Fałszywe oskarżenia? Grożą za to konsekwencje
Fałszywe oskarżenie polega na podniesieniu przed organami ścigania lub orzekania nieprawdziwego zarzutu, że inna osoba popełniła przestępstwo, wykroczenie lub przewinienie dyscyplinarne. Pobudki i motywy sprawcy są dla bytu omawianego przestępstwa obojętne. Jakie konsekwencje takich działań przewiduje polski kodeks karny?
Fałszywe oskarżenia
Zgodnie z art. 234 ustawy Kodeks karny (dalej jako „kk”), kto, przed organem powołanym do ścigania lub orzekania w sprawach o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne, fałszywie oskarża inną osobę o popełnienie tych czynów zabronionych lub przewinienia dyscyplinarnego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Przedmiotem ochrony przytoczonego przepisu są wymiar sprawiedliwości oraz dobre imię osoby fałszywie oskarżonej.
Kto odpowiada z art. 234 kk?
Przepis art. 234 kk reguluje odpowiedzialność karną osoby fałszywie oskarżającej osobę niewinną o popełnienie przestępstwa (zarówno zbrodnię, jak i występek), wykroczenia, przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, lub przewinienia dyscyplinarnego. Chodzi tu wyłącznie o oskarżenie innej osoby, a nie siebie samego. Jeśli celem sprawcy (oskarżającego samego siebie) jest pomoc innej osobie w uniknięciu odpowiedzialności karnej, w grę może wchodzić odpowiedzialność z art. 239 § 1 kk (poplecznictwo). Dla bytu przestępstwa z art. 234 kk konieczna jest fałszywość oskarżenia. Oskarżenie musi być zatem sprzeczne z obiektywnym stanem rzeczy i przy świadomości sprawcy nieprawdziwości zarzutów. Fałszywe oskarżenie może przybrać kilka form. Mogą one występować w różnych konfiguracjach:
- czynu w ogóle nie popełniono;
- czyn popełniono, ale realizował inne znamiona niż określone w oskarżeniu;
- czyn opisany w zawiadomieniu faktycznie popełniono, ale wskazano inną osobę jako jego sprawcę.
Skutek nie jest wymagany
Przestępstwo fałszywego oskarżenia jest przestępstwem formalnym, czyli bezskutkowym. Dokonanie tego przestępstwa następuje w chwili podniesienia przed organem powołanym do ścigania lub orzekania nieprawdziwego zarzutu. Dotyczy to tego, że inna osoba popełniła przestępstwo, wykroczenie lub przewinienie dyscyplinarne. Nie oznacza to jednak, że ponowne podniesienie tego samego nieprawdziwego zarzutu wobec tej samej osoby stanowi czyn bezkarny. Dla bytu przestępstwa fałszywego oskarżenia określonego w art. 234 kk obojętne jest także to, czy przeciwko osobie fałszywie oskarżonej wszczęto postępowanie karne lub dyscyplinarne, względnie czy została skazana lub ukarana (postanowienie Sądu Najwyższego z 10 sierpnia 2006 r., sygn. III KK 61/06).
Co gdy to oskarżony fałszywie oskarża?
W myśl wyroku Sądu Najwyższego z 22 października 2013 r. (sygn. V KK 233/13), oskarżony nie ponosi odpowiedzialności karnej za fałszywe oskarżenie, jeżeli (…) w ramach wyjaśnień wysuwa fałszywe pomówienie wobec innej osoby o popełnienie lub współudział w popełnieniu zarzucanego mu czynu, gdy czyni to w celu uniknięcia odpowiedzialności za ten czyn, albo złagodzenia odpowiedzialności własnej, bądź w celu podważenia wiarygodności dowodu obciążającego go lub dla prawnego wyeliminowania dowodu z materiału dowodowego, który przeciwko niemu zebrano. (…) Karalność oskarżonego za ich fałszywe złożenie jest więc jedynie możliwe wówczas, gdy składając je, działał on w innym celu niż w celu obrony. Każde ewidentne i jednoznaczne wyjście poza granice tego prawa może rodzić odpowiedzialność karną oskarżonego, jeżeli w ten sposób swoim zachowaniem wypełnia on znamiona danego czynu zabronionego.
Co gdy zostanę fałszywie oskarżony?
Osoba, którą fałszywie oskarżono, występuje jednocześnie w dwóch rolach. Przyjmuje rolę pokrzywdzonego i sprawcy. Istotne jest przemyślenie kwestii dowodów, które można przedstawić na swoją korzyść. Ważnym jest także, aby odróżnić przestępstwo składania fałszywych oskarżeń od przestępstwa zniewagi i zniesławienia. Fałszywe oskarżenia składane są przed organami ścigania lub orzekania (a więc np. policją, prokuraturą lub sądem). Natomiast zniesławić i znieważyć można także przed innymi osobami i organami (niewymienionymi w art. 234 kk) w celu poniżenia.
Przeczytaj również:
Zniesławienie a zniewaga – na czym polega różnica?
