Komisja penitencjarna – jakie pełni funkcje?

W zakładach karnych działają tzw. komisje penitencjarne. Są to organy kolegialne, w których skład wchodzą funkcjonariusze i pracownicy zakładu karnego powoływani przez jego dyrektora. Zgodnie z art. 2 pkt 5 Kodeksu karnego wykonawczego komisja penitencjarna jest organem postępowania wykonawczego. Jakie pełni funkcje? Co należy do jej obowiązków?

Skład komisji penitencjarnej

Zgodnie z art. 75 § 2 ustawy Kodeks karny wykonawczy (dalej jako „kkw”) w skład komisji penitencjarnej dyrektor zakładu karnego powołuje funkcjonariuszy i pracowników tego zakładu. Do udziału w pracach komisji, z głosem doradczym, dyrektor może zapraszać także inne osoby godne zaufani. Zwłaszcza mowa tu o przedstawicielach stowarzyszeń, fundacji, organizacji i instytucji, których celem działania jest realizacja zadań w zakresie wykonywania orzeczeń i pomocy w społecznej readaptacji skazanych, oraz kościołów i innych związków wyznaniowych.

Stosownie do § 37 regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności dyrektor –  zależności od potrzeb zakładu – może powołać kilka komisji penitencjarnych. Powołując komisję penitencjarną, dyrektor określa w szczególności imienny skład członków komisji, terminy posiedzeń oraz tryb rozpatrywania spraw. Komisja składa się co najmniej z trzech osób. W skład komisji wchodzą, w szczególności, funkcjonariusze działów penitencjarnego, ewidencji oraz ochrony. Pracami komisji kieruje dyrektor lub inna wyznaczona przez niego osoba. Przewodniczący wyznacza natomiast sekretarza spośród członków komisji (§ 38 regulaminu).

Prace komisji

Komisja penitencjarna ogłasza decyzje oraz wyraża opinie po wysłuchaniu skazanego i w jego obecności. W posiedzeniu komisji uczestniczy wychowawca skazanego, którego dotyczy wniosek o wydanie decyzji lub opinii. Decyzje i opinie sporządza się na piśmie wraz z uzasadnieniem. Następnie zamieszcza się je w aktach osobowych skazanego. Jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze, decyzje, oceny i opinie komisji penitencjarnej podaje się do wiadomości ogółu skazanych. Następuje to za zgodą skazanego, którego sprawa dotyczy (§ 38 ust. 4 i § 39 regulaminu). W pracach komisji penitencjarnej mogą brać udział zaproszone przez dyrektora zakładu karnego osoby godne zaufania. Zwłaszcza przedstawiciele stowarzyszeń, fundacji, organizacji, Kościołów i innych związków wyznaniowych oraz instytucji wskazanych w art. 38 § 1 kkw. Podmiotom tym przysługuje głos doradczy.

Przeczytaj również:
Ustanowienie przedstawiciela skazanego

Zakres działania komisji penitencjarnych – art. 76 § 1 kkw

1. Kierowanie skazanego do właściwego zakładu karnego, jeżeli nie określił tego sąd w wyroku.
2. Kierowanie skazanego do określonego systemu odbywania kary, jeżeli nie określił tego sąd w wyroku.
3. Ustalanie indywidualnych programów oddziaływań na skazanego i dokonywanie ocen ich wykonywania.
4. Dokonywanie ocen okresowych postępów skazanego w resocjalizacji.
5. Kwalifikowanie skazanych do nauczania w szkołach i na kursach oraz podejmowanie decyzji o pozbawieniu możliwości nauczania w zakresie nieobjętym nauczaniem obowiązkowym.
6. Kwalifikowanie dorosłych skazany po raz pierwszy, wyróżniających się dobrą postawą, do odbywania kary w zakładzie karnym dla młodocianych oraz skazanych innych niż skazani, o których mowa w art. 96 § 1 kkw (czyli skazani z zaburzeniami psychicznymi, zaburzeniami preferencji seksualnych, upośledzeni umysłowo, a także uzależnieni od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych oraz skazani niepełnosprawni fizycznie – wymagający oddziaływania specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej) do odbywania kary w oddziałach terapeutycznych.
7. Kwalifikowanie skazanego – jako stwarzającego poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu oraz dokonywanie, co najmniej raz na 3 miesiące, weryfikacji tej decyzji.
8. Weryfikowanie indywidualnych programów oddziaływania albo indywidualnych programów terapeutycznych, a także kierowanie i wycofywanie skazanych z oddziałów terapeutycznych.
9. Wyrażanie opinii w sprawach przyznania skazanemu przepustki (zakład karny typu półotwartego lub otwartego), oraz nagrody, gdy są one udzielane po raz pierwszy, po przerwie trwającej dłużej niż 6 miesięcy lub po powstaniu istotnych zmian w sytuacji prawnej lub rodzinnej skazanego.
10. Wyrażanie opinii w sprawach: a) przyznania nagrody w postaci zezwolenia na widzenie bez dozoru lub opuszczenie zakładu karnego bez dozoru skazanemu skierowanemu do odbywania kary w zakładzie karnym typu zamkniętego, b) projektu porządku wewnętrznego zakładu karnego oraz zmiany tego porządku, c) innych przekazanych jej przez dyrektora.
11. Podejmowanie decyzji w sprawie korzystania przez skazanego z uprawnień (takich jak korzystanie z własnej odzieży, bielizny i obuwia oraz niepodleganie obowiązkowi pracy).
12. Wykonywanie innych zadań przewidzianych w ustawie i w przepisach wydanych na jej podstawie.

Realizacja zadań komisji penitencjarnej

Komisja realizuje przyznane jej uprawnienia w drodze podejmowanych decyzji, na które przysługuje skarga, oraz przez dokonywanie ocen i wyrażanie opinii. Prawidłowość i terminowość dokonywania ocen postępów w resocjalizacji i opiniowania skazanych podlega kontroli i ocenie sędziego penitencjarnego.

Przy dokonywaniu ocen okresowych w postępach skazanego komisja penitencjarna uwzględnia w szczególności stosunek skazanego do popełnionego przestępstwa, stopień przestrzegania przez skazanego porządku i dyscypliny, stosunek skazanego do pracy, charakter kontaktów skazanego z rodziną i wywiązywanie się z obowiązku łożenia na jej utrzymanie, zachowanie skazanego wobec innych skazanych i przełożonych, zmiany w zachowaniu się skazanego w okresie od ostatniej oceny (§ 50 regulaminu). Co istotne jednak, ocena okresowa nie jest decyzją. Nie podlega ona kontroli sędziego penitencjarnego. Podobnie nie podlega kontroli okręgowego dyrektora Służby Więziennej oraz Dyrektora Generalnego Służby Więziennej.

Ważne miejsce wśród uprawnień przysługujących komisji penitencjarnej zajmuje prawo podejmowania decyzji w przedmiocie klasyfikacji skazanego. Decyzja ta swym zakresem obejmuje skierowanie skazanego do właściwego ze względu na rodzaj i typ zakładu karnego. Skazany musi być skierowany bowiem do właściwego systemu odbywania kary.