Przepisy prawa pracy przewidują kilka rodzajów odprawy wypłacanej pracownikowi w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem umowy o pracę. W zależności od rodzaju przysługującej odprawy, świadczenie to będzie opodatkowane lub też nie. Poza kwestiami podatkowymi należy jednak również zweryfikować, czy odprawa pracownicza stanowi podstawę wymiaru składek ZUS.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawy o PIT) wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów.
Co ważne, w dalszej treści tego przepisu wskazano świadczenia pracodawcy, które nie są objęte przedmiotowym zwolnieniem. Zalicza się do nich m.in.:
Z powyższego przepisu wynika, że odprawy z tytułu skróconego okresu wypowiedzenia umowy o pracę oraz odprawy wypłacane na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników stanowią przychód pracownika i podlegają opodatkowaniu.
Inne odprawy, jak np. wypłacane na mocy porozumienia stron, nie korzystają również ze zwolnienia wskazanego w art. 21. ust. 1 pkt 3) ustawy o PIT. Stanowią przychód pracownika. To, że danego rodzaju odprawy nie wymieniono w art. 21 ust. 1 pkt 3) ustawy o PIT, nie oznacza jednak, że takie świadczenie będzie korzystało ze zwolnienia. Świadczenie takie opodatkowane będzie na zasadach ogólnych. Od wypłacanych odpraw pracodawca, jako płatnik, pobiera zaliczkę na podatek dochodowy.
Zgodnie z art. 93 § 1 Kodeksu pracy w razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna.
Na mocy art. 21 ust. 1 pkt 7) ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego są odprawy pośmiertne i zasiłki pogrzebowe. Dlatego też pracodawca, wypłacając najbliższej rodzinie zmarłego odprawę na mocy art. 93 Kodeksu pracy, nie potrąca z tego świadczenia zaliczki na podatek dochodowy.
Zgodnie z art. 22 ustawy o PIT za koszty uzyskania przychodów uznaje się koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Wyjątek stanowią koszty wymienione w art. 23 ustawy o PIT. Art. 23 ustawy o PIT wskazuje, jakie wydatki nie stanowią kosztu uzyskania przychodu. Nie wymieniono natomiast odprawy pracowniczej jako wyłączonej z kosztów uzyskania przychodów pracodawcy.
Zgodnie z rozporządzeniem z dnia 18 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe podstawę wymiaru składek ZUS stanowi przychód w rozumieniu ustawy o PIT.
Zgodnie jednak z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią:
Jak widać, na podstawie przepisów ww. rozporządzenia, w zasadzie każdy rodzaj odprawy nie podlega oskładkowaniu.