Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Wydanie obywatela Polski ściganego ENA bez jego przesłuchania w procesie odwoławczym – wyrok Sądu Najwyższego

Spis treści
rozwiń spis treści

Izba Karna Sądu Najwyższego rozpoznała kasację wniesioną przez Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie ekstradycji polskiego obywatela ściganego europejskim nakazem aresztowania do Hiszpanii. Zdaniem Sądu Najwyższego mimo iż sąd drugiej instancji, który nie wyraził zgody na doprowadzenie aresztowanego podejrzanego przez sąd, popełnił błąd, to jednak europejski nakaz aresztowania (ENA) opiera się na zaufaniu do sądów europejskich, więc wyjaśnienia ściganego w trybie ENA nie mogłyby mieć wpływu na treść rozstrzygnięcia.

Europejski nakaz aresztowania

Europejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową wydaną przez państwo członkowskie w celu aresztowania i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności. Jest to zatem wydany przez organ sądowy jednego z państw członkowskich wniosek o aresztowanie danej osoby w innym państwie członkowskim i przekazanie tej osoby do państwa, które wystąpiło z wnioskiem, do celów ścigania lub wykonania wyroku pozbawienia wolności bądź zastosowania środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności.

Mechanizm ten opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych. Ma on zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich UE. Mechanizm działa na zasadzie bezpośredniego kontaktu między organami sądowymi. Organy korzystające z europejskiego nakazu aresztowania muszą szanować prawa procesowe podejrzanych i oskarżonych na podstawie prawa kraju, w którym daną osobę aresztowano. Chodzi tu m.in. o prawo do informacji, prawo do adwokata, prawo do tłumacza ustnego, a także prawo do pomocy prawnej.

Stan faktyczny sprawy

Sprawa dotyczy polskiego obywatela, którego ścigano na podstawie europejskiego nakazu aresztowania (ENA) wydanego przez hiszpański Sąd Śledczy w Palma de Mallorca. Sąd pierwszej instancji wyraził zgodę na ekstradycję mężczyzny, zastrzegając, że warunkiem przekazania jest prawomocne zakończenie postępowania w Hiszpanii. Jednocześnie wobec ściganego zastosowano areszt. Orzeczenie takie utrzymał w mocy Sąd Apelacyjny. Mężczyzny nie doprowadzono jednak na rozprawę, o co wnioskował, przez co uniemożliwiono mu odniesienie się do zebranych w sprawie dowodów. Nie był on również w stanie złożyć dodatkowych wyjaśnień. Sąd Apelacyjny uznał bowiem, że złożenie wyjaśnień umożliwiono podejrzanemu już przed sądem I instancji. W efekcie wkrótce potem mężczyznę przekazano do Hiszpanii.

Prawo ściganego ENA do składania wyjaśnień – stanowisko RPO

W sprawę zaangażował się Rzecznik Praw Obywatelskich. Jego zdaniem ścigany w trybie ENA powinien mieć prawo do złożenia wyjaśnień oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów, o co zresztą zwrócił się we wniosku o doprowadzenie na posiedzenie odwoławcze. Zdaniem RPO odmowną decyzję Sądu Apelacyjnego należy uznać za nieprawidłową i rażąco naruszającą prawo ściganego do obrony. W opinii Rzecznika odstąpienie od sprowadzenia pozbawionego wolności oskarżonego, który o to wnosi, jest uzasadnione jedynie w tych przypadkach, kiedy w apelacji podnoszone są zagadnienia stricte prawne.

Natomiast jeśli przedmiotem apelacji są kwestie natury faktycznej (np. dotyczące oceny wiarygodności dowodów i ustalenia sprawstwa), obecność oskarżonego na rozprawie jest niezbędna. Dopiero wtedy może on w pełni realizować przysługujące mu prawo do obrony przed sądem odwoławczym. Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił, że doprowadzenie oskarżonego pozbawionego wolności na rozprawę odwoławczą powinno być regułą w przypadku złożenia takiego wniosku. Także ścigany w trybie ENA powinien mieć prawo do wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i złożenia dodatkowych wyjaśnień. W efekcie Rzecznik Praw Obywatelskich złożył w tej sprawie kasację do Sądu Najwyższego. RPO Wniósł o uchylenie postanowienia sądu II instancji i przekazanie mu sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy o prawie ściganego ENA do składania wyjaśnień

W środę 12 maja 2021 r. Sąd Najwyższy oddalił kasację. Sąd ten podkreślił, że w postępowaniu ekstradycyjnym nie jest badana kwestia winy, społecznej szkodliwości i bezprawności. Bada się jedynie to, czy zachowanie zarzucone mężczyźnie w innym państwie w takim brzmieniu, jakie jest w zarzucie, byłoby przestępstwem w Polsce. Skład orzekający wskazał ponadto, że brak jest podstaw do kwestionowania działań służb hiszpańskich, które wydały nakaz aresztowania polskiego obywatela. Ponadto sędzia Siuchniński zastrzegł, że w sprawach ekstradycyjnych dotyczących krajów, co do których mogą być wątpliwości co do rzetelności procesu, postępowanie polskiego sądu co do wydania ściganego w zakresie okoliczności faktycznych zdarzenia może być prowadzone szerzej.

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career