Jak zmienić ustawę o zgromadzeniach i stosowanie przepisów tak, by było to zgodne z Konstytucją i innymi obowiązującymi standardami- rekomendacje RPO

Wolność zgromadzeń jest źrenicą wolności; tymczasem jest ona dziś w Polsce naruszana przez obecną ustawę o zgromadzeniach oraz wskutek działań władz. To główny wniosek raportu Rzecznika Praw Obywatelskich o stanie przestrzegania wolności zgromadzeń publicznych. Obszerny dokument zawiera liczne rekomendacje, m.in. likwidacji tzw. zgromadzeń cyklicznych i umożliwienia odbywania kontrmanifestacji. Zdaniem RPO rekomendacje te przywrócą porządek prawny zgodny z Konstytucją RP i wiążącymi Polskę standardami międzynarodowymi.

Ważne dla obywateli

• Prawo od ochrony przysługuje jedynie pokojowym manifestacjom; których uczestnicy szanują prawa i wolności innych, porządek publiczny, unikają mowy nienawiści oraz ograniczają zachowania i gesty, które mogą prowokować przemoc

Ważne dla prawodawców

• Trzeba zmienić Prawo o zgromadzeniach i przywrócić stan sprzed nowelizacji w 2016 r.
• Zgromadzenia cykliczne powinny być usunięte z prawa, bo nieuzasadnione jest ich pierwszeństwo wobec innych manifestacji
• Powinien też zniknąć przepis, że kontrmanifestacja może się odbywać nie bliżej niż 100 m od manifestacji

Ważne dla policji i urzędników odpowiedzialnych za zgromadzenia

ORGANIZACJA

• Zadaniem policji i urzędników (państwowych i samorządowych) jest zapewnienie warunków do realizacji wolności zgromadzeń. Ewentualna interwencja władzy powinna mieć zawsze charakter wyjątkowy
• Szukanie w prawie sposobów na ograniczanie ludziom wolności zgromadzeń to łamanie przyjętych przez Polskę standardów (ratyfikowanych na podstawie ustaw Sejmu umów międzynarodowych i Konstytucji). Takie działanie naraża też Polskę na przegrane sprawy przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka
• Niedopuszczalne jest zakazywanie zgromadzenia na innej podstawie niż Prawo o zgromadzeniach, np. poprzez decyzję o zakazie ruchu w danym miejscu
• Gmina nie może zakazać zgromadzenia jedynie na podstawie przypuszczeń o niepokojowych zamiarach uczestników. Generalnie zakaz zgromadzenia może nastąpić w wyjątkowych przypadkach i na podstawie realnego zagrożenia, któremu nie da się zapobiec poprzez – wykonywaną przez policję – ochronę integralności cielesnej uczestników, kontrdemonstrantów i osób postronnych.
• Wojewoda nie ma prawa do wydawania „zarządzeń zastępczych”, czyli zakazywania zgromadzenia dlatego, że nie zakazała go gmina, bo zgromadzenie zostało zgłoszone w  trybie uproszczonym w tym samym czasie i miejscu co zgromadzenie cykliczne

INTERWENCJA W TRAKCIE

• Policja jest zobowiązana chronić wszystkich uczestników pokojowych manifestacji i  kontrmanifestacji, niezależnie od wyrażanych poglądów. Ma dbać, aby w trakcie demonstracji nie dochodziło do aktów przemocy
• Zaniedbania, w tym bierność policji przy naruszeniach praw uczestników zgromadzeń, rodzą odpowiedzialność karną i dyscyplinarną
• Stosowane przez policję środki przymusu bezpośredniego powinny być proporcjonalne i adekwatne – są na to wytyczne i standardy.
• Nie można karać manifestantów za wyrażanie ich poglądów w formie okrzyków, za pomocą transparentów, megafonów – jeżeli przybierają one postać pokojowego manifestowania
• Policja i inne służby (np. Straż Leśna) nie mogą utrudniać bądź uniemożliwiać uczestnikom pokojowych manifestacji i kontrmanifestacji korzystania z wolności zgromadzeń poprzez legitymowanie, stosowanie sankcji, wszczynanie postępowań.
• Jeśli to robiły w przeszłości, to wnioski o ukaranie i akty oskarżenia powinny zostać wycofane – w ten sposób służby przywrócą stan zgodny z prawem i standardami
• Takie metody zabezpieczenia zgromadzeń, jak np. rozdzielanie ich ogrodzeniami czy przetrzymywanie manifestantów w tzw. kotle, powinny być wyjątkowe, dla odizolowania osób agresywnych lub łamiących prawo; nie mogą ograniczać praw innych osób