Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Kiedy może nastąpić deportacja cudzoziemca?

Spis treści
rozwiń spis treści

Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego PWN, deportacja oznacza «wydalenie cudzoziemca poza granice danego kraju» lub «karę polegającą na skierowaniu skazanego do odległej miejscowości na przymusowy pobyt». Jak kwestię tę regulują polskie przepisy?

Nielegalny pobyt

Ze względu na stale rosnącą liczbę cudzoziemców przybywających do Polski (przede wszystkim w poszukiwaniu pracy) coraz częściej pojawiają się sytuacje związane m.in. z nielegalnym pobytem tych osób na terenie Polski. Konsekwencją tego dla cudzoziemca jest wydanie decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu na teren kraju, z którego przybył on do Polski. Jest to tzw. deportacja.

Przeczytaj również:
Nielegalne przekroczenie granicy 

Przesłanki deportacji

Zgodnie z art. 302 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach (dalej jako „uoc”), decyzję o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu wydaje się cudzoziemcowi, gdy:

  1. przebywa lub przebywał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez ważnej wizy lub innego ważnego dokumentu uprawniającego go do wjazdu na to terytorium i pobytu na nim, jeżeli wiza lub inny dokument są lub były wymagane lub
  2. nie opuścił terytorium Rzeczypospolitej Polskiej po wykorzystaniu dopuszczalnego okresu jego pobytu na terytorium wszystkich lub niektórych państw obszaru Schengen, do którego był uprawniony bez konieczności posiadania wizy, w każdym okresie 180 dni, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej, lub
  3. nie opuścił terytorium Rzeczypospolitej Polskiej po wykorzystaniu dopuszczalnego okresu jego pobytu wskazanego w wizie Schengen w każdym okresie 180 dni, lub po wykorzystaniu dopuszczalnego okresu pobytu na podstawie wizy krajowej, lub
  4. wykonuje lub w dniu wszczęcia kontroli legalności wykonywania pracy prowadzonej przez uprawniony do tego organ wykonywał pracę bez odpowiedniego zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanego do ewidencji oświadczeń, lub
  5. podjął działalność gospodarczą niezgodnie z przepisami obowiązującymi w tym zakresie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub
  6. nie posiada środków finansowych niezbędnych do pokrycia kosztów pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podróży powrotnej do państwa pochodzenia lub zamieszkania albo tranzytu przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, i nie wskazał wiarygodnych źródeł uzyskania takich środków finansowych, lub
  7. obowiązuje wpis danych cudzoziemca do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, lub
  8. dane cudzoziemca znajdują się w Systemie Informacyjnym Schengen do celów odmowy wjazdu, jeżeli cudzoziemiec przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach ruchu bezwizowego lub na podstawie wizy Schengen, z wyłączeniem wizy upoważniającej tylko do wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i pobytu na tym terytorium, lub
  9. wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub interes Rzeczypospolitej Polskiej, lub
  10. przekroczył lub usiłował przekroczyć granicę wbrew przepisom prawa, lub
  11. został skazany prawomocnym wyrokiem w Rzeczypospolitej Polskiej na karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu i istnieją podstawy do przeprowadzenia postępowania w sprawie przekazania go za granicę w celu wykonania orzeczonej wobec niego kary, lub
  12. przebywa poza strefą przygraniczną, w której zgodnie z zezwoleniem na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego może przebywać, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej, lub
  13. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej po upływie okresu pobytu, do którego był uprawniony na podstawie zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej, lub
  14. dalszy pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie stanowił zagrożenie dla zdrowia publicznego, co zostało potwierdzone badaniem lekarskim, lub dla stosunków międzynarodowych innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, lub
  15. cel i warunki pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są niezgodne z deklarowanymi, chyba że przepisy prawa dopuszczają ich zmianę, lub
  16. została wydana decyzja o odmowie nadania statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej, o uznaniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej za niedopuszczalny, o umorzeniu postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej lub decyzja o pozbawieniu go statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej i cudzoziemiec nie opuścił terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w odpowiednim terminie w przypadku obowiązku opuszczenia terytorium RP, albo przebywa w strzeżonym ośrodku albo w areszcie dla cudzoziemców.

Rygoryzm stosowania

W odniesieniu do generalnego charakteru art. 302 uoc, Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że jest on jednobrzmiący i rygorystyczny.

Nie pozwala na zastosowanie zasad współżycia społecznego, które, w niektórych sytuacjach, nie pozwalają czynić użytku z jednobrzmiącego przepisu prawa. Gdyby wolą racjonalnego ustawodawcy było wprowadzenie odstępstw od tej bezwzględnej zasady, to w przepisie użyłby określenia «może», który umożliwiłoby organowi administracji odstąpienie od obowiązku stosowania tego przepisu. Skoro ustawodawca nie skorzystał z takich rozwiązań prawnych, to wykładnia przepisu nie może budzić wątpliwości. Natomiast pewna uznaniowość została pozostawiona organowi w zakresie ustalania terminów dobrowolnego opuszczenia kraju oraz okresu zakazu ponownego wjazdu. Niewątpliwie stopień «zawinienia» cudzoziemca będzie miał wpływ na ustalenia w tym zakresie (wyrok z 1 sierpnia 2018 r., sygn. II OSK 252/18).

