Głosowanie korespondencyjne dla wszystkich – szczegóły nowego projektu

We wtorek tj. 7 kwietnia, Sejm przegłosował kolejne poprawki dotyczące zmian w Kodeksie Wyborczym. Uchwalona ustawa, o ile zostanie zatwierdzona przez Senat, ma zapewnić głosowanie w najbliższych wyborach prezydenckich wyłącznie drogą pocztową. Zawiera ona szczególne zasady przeprowadzenia tych wyborów, w tym wytyczne dla wyborców oraz komisji.

W nocy z piątku na sobotę, tj. z 27 na 28 marca 2020 r. podczas nocnych prac sejmu po raz pierwszy – w czasie stanu epidemicznego – zmieniono ustawę Kodeks wyborczy. Osoby poddane kwarantannie, jak również te które ukończyły 60 rok życia będą mogły głosować korespondencyjnie. Kolejny projekt zakłada udostępnienie tego rodzaju głosowania dla wszystkich wyborców.

Zmiana kodeksu wyborczego z powodu koronawirusa

Głosowanie korespondencyjne do tej pory przysługiwało jedynie wyborcom z orzeczoną niepełnosprawnością. Jednakże z powodu tego, iż prawdopodobnie epidemia nie minie do majowych wyborów, zdecydowano się na zmiany w Kodeksie wyborczym. Początkowo, głosowanie korespondencyjne miało dotyczyć jedynie osób, które ukończyły 60. rok życia. Teraz głosowanie korespondencyjne dotyczy również pozostałych, posiadających czynne prawo wyborcze obywateli. Ustawodawca podkreśla: „Z uwagi na szczególną sytuację wywołaną koronawirusem oraz ważny interes państwa, konieczne jest natychmiastowe wejście w życie przedmiotowego projektu ustawy. Proponuje się, aby dniem wejścia w życie ustawy był dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym”. Warto dodać, że wybory majowe to jedyne wybory, w których będzie obowiązywać ta ustawa.

Głosowanie korespondencyjne – na czym polega?

Głosowanie korespondencyjne składa się z trzech etapów. W pierwszej kolejności należy zgłosić w odpowiednim terminie chęć głosowania w takim trybie oraz wypełnić zgłoszenie. Zgłoszenie powinno zawierać imię lub imiona, numer pesel, imię ojca, datę urodzenia, oświadczenie o wpisie do rejestru wyborczego oraz adres, na który ma być wysłany pakiet wyborczy. Drugim etapem jest właśnie odebranie dostarczonego pakietu. Powinien on, oprócz karty do głosowania powinien zawierać kopertę zwrotną. Następnie głosujemy na jednego z kandydatów oraz sporządzamy oświadczenie samodzielności głosowania, wszystko zgodnie z dołączoną instrukcją. Na koniec umieszczamy kartę w kopercie i przesyłamy na adres zwrotny. Karta trafi do obwodowej komisji wyborczej. Szczegółowe zasady i terminy tego procesu nie są jeszcze znane, pracuje nad nimi Państwowa Komisja Wyborcza.

Kiedy odbędzie się głosowanie korespondencyjne?

Głosowanie w formie korespondencyjnej obejmuje tylko najbliższe wybory, które były wyznaczone na 10 maja. Dotyczy to także ewentualnej drugiej tury, która będzie musiała zostać przeprowadzona, jeżeli żaden kandydat nie uzyska więcej niż 50% ważnie oddanych głosów. W takim wypadku kolejne głosowanie odbędzie się 17 maja, również w takim samym trybie. Pakiety wyborcze mają być doręczone na adresy wyborców widniejące w spisie wyborców danej gminy lub do ich skrzynek oddawczych. Czas na ich doręczenie to tydzień przed dniem poprzedzającym dzień głosowania. Karty muszą więc być u wyborców co najmniej 9 maja. Ustawodawca narzuca ten obowiązek na „wyznaczonego operatora”, czyli Pocztę Polską. W ustawie zawarty jest jeszcze jeden istotny zapis dotyczący terminów. Ustawa ma wyposażyć Marszałka Sejmu w możliwość zmiany terminu głosowania, w ramach tych które są możliwe na podstawie Konstytucji. Oznacza to, że marszałek mogłaby wybrać spośród dat: 3, 10 i 17 maja.

Kto będzie mógł zagłosować?

Głosowanie korespondencyjne będzie dotyczyło wszystkich uprawnionych do tego obywateli. Nie będzie można wybrać, czy wolimy iść do lokalu wyborczego, czy zagłosujemy za pomocą poczty. Można będzie dopisać się do wybranego spisu wyborców, ale nie później niż w dniu wejścia w życie ustawy. Nie będzie konieczne składanie wniosku o skorzystanie z takiej możliwości. Z tego prawa mogą skorzystać również osoby mieszkające za granicą. W tym celu jednak muszą zgłosić taką chęć co najmniej na 14 dni przed dniem głosowania. Ustawa nie nic mówi na temat osób, które nie są nigdzie zameldowane. Ustawa nie reguluje również tego, co ma zrobić obywatel, który nie chce oddać głosu w tych wyborach.

