Palenie śmieci a prawo. Dlaczego nie można palić śmieci?

Smog jest zjawiskiem, które doskwiera nam coraz bardziej, szczególnie w bezwietrzne dni. Mimo postępu technologii i swobodnego dostępu do materiałów grzewczych nadal sporo osób pali w piecach odpadami komunalnymi, co sprzyja powstawaniu smogu i jest szczególnie uciążliwe dla sąsiadów palącego śmieciami. Jakie kary przewiduje nasze prawo dla takich osób?

Palenie śmieci a smog w Polsce

Smog jest zjawiskiem atmosferycznym, które powstaje w wyniku wymieszania się mgły z dymem i spalinami. Do atmosfery przedostają się szkodliwe związki chemiczne oraz substancje stałe (tzw. pyły zawieszone), a także rakotwórcze wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Związki te, w połączeniu ze znaczną wilgotnością, stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka, przede wszystkim dla układu oddechowego i krwionośnego. Co istotne, smog prowadzi także do zanieczyszczenia gleby, w tym ziemi uprawnej.

W Polsce smog występuje głównie w sezonie grzewczym. Jak powstaje? Otóż podstawowym jego źródłem są związki i substancje powstające w różnego rodzaju procesach spalania. Są one częścią tzw. niskiej emisji, czyli emisji zanieczyszczeń na wysokości do 40 m. Największy problem stanowią instalacje grzewcze, które ogrzewają domy jednorodzinne i kamienice. Częstą praktyką w polskich domach jest bowiem spalanie w prywatnych piecach odpadów komunalnych.

Palenie śmieci a ustawa antysmogowa

Tzw. ustawa antysmogowa pozwala karać mieszkańców za nieprzestrzeganie lokalnych uchwał antysmogowych. Problem ze smogiem spowodował, że wiele polskich miast podjęło prace nad ustaleniem zasad ogrzewania domów. Uchwały antysmogowe wskazują rodzaj dopuszczonych do stosowania urządzeń grzewczych, a także listę paliw, których użycie jest zakazane. Uchwała taka musi również określać obszar, w którym ma obowiązywać. Może to być całe województwo, ale też i konkretne miasto lub miasta, w których występuje problem smogu.

Zakazane jest palenie przedmiotów z tworzyw sztucznych, butelek, pojemników oraz toreb foliowych, zużytych opon i innych odpadów z gumy, odzieży, obuwia, elementów drewnianych pokrytych lakierem lub impregnowanych, a także sztucznej skóry, opakowań po farbach, lakierach, rozpuszczalnikach i środkach ochrony roślin czy papieru bielonego związkami chloru z nadrukiem farb kolorowych.

Czym zatem można palić bezpiecznie? Bez narażenia się na mandat, poza opałem, można w każdym piecu palić papier, tekturę, drewno i wykonane z nich opakowania, a także odpady z gospodarki leśnej (z wyłączeniem chemikaliów i opakowań z tworzyw sztucznych), trociny, wióry i ścinki, mechaniczne wydzielone odrzuty z przeróbki makulatury oraz odpady kory i korka. „Czysty węgiel” lub drewno nie wydzielają toksycznych substancji. Można również palić gazem ziemnym lub lekkim olejem opałowym.

Jak zasygnalizować podejrzenie spalania śmieci przez sąsiada?

Spalanie śmieci charakteryzuje się zapachem palonego plastiku i czarnym lub zabarwionym dymem z komina. W takim przypadku należy zgłosić sprawę staży miejskiej lub w urzędzie miasta/gminy. Co istotne, zgłoszenia takiego można dokonać anonimowo. Składając zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia wykroczenia polegającego na spalaniu odpadów, należy podać miejsce i czas zdarzenia. Strażnik ma obowiązek przyjąć zawiadomienie i poprosi nas o podanie danych osobowych (chyba że zgłoszenie dokonywane jest anonimowo) oraz zobowiązany jest do przeprowadzenia czynności wyjaśniających.