Natomiast Wojewódzki Sąd Administracyjny w swym wyroku z 2 października 2017 r. (sygn. IV SA/Wa 1378/17) podkreślił, że obowiązek wydania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu w przypadku wystąpienia którejkolwiek z przewidzianych w nim przesłanek jest niezależny od tego, czy cudzoziemiec miał świadomość okoliczności określonych w art. 302 ust. 1 uoc.

Naczelny Sąd Administracyjny zastrzegł jednak słusznie, że: w każdej sprawie dotyczącej zobowiązania do powrotu organ administracji zobowiązany jest ocenić indywidualną sytuację cudzoziemca. Oznacza to, że z pozoru podobny stan faktyczny w różnych sprawach może prowadzić do odmiennych rozstrzygnięć (wyrok z 25 stycznia 2017 r., sygn. II OSK 1136/16).

Organy właściwe do wydania decyzji

Zgodnie z art. 310 uoc, decyzję o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu wydaje:

  1. z urzędu – komendant oddziału Straży Granicznej lub komendant placówki Straży Granicznej, który stwierdził istnienie przesłanki uzasadniającej wydanie decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu;
  2. na wniosek wojewody, Ministra Obrony Narodowej, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szefa Agencji Wywiadu, organu Krajowej Administracji Skarbowej, komendanta wojewódzkiego lub komendanta powiatowego (miejskiego) Policji – komendant oddziału Straży Granicznej lub komendant placówki Straży Granicznej, właściwy ze względu na siedzibę organu występującego z wnioskiem albo miejsce pobytu cudzoziemca.

Komendant oddziału Straży Granicznej lub komendant placówki Straży Granicznej, który stwierdził istnienie przesłanki uzasadniającej wydanie decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu, może przekazać dalsze prowadzenie postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu, z urzędu lub na wniosek cudzoziemca, w drodze postanowienia, komendantowi oddziału Straży Granicznej lub komendantowi placówki Straży Granicznej właściwemu ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca.

Wygaśnięcie decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu

Zgodnie z art. 306 uoc, decyzja o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu wygasa z mocy prawa, jeżeli cudzoziemiec:

1) posiada status uchodźcy lub korzysta z ochrony uzupełniającej;

1a) posiada zezwolenie na pobyt stały lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi lub na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na inne okoliczności;

2a) otrzymał decyzję o przekazaniu do odpowiedzialnego państwa członkowskiego;

3) otrzymał decyzję o umorzeniu postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej i o przekazaniu do odpowiedzialnego państwa członkowskiego – w przypadku przekazania cudzoziemca do odpowiedzialnego państwa członkowskiego.

Skutki decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu

W dniu, w którym decyzja o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu stanie się ostateczna, z mocy prawa następuje unieważnienie wizy krajowej, wygaśnięcie zezwolenia na pobyt czasowy oraz zezwolenia na pracę (art. 307 ust. 1 uoc).

W decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu określa się termin dobrowolnego powrotu. Wynosi on od 15 do 30 dni, liczy się go natomiast od dnia doręczenia decyzji (art. 315 uoc). Dodatkowo w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu orzeka się o zakazie ponownego wjazdu na terytorium Polski lub na terytorium Polski i innych państw obszaru Schengen oraz określa się okres tego zakazu, który może wynosić od 6 miesięcy do aż 5 lat (art. 319 uoc).

Więcej informacji dotyczących cudzoziemców można znaleźć na stronie Urzędu ds. Cudzoziemców.

Legalność deportacji a zatrudnienie cudzoziemca

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 września 2018 r. (sygn. II OSK 2108/18) podkreślił, że sankcja w postaci wydania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu w przypadku wykonywania przez cudzoziemca pracy bez odpowiedniego zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanego do ewidencji oświadczeń ma charakter sankcji administracyjnej. Ma zatem charakter obiektywny w tym znaczeniu, że legalne jej zastosowanie jest niezależne od wystąpienia winy po stronie cudzoziemca. Oznacza to, że nawet w przypadku gdy podmiotem wyłącznie odpowiedzialnym za uchybienie przepisom, które regulują zatrudnianie cudzoziemców na terytorium RP, jest pracodawca, negatywne skutki tych uchybień mogą obciążać cudzoziemca (zob. także wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 listopada 2018 r., sygn. II OSK 1551/18).

Wydanie decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu jest zgodne z prawem także w innej sytuacji. Będzie tak również wtedy, gdy cudzoziemiec został wprowadzony w błąd przez pracodawcę co do legalności jego zatrudnienia (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 stycznia 2018 r., sygn. II OSK 1369/16).

Dla spełnienia przesłanki nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca wystarczy stwierdzenie zaistnienia faktu w postaci braku wymaganego zezwolenia na pracę lub zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy oświadczenia pracodawcy o zamiarze powierzenia mu wykonywania pracy. Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego taka konstrukcja normy prawnej ma przede wszystkim na celu dyscyplinowanie cudzoziemców w przedmiocie dopełnienia wymogów formalnych związanych z podejmowaniem pracy w Polsce.

 

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career