jako zasadę wskazał wolność korzystania z terenów leśnych. Ograniczenia są natomiast wskazane jako wyjątki. Drugi z ustępów zacytowanego przepisu wprowadza stały zakaz wstępu do lasów stanowiących:

• uprawy leśne do 4 m wysokości,
• powierzchnie doświadczalne i drzewostany nasienne,
• ostoje zwierząt,
• źródliska rzek i potoków,
• obszary zagrożone erozją.

Kolejna jednostka redakcyjna art. 26 wskazuje natomiast na sytuacje, w których nadleśniczy może wprowadzić okresowy zakaz wstępu do lasu państwowego. Będzie tak w przypadku:

• stwierdzenia zniszczenia albo znacznego uszkodzenia drzewostanów albo degradacji runa leśnego,
• wystąpienia dużego zagrożenia pożarowego,
• konieczności wykonania zabiegów gospodarczych związanych z hodowlą, ochroną lasu lub pozyskaniem drewna.

Droga publiczna w lesie a droga leśna

Jeśli nie wystąpi żadna z powyższych sytuacji, spacer po lesie jest w pełni dozwolony. Podobne zasady obowiązują biegaczy czy rowerzystów. Dużo bardziej restrykcyjne zasady korzystania z lasów dotyczą natomiast kierowców pojazdów silnikowych. W tym przypadku ustawodawca zdecydował, że zakaz poruszania się będzie zasadą, od której przewidziano pewne wyjątki. Istotne znaczenie ma tutaj podział duktów na:

• drogi publiczne prowadzące przez tereny leśne,
• drogi leśne.

Problemem może być rozróżnienie drogi publicznej od typowej drogi leśnej. W większości przypadków jedna i druga będą drogami gruntowymi, identycznymi na pierwszy rzut oka. Również i tutaj w identyfikacji mogą pomóc dostępne w sieci mapy. Ponadto częstą wskazówką są znaki informujące o nazwie ulicy. Te montowane są jedynie na drogach publicznych. W razie ich braku można zakładać, że dany dukt leśny nie ma statusu drogi publicznej.

Czy można wjeżdżać autem do lasu? Swobodna jazda tylko po leśnej drodze publicznej

Poruszanie się samochodami czy motocyklami po drogach publicznych jest powszechnie dozwolone. Bez znaczenia jest tutaj fakt ich poprowadzenia przez obszar lasu państwowego. Ewentualne zakazy mogą tutaj wynikać jedynie z przepisów ustawy o drogach publicznych czy ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Może tutaj chodzić chociażby o ograniczenia dotyczące masy pojazdów czy wynikające z przyjętej i opisanej na znakach drogowych organizacji ruchu.

Zatem – czy można wjeżdżać autem do lasu? O ile przemieszczanie się drogami publicznymi na obszarze lasu jest dozwolone, o tyle korzystanie z pojazdu silnikowego na drogach leśnych jest co do zasady zabronione. Ustawodawca dopuszcza ruch aut na tego typu duktach wtedy i tylko wtedy, gdy są one oznakowane specjalnymi drogowskazami. Może być to tabliczka tekstowa zezwalająca na wjazd czy też drogowskaz z nazwą miejscowości i odległością w kilometrach. Zdarzają się również przypadki posadowienia typowych znaków drogowych.

Zasada „brak wyraźnego zezwolenia = zakaz” dotyczy nie tylko poruszania się, ale również postoju. Jeśli więc drogowskazy sugerują dopuszczenie przejazdu, nie oznacza to automatycznie prawa do parkowania w dowolnym miejscu. Pozostawienie samochodu i udanie się na spacer dopuszczalne jest tylko w miejscu do tego przystosowanym i wyraźnie oznaczonym.

Przeczytaj również:
Kiedy możliwe jest uchylenie się od mandatu?

Inne zakazy związane z ruchem pojazdów w lesie

Z ruchem pojazdów po drogach położonych na obszarach leśnych mogą być również związane niektóre z zakazów opisanych w art. 30 ustawy. Wskazano w nim, że w lasach zabrania się między innymi:

• zanieczyszczania gleby i wód,
• rozkopywania gruntu,
• niszczenia grzybów i grzybni,
• niszczenia lub uszkadzania drzew, krzewów lub innych roślin,
• płoszenia czy ścigania dziko żyjących zwierząt,
• niszczenie mrowisk,
• hałasowania oraz używania sygnałów dźwiękowych.

Wydaje się więc, że w świetle powyższych zakazów legalne przemieszczanie się autem po lesie jest praktycznie nierealne. Niemal każdy samochód generuje niestandardowy dla takiego terenu hałas, zanieczyszcza glebę czy powoduje niszczenie roślinności ze względu na swoje gabaryty czy siłę nacisku. Jeśli więc kierowca chce być w pełni zabezpieczony przed ewentualnym mandatem od leśnika, powinien na przejażdżkę po leśnych drogach wybrać cichy i lekki pojazd elektryczny. Urządzanie sobie rajdów terenowych poza wyznaczonym szlakiem z całą pewnością nie jest dobrym pomysłem.