Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki z o.o. powstałe po ogłoszeniu upadłości

Zdaniem Sądu Najwyższego – członek zarządu ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 § 1 k.s.h., powstałe po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, w tym również za koszty sądowe zasądzone w sprawie prowadzonej przeciwko syndykowi, jeżeli pozostają w związku ze stosunkiem prawnym istniejącym w chwili złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

W dniu 30 stycznia 2019 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę w związku z zapytaniem:

Czy odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, o której mowa w art. 299 § 1 k.s.h. rozciąga się na zobowiązania spółki powstałe po ogłoszeniu upadłości, w szczególności z tytułu kosztów procesu zasądzonych w sprawie przeciwko syndykowi, w sytuacji umorzenia postępowania upadłościowego z uwagi na brak środków na pokrycie kosztów tego postępowania (art. 361 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze)?​

Solidarna odpowiedzialność członków zarządu

Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

„Artykuł 299 k.s.h. reguluje problematykę odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa powyżej, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Powyższe wskazania nie naruszają przepisów ustanawiających dalej idącą odpowiedzialność członków zarządu.

Powyżej wskazane osoby nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.”

Uzupełniająca odpowiedzialność członków zarządu

W odróżnieniu jednak od na przykład art. 31 § 1 k.s.h. nie jest to odpowiedzialność solidarna członków zarządu i spółki, a jedynie odpowiedzialność solidarna członków zarządu. Ponadto trudno tu mówić o subsydiarności jako przeciwieństwie do odpowiedzialności pierwszorzędnej. Można co najwyżej przyjąć posiłkową, uzupełniającą odpowiedzialność członków zarządu, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Subsydiarność musiałaby oznaczać wspólną odpowiedzialność spółki i członków zarządu z określoną kolejnością zaspokojenia, podczas gdy w kontekście komentowanej regulacji możemy mówić jedynie o kolejności, bez wspólnej odpowiedzialności.

Poza tym słusznie brakuje odniesienia do subsydiarności, podobnie jak w art. 31 k.s.h. czy art. 33¹ § 2 k.c. (zob. A.J. Witosz, Subsydiarność w prawie polskim, Pr. Sp. 2009, nr 11, s. 23, według którego odpowiedzialności z art. 299 oraz 31 k.s.h. nie sposób nie tylko utożsamić, lecz także uznać za odmiany jednolitej konstrukcji subsydiarności; por. jednak odmienny, kontrowersyjny, pogląd A. Kappesa, Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o., Warszawa 2009, s. 192, według którego odpowiedzialność członków zarządu z art. 299 k.s.h. najbliższa jest odpowiedzialności wspólnika jawnego, odpowiadającego w sposób osobisty i nieograniczony za zobowiązania spółki).

Różnice między odpowiedzialnością osobistą wspólników i posiłkową członków zarządu

W literaturze przedmiotu wskazano przy tym na szereg różnic między osobistą odpowiedzialnością wspólników spółek osobowych a posiłkową odpowiedzialnością członków zarządu spółki z o.o., regulowaną w omawianym przepisie (A.J. Witosz, Odpowiedzialność…, op. cit., s. 66):

• zasada subsydiarności odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki nie stoi na przeszkodzie pozwaniu ich (nawet razem ze spółką), zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna;
• wyrokowi uzyskanemu przeciw spółce osobowej można nadać klauzulę wykonalności również przeciw wspólnikom odpowiadającym za zobowiązania spółki całym majątkiem (art. 778¹ k.p.c.), co nie jest dopuszczalne wobec członków zarządu;
• brak jest okoliczności wyłączających abstrakcyjną odpowiedzialność wspólników spółek osobowych na wzór wyłączeń przewidzianych w przepisie art. 299 k.s.h.

Zdaniem Sądu Najwyższego – członek zarządu ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 § 1 k.s.h., powstałe po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, w tym również za koszty sądowe zasądzone w sprawie prowadzonej przeciwko syndykowi, jeżeli pozostają w związku ze stosunkiem prawnym istniejącym w chwili złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2019 r., sygnatura III CZP 78/18