W zakładach karnych działają tzw. komisje penitencjarne. Są to organy kolegialne, w których skład wchodzą funkcjonariusze i pracownicy zakładu karnego powoływani przez jego dyrektora. Zgodnie z art. 2 pkt 5 Kodeksu karnego wykonawczego komisja penitencjarna jest organem postępowania wykonawczego. Jakie pełni funkcje? Co należy do jej obowiązków?
Zgodnie z art. 75 § 2 ustawy Kodeks karny wykonawczy (dalej jako „kkw”) w skład komisji penitencjarnej dyrektor zakładu karnego powołuje funkcjonariuszy i pracowników tego zakładu. Do udziału w pracach komisji, z głosem doradczym, dyrektor może zapraszać także inne osoby godne zaufani. Zwłaszcza mowa tu o przedstawicielach stowarzyszeń, fundacji, organizacji i instytucji, których celem działania jest realizacja zadań w zakresie wykonywania orzeczeń i pomocy w społecznej readaptacji skazanych, oraz kościołów i innych związków wyznaniowych.
Stosownie do § 37 regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności dyrektor – zależności od potrzeb zakładu – może powołać kilka komisji penitencjarnych. Powołując komisję penitencjarną, dyrektor określa w szczególności imienny skład członków komisji, terminy posiedzeń oraz tryb rozpatrywania spraw. Komisja składa się co najmniej z trzech osób. W skład komisji wchodzą, w szczególności, funkcjonariusze działów penitencjarnego, ewidencji oraz ochrony. Pracami komisji kieruje dyrektor lub inna wyznaczona przez niego osoba. Przewodniczący wyznacza natomiast sekretarza spośród członków komisji (§ 38 regulaminu).
Komisja penitencjarna ogłasza decyzje oraz wyraża opinie po wysłuchaniu skazanego i w jego obecności. W posiedzeniu komisji uczestniczy wychowawca skazanego, którego dotyczy wniosek o wydanie decyzji lub opinii. Decyzje i opinie sporządza się na piśmie wraz z uzasadnieniem. Następnie zamieszcza się je w aktach osobowych skazanego. Jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze, decyzje, oceny i opinie komisji penitencjarnej podaje się do wiadomości ogółu skazanych. Następuje to za zgodą skazanego, którego sprawa dotyczy (§ 38 ust. 4 i § 39 regulaminu). W pracach komisji penitencjarnej mogą brać udział zaproszone przez dyrektora zakładu karnego osoby godne zaufania. Zwłaszcza przedstawiciele stowarzyszeń, fundacji, organizacji, Kościołów i innych związków wyznaniowych oraz instytucji wskazanych w art. 38 § 1 kkw. Podmiotom tym przysługuje głos doradczy.
Przeczytaj również:
Ustanowienie przedstawiciela skazanego
Komisja realizuje przyznane jej uprawnienia w drodze podejmowanych decyzji, na które przysługuje skarga, oraz przez dokonywanie ocen i wyrażanie opinii. Prawidłowość i terminowość dokonywania ocen postępów w resocjalizacji i opiniowania skazanych podlega kontroli i ocenie sędziego penitencjarnego.
Przy dokonywaniu ocen okresowych w postępach skazanego komisja penitencjarna uwzględnia w szczególności stosunek skazanego do popełnionego przestępstwa, stopień przestrzegania przez skazanego porządku i dyscypliny, stosunek skazanego do pracy, charakter kontaktów skazanego z rodziną i wywiązywanie się z obowiązku łożenia na jej utrzymanie, zachowanie skazanego wobec innych skazanych i przełożonych, zmiany w zachowaniu się skazanego w okresie od ostatniej oceny (§ 50 regulaminu). Co istotne jednak, ocena okresowa nie jest decyzją. Nie podlega ona kontroli sędziego penitencjarnego. Podobnie nie podlega kontroli okręgowego dyrektora Służby Więziennej oraz Dyrektora Generalnego Służby Więziennej.
Ważne miejsce wśród uprawnień przysługujących komisji penitencjarnej zajmuje prawo podejmowania decyzji w przedmiocie klasyfikacji skazanego. Decyzja ta swym zakresem obejmuje skierowanie skazanego do właściwego ze względu na rodzaj i typ zakładu karnego. Skazany musi być skierowany bowiem do właściwego systemu odbywania kary.