Osoby podające swoje dane przy zgłoszeniu są od tego momentu pokrzywdzonymi w sprawie (gdy w momencie zawiadomienia o wykroczeniu są narażone na oddziaływanie dymu z komina, czyli są w zasięgu rozprzestrzeniania się spalin) lub zawiadamiającymi o wykroczeniu i – w zależności od statusu – mają określone prawa (np. zostają powiadomieni i wezwani do przesłuchania jako świadek, mają prawo do wglądu w materiał dowodowy itp.). Jeśli, dzwoniąc do Straży Miejskiej, mówimy tylko o zgłoszeniu palenia śmieci (zamiast o podejrzeniu popełnienia wykroczenia), Straż Miejska z reguły nie potraktuje nas ani jako pokrzywdzonych, ani zawiadamiających o wykroczeniu.

Należy pamiętać, że sprawdzenie każdego zgłoszenia, w którym mowa jest o podejrzeniu palenia śmieciami, jest obowiązkiem Straży Miejskiej. Sami funkcjonariusze każdego roku przeprowadzają również kontrole prewencyjne.

Palenie śmeci - przebieg kontroli

Jak już wspomniano, przeprowadzanie kontroli należy do funkcjonariuszy straży miejskiej. Zazwyczaj trwa ona kilka minut i przebiega bezproblemowo. Do domów, w których istnieje podejrzenie złamania prawa, strażnicy przychodzą w towarzystwie rzeczoznawcy powołanego przez Wydział Środowiska Urzędu Miejskiego. W takich przypadkach pobierane są próbki, które następnie wysyłane są do krakowskiego laboratorium do ekspertyzy. Wyniki badania wskazują, czy osoba podejrzana o palenie śmieciami, dopuściła się zabronionego czynu.

Zgodnie z art. 379 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska (dalej jako „upoś”), kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska sprawuje marszałek województwa, starosta oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Organy te mogą upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległych im urzędów marszałkowskich, powiatowych, miejskich lub gminnych lub funkcjonariuszy straży gminnych. Podmioty wykonujące kontrolę są uprawnione do:

1. wstępu wraz z rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem przez całą dobę na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na których prowadzona jest działalność gospodarcza, a w godzinach od 6 do 22 – na pozostały teren;
2. przeprowadzania badań lub wykonywania innych niezbędnych czynności kontrolnych;
3. żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego;
4. żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką kontroli.

Co więcej, zgodnie z art. 379 ust. 4 upoś, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta, marszałek województwa lub osoby przez nich upoważnione są uprawnieni do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.

Czy muszę wpuścić strażnika do domu?

Strażnika miejskiego (lub inną osobę kontrolującą) należy na jego żądanie wpuścić do domu. Zgodnie bowiem z art. 225 § 1 ustawy Kodeks karny (dalej jako „kk”), kto osobie uprawnionej do przeprowadzania kontroli w zakresie ochrony środowiska lub osobie przybranej jej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega, kto osobie uprawnionej do kontroli w zakresie inspekcji pracy lub osobie przybranej jej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej (art. 225 § 2 kk).

Palenie śmieci - kary

Zgodnie z art. 155 ustawy o odpadach, termiczne przekształcanie odpadów prowadzi się wyłącznie w spalarniach odpadów lub we współspalarniach odpadów, z pewnymi ustawowymi wyjątkami (por. art. 31 tejże ustawy). Tym samym jeśli w wyniku kontroli zostanie wykazane, że osoba kontrolowana spalała śmieci, musi ona liczyć się z grzywną. Stanowi o tym art. 191 ustawy o odpadach. Zaznaczono tutaj, że kto wbrew przepisowi art. 155 ustawy termicznie przekształca odpady poza spalarnią odpadów lub współspalarnią odpadów, podlega karze aresztu (do 30 dni) albo grzywny. Wysokość grzywny w takich przypadkach oscyluje między 20 a 5000 zł. Jeśli funkcjonariusz stwierdzi naruszenie przepisów i w jego opinii mandat byłby karą nieadekwatną do popełnionego czynu, wtedy kieruje sprawę do Wydziału Środowiska Urzędu Miasta lub do sądu.