Konstytucja dla nauki – reforma z podpisem prezydenta

Pierwsza od dawna kompleksowa zmiana w szkolnictwie wyższym z podpisem prezydenta. Reforma znana jest jako „Konstytucja dla nauki”. Zdaniem podsekretarza stanu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sposób znaczący poprawi jakość prowadzenia studiów. Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 października 2018 roku.

Większe możliwości uczelni

Zgodnie z nową reformą uczelnia otrzyma zwiększoną autonomię i będzie mogła działać bardziej elastycznie w swoich własnych organizacyjnych strukturach. W praktyce ma to wyglądać tak, że konkretna uczelnia zmieni się ze skupiska luźnych federacji wydziałów w jeden mechanizm.

Każdy ww. podmiot swoje założenia będzie opierał o statut, który ma stać się swoistą konstytucją. W jego treści skupione mają być najważniejsze zasady organizacyjne, a regulacje ustawowe mają zostać zmniejszone do niezbędnego minimum. Zgodnie z tym jedynym zewnętrznie uregulowanym podmiotem mają być centralne organy uczelniane.

Ważne: Reforma ma zniwelować mnogość dotacji celowych. W ich miejsce ma wejść połączony strumień finansowania w formie jednej subwencji. Zgodnie z zamiarem MNiSW ma to doprowadzić do bardziej swobodnego dysponowania środkami pieniężnymi otrzymanymi od państwa.

Rada uczelni – nowy organ

Nowa ustawa wprowadza również dodatkowy organ doradczy, znany jako rada uczelni. Instytucja ma zostać utworzona z osób zarówno będących we wspólnocie akademickiej, jak również z tych z nią nie związanych. Każdy z podmiotów, których dotyka reforma sam zdecyduje, czy zewnętrzny pierwiastek ma przeważać w większości, czy jednak stanowić mniejszość rady uczelni.

Wyboru do nowego organu będzie dokonywać senat, który stanowi podmiot reprezentujący całą wspólnotę akademicką. Obowiązkowo w radzie będzie miał swoje stałe miejsce przewodniczący samorządu studenckiego.

Większe pensje dla wykładowców

Zgodnie z ustawą o prawie autorskim wykonywanie obowiązków nauczyciela akademickiego jest działalnością twórczą o indywidualnym charakterze. Taki zapis znajdzie się również w „Konstytucji dla nauki”. Zgodnie z informacjami na stronie resortu ma wiązać się to z tym, że w praktyce 50% nauczycieli akademickich może liczyć się z realną podwyżką wynagrodzenia. Każda z minimalnych pensji ma wzrosnąć średnio o ok. 800 zł brutto.

Lepsze warunki dla akademików

Nauczyciel akademicki otrzyma możliwość realizowania się jako pracownik dydaktyczny, badawczy lub badawczo-dydaktyczny. Dodatkowo ministerstwo zapowiada większą stabilizację zatrudnienia. Każda druga umowa akademika będzie musiała zostać zawarta na czas nieokreślony. Ważna zmianą jest również to, że konkurs na stanowisko nauczyciela będzie organizowany tylko w przypadku chęci zawiązania pierwszego stosunku pracy.

Zmiany w ewaluacji i stawianie na jakość

Ewaluacja – proces, którego zadaniem jest ustalenie, czy dany projekt osiągnął postawione przed nim cele. Zgodnie z reformą ewaluacji będzie podlegać działalność całej uczelni w poszczególnych dyscyplinach.  Wiąże się to z tym, że ww. jednostka będzie mogła w ramach ewaluacji wskazać jedynie 4 swoje najwybitniejsze osiągnięcia na przełomie 4 lat. Zmieni się też ilość dyscyplin i ich kwalifikacji w ramach standardów OECD. Zgodnie z nowymi przepisami każdy z naukowców będzie musiał stawiać na jakość, a nie ilość publikacji.

Powstanie szkół doktoranckich

Nowa instytucja ma na celu prowadzić innowacyjny program kształcenia dla doktorantów. Działalność takiej szkoły ma odbywać się przy uczelniach i instytutach naukowych i być przez nie prowadzona. „Każdy przyjęty do szkoły doktorskiej od 2019 otrzyma stypendium: na początku w wysokości 2 350 zł, a po ocenie śródokresowej – 3 632 złotych brutto. Po ocenie śródokresowej będzie mógł być również zatrudniony w uczelni.” – czytamy na stronie ministerstwa. Przewidywane są także urlopy rodzicielskie, zarówno macierzyńskie jak i ojcowskie.

Zmiany dla studentów

Reforma zakłada także szereg zmian dla studentów każdej z wyższej uczelni publicznej:

• 6-cio miesięczne praktyki na studiach o profilu praktycznym;
• zwiększenie standardu kształcenia;
• studentki w ciąży z możliwością indywidualnego toku studiów;
• urlop od studiów dla ojca i matki dziecka w pierwszym roku po narodzinach;
• min. 20% udziału w organach kolegialnych uczelni;
• prawo do poznania wszelkich opłat pobieranych przez uczelnię przez cały okres nauki;
• brak opóźnień przy wydawaniu dyplomu.

W dwóch ostatnich przypadkach uczelnia będzie odpowiadać karnie, jeżeli nie zastosuje się do prawidłowego spełnienia swoich obowiązków. Opóźnienie wydania dyplomu może kosztować 5 tys. zł, zaś brak przejrzystości w opłatach może skutkować karą do 50 tys. zł.

Zastrzyk finansowy dla uczelni państwowych

3 mld złotych w obligacjach Skarbu Państwa – tyle otrzymają uczelnie państwowe w ramach projektu Konstytucji dla Nauki. Zdaniem resortu w dziesięcioletniej perspektywie ma pojawić się dodatkowo 47 mld zł. Na rok 2019 planowany jest zastrzyk gotówki większy o ok. 700 mln zł niż w 2018.