Czy możliwe jest skrócenie kary ograniczenia wolności?

Skazanego na karę ograniczenia wolności, który odbył przynajmniej połowę orzeczonej kary, przy czym przestrzegał porządku prawnego, jak również wykonał nałożone na niego obowiązki, orzeczone środki karne, środki kompensacyjne lub przepadek, sąd może zwolnić z reszty kary, uznając ją za wykonaną. Stosowanie omawianej instytucji jest zatem fakultatywne.

Uznanie kary za wykonaną

Zgodnie z art. 83 ustawy Kodeks karny (dalej jako „kk”) skazanego na karę ograniczenia wolności, który odbył przynajmniej połowę orzeczonej kary, przy czym przestrzegał porządku prawnego, jak również wykonał nałożone na niego obowiązki, orzeczone środki karne, środki kompensacyjne i przepadek, sąd może zwolnić od reszty kary, uznając ją za wykonaną. Okres kary potrzebny dla obliczenia jej połowy biegnie od rozpoczęcia jej wykonywania. Przez odbycie kary, potrzebne dla określenia, czy skazany rzeczywiście i odbył jej połowę, należy rozumieć także zaliczenie na poczet kary okresu rzeczywistego pozbawienia wolności na podstawie art. 63 § 1 kk. Przepis ten stanowi, że na poczet orzeczonej kary zalicza się okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, zaokrąglając w górę do pełnego dnia. Przy czym jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności, dwóm dniom kary ograniczenia wolności lub dwóm dziennym stawkom grzywny. 

Praca na cele społeczne w ramach kary ograniczenia wolności

Czy przez odbycie połowy kary należy rozumieć tylko upływ połowy okresu, na który kara została orzeczona, jeżeli skazany wykonywał w tym czasie pracę lub następowały potrącenia, czy może także – w razie orzeczenia obowiązku pracy – wykonanie co najmniej połowy przepisanej pracy? Poglądy w tej kwestii zdają się być podzielone. Skoro jednak art. 57a § 1 ustawy Kodeks karny wykonawczy (dalej jako „kkw”) stanowi, że rozpoczęcie odbywania kary w formie określonej w art. 34 § 1a pkt 1 kk (kara ograniczenia wolności polegająca na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne) następuje w dniu, w którym skazany przystąpił do wykonywania wskazanej pracy, odbywanie kary to nie tylko bieg terminu. Będzie to też praca.

Oznacza to, iż rozpoczęcie pracy uruchamia bieg terminu. Nie wynika z tego jednak, co dzieje się w przypadku, gdy upłynęła co najmniej połowa czasu, na który orzeczono karę, ale nie wykonano co najmniej połowy pracy, z uwagi np. na wykonywanie jej w wymiarze mniejszym od orzeczonego. W odniesieniu do kary ograniczenia wolności połączonej z potrąceniami art. 57a § 2 kkw stanowi, że rozpoczęcie jej następuje w pierwszym dniu okresu, w którym dokonuje się potrącenia skazanemu z wynagrodzenia za pracę.

Przestrzeganie porządku prawnego 

Przez przestrzeganie porządku prawnego rozumieć należy stosowanie się do powszechnie obowiązujących regulacji prawnych. Chodzi o regulacje z zakresu prawa karnego i prawa wykroczeń. Analizowana instytucja służy bowiem celom polityki kryminalnej. Powoduje to, że naruszenie przepisów prawa cywilnego i administracyjnego samodzielnie nie może być podstawą odmowy zastosowania komentowanego przepisu. Może ono być podstawą do orzekania wyłącznie pomocniczo. Obok przepisów prawa karnego i prawa wykroczeń.

Sumienne wykonywanie pracy

Sumienne wykonywanie pracy dotyczy jedynie wypadków, kiedy kara ograniczenia wolności wiąże się z wykonywaniem pracy. Oznacza wykonywanie pracy rzetelnie. Odbywa się to bez uchylania się od niej, w pełnym wymiarze godzin. Wyjątek stanowią przypadki, kiedy niewykonywanie pracy lub wykonywanie jej w niepełnym wymiarze godzin nastąpiło z przyczyn niezależnych od skazanego. Nie można uznać, że skazany wykonywał pracę rzetelnie w sytuacji, kiedy nie wykonywał poleceń przełożonych. To samo dotyczy sytuacji, kiedy pracował on bez zaangażowania.

Skrócenie kary ograniczenia wolności – zwolnienie z reszty kary

Skrócenie kary ograniczenia wolności orzeka sąd wykonujący karę.  Na wniosek skazanego lub jego obrońcy, a także zawodowego kuratora sądowego (art. 66 § 1 kkw). Zwolnienie z reszty kary nie ma charakteru warunkowego. Nie wiąże się bowiem z możliwością nałożenia na zwalnianego jakichkolwiek obowiązków. Nie ma też możliwości odwołania zwolnienia i zarządzenia wykonania kary. 

Mimo że art. 24 § 1 kkw stanowi, że jeżeli ujawnią się nowe lub poprzednio nieznane okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia, sąd może w każdym czasie zmienić lub uchylić poprzednie postanowienie. Okolicznością taką może być istotne naruszenie porządku prawnego. Oznacza to możliwość uchylenia postanowienia w ciągu 6 miesięcy. Wydaje się jednak, że zgodnie ze stanowiskiem zaprezentowanym w orzecznictwie art. 24 kkw ma zastosowanie tylko do postanowień wydanych na podstawie Kodeksu karnego wykonawczego. W tym kontekście warto zapoznać się z postanowieniem Sądu Najwyższego z 21 marca 1996, sygn. III KRN 1/96. Oznacza to, że zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolności określone w komentowanym przepisie jest bezwarunkowe.