Co znajduje się w pakiecie wyborczym?

Art.3 ustawy mówi o tym, że w skład pakietu wyborczego wchodzi:

• Koperta zwrotna;
• Karta do głosowania;
• Koperta na kartę do głosowania;
• Instrukcja głosowania korespondencyjnego;
• Oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania.

Na karcie do głosowania będzie umieszczone oznaczenie zapewniające autentyczność karty do głosowania.

Jak oddać ważny głos?

Pierwszym krokiem jest podpisanie oświadczenia o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania. Należy wpisać w miejscu do tego przeznaczonym swoje imię, nazwisko oraz numer PESEL. Następnie, zgodnie z instrukcją należy oddać głos na wybranego przez siebie kandydata, a potem go włożyć do koperty na kartę do głosowania. Koperta na kartę do głosowania ma znaleźć się razem z oświadczeniem o osobistym i tajnym oddaniu głosu w kopercie zwrotnej. Co ważne, oświadczenie nie może znaleźć się w kopercie na karcie do głosowania. Ma to zapewnić wyborcy anonimowość. Gdy koperta zwrotna jest już zaklejona, samemu lub za pośrednictwem innej osoby należy wrzucić kopertę do specjalnie przygotowanej, przez pocztę w naszej gminie, skrzynki nadawczej.  Będzie to możliwe bez przerwy od godziny 6.00 do godziny 20:00 w dniu głosowania.

Sposób działania komisji

Dalszy przebieg wyborów zapewnia poczta, która ma dostarczać koperty zwrotne do komisji wyborczych w transzach, nie rzadziej niż co trzy godziny. Komisja po odebraniu i otworzeniu kart musi najpierw sprawdzić, czy oświadczenie jest poprawnie wypełnione. Jeśli wszystko jest w porządku, a koperta z kartą do głosowania zostaje wrzucona do urny wyborczej. Po godzinie 20:00 komisje otwierają urny i liczą głosy. Zgłoszona poprawka przewiduje również zmiany w organizacji komisji wyborczych. W każdej gminie utworzona zostanie tylko jedna obwodowa komisja wyborcza. W Warszawie ma powstać jedna taka komisja dla każdej dzielnicy. Gdy ustawa wejdzie w życie, rozwiązane zostaną dotychczasowe składy komisji. Dodatkowo, w skład każdej z nich, z urzędu jako jej przewodniczący, ma wejść osoba wskazana przez komisarza wyborczego.

Przewidziane kary

Art. 17 tej ustawy mówi o tym, że kto niszczy, uszkadza, ukrywa, przerabia, podrabia lub kradnie kartę do głosowania – podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Natomiast osoba, która bez uprawnienia otwiera pakiet wyborczy lub zaklejoną kopertę zwrotną – podlega karze grzywny.

Kwarantanna i podeszły wiek – jakie zmiany?

Na ten moment zgodnie z nowelizacją, w czasie wyborów wyborcy, którzy:

• podlegają „w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych”,
• „najpóźniej w dniu wyborów skończyli 60 lat”

mają prawo do głosowania „na odległość” w formie korespondencyjnej.

Ważne! Ci drudzy mają również możliwość głosowania przy pomocy pełnomocnika. To samo tyczy się niepełnosprawnych.

Jak zapisać się na głosowanie korespondencyjne?

Szczegóły tego głosowania, jak również tryb otwierania kopert wysłanych przez uprawnionych ustali minister właściwy do spraw łączności. W obecnym rządzie funkcje te pełni minister infrastruktury. Swoją powinność zrealizuje on w formie rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii szefa MSWiA, ministra zdrowia i Państwowej Komisji Wyborczej.

Co z wyborcami za granicą?

Obywatele Polski, którym przysługuje prawo do oddania głosu w najbliższych wyborach, również będą mogli z tego prawa skorzystać. Po pierwsze będą to mogli zrobić korespondencyjnie. Nie będzie jednak takiej możliwości na polskich statkach morskich. Innym sposobem będzie udzielenie pełnomocnictwa komuś w Polsce.  Szczegóły postępowania w takich przypadkach ustali i ogłosi Państwowa Komisja Wyborcza w porozumieniu z Ministrem Spraw Zagranicznych.

Co na to Regulamin Sejmu?

Zgodnie z art. 89 ust. 2 Regulaminu Sejmu pierwsze czytanie projektu dot. zmian kodeksu wyborczego lub projektu zmian przepisów wprowadzających kodeks wyborczy może odbyć się nie wcześniej niż czternastego dnia od doręczenia posłom druku projektu.

Za późno na „istotne zmiany”

Posługując się wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lipca 2011 r. (sygn. akt K 9/11) można powiedzieć, że ustawodawca „nie zachował demokratycznego standardu wymagającego, aby co najmniej przez 6 miesięcy przed zarządzeniem wyborów były znane wszystkie istotne reguły prawa wyborczego, według których wybory te zostaną przygotowane i przeprowadzone, przez co naruszył art. 2 Konstytucji.”