Problem z Kartą Polaka

Nawet rok trwa oczekiwanie na rozmowę z konsulem w sprawie Karty Polaka. Tak też stwierdziła Najwyższa Izba Kontroli wśród licznych problemów dotyczących wydawania karty. Zdaniem NIK urzędy konsularne na Wschodzie nie były właściwie przygotowane do obsługi rosnącej liczby wniosków o jej przyznanie. Sprawy te załatwiano z opóźnieniem i licznymi błędami wobec niewystarczającej obsady kadrowej konsulatów, braku szkoleń i sprzętu do wykrywania sfałszowanych dokumentów.

Wyniki kontroli NIK

We wrześniu 2018 r. NIK przedstawiła Informację o wynikach kontroli przyznawania Karty Polaka osobom zamieszkałym za wschodnią granicą RP. Stwierdzone nieprawidłowości to przede wszystkim:

• niedobór kadry w placówkach konsularnych, duża rotacja urzędników,
• brak szkoleń z zakresu przepisów o Karcie Polaka i rozpoznawania fałszerstw dokumentów oraz brak odpowiedniego sprzętu do wykrywania sfałszowanych dokumentów,
• nieinformowanie o większości tych fałszerstw (89 proc. spraw), co obniżało autorytet polskich placówek konsularnych,
• długi czas oczekiwania na rozmowę z konsulem (maksimum to 380  dni) i na złożenie wniosku o przyznanie Karty,
• zbyt mała liczba dyżurów - urzędy konsularne praktycznie niedostępne dla wnioskodawców,
• błędy formalne i proceduralne przy wydawaniu Kart Polaka, nieprzestrzeganie obowiązujących terminów,
• stosowana od 2017 r. wersja 2.0 systemu Centralnego Rejestru Przyznanych i Unieważnionych Kart Polaka była niedopracowana, przez co generowała błędy przy drukowaniu blankietów. W części przypadków błędy przy wprowadzaniu danych popełniali sami urzędnicy; niektórzy w ogóle nie uzupełniali rejestrów,
• dostęp do tego systemu mieli czasowo urzędnicy bez odpowiednich uprawnień.

Na co wskazuje NIK

NIK we wnioskach wskazała m.in. na konieczność:

• podjęcia działań zapewniających adekwatną obsadę urzędników konsularnych oraz doposażenie placówek w sprzęt ułatwiający badanie dokumentów pod kątem wykrywania i eliminacji fałszerstw,
• zwiększenia nadzoru nad przebiegiem rozpatrywania wniosków o przyznanie Karty Polaka oraz specjalistycznych szkoleń urzędników konsularnych,
• wprowadzenia niezbędnych usprawnień w systemach Wiza - Konsul i CRKP w celu bardziej efektywnego wykorzystania możliwości technicznych tych systemów,
• pogłębionej analizy procederu fałszowania dokumentów przez osoby ubiegające się o przyznanie Karty Polaka, co umożliwi ocenę skali problemu i zminimalizowanie ryzyka,
• informowania organów ścigania o fałszerstwach dokumentów podczas ubiegania się o Kartę Polaka,
• wskazywania w treści decyzji o przyznaniu lub przedłużeniu ważności Karty Polaka okresu, na jaki jest ona wydawana,
• zwiększenia liczby dyżurów konsularnych w związku z przyznawaniem karty,
• skrócenia czasu oczekiwania na spotkanie z konsulem w sprawie karty.

Czym jest Karta Polaka

Wprowadzona w 2007 r. Karta Polaka miała pomóc rodakom zamieszkałym za wschodnią granicą w zachowaniu związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym. Ma też wesprzeć ich starania o zachowanie języka polskiego. Chodzi przede wszystkim o osoby z:

• Armenii,
• Azerbejdżanu,
• Białorusi,
• Estonii,
• Gruzji,
• Kazachstanu,
• Kirgistanu,
• Litwy,
• Łotwy,
• Republiki Mołdowy,
• Federacji Rosyjskiej,
• Tadżykistanu,
• Turkmenistanu,
• Ukrainy,
• Uzbekistanu.

Karta Polaka to wydawany przez konsula RP dokument potwierdzający przynależność do narodu polskiego. Ponadto poświadcza on uprawnienia przyznane ustawą z 7 września 2007 r. o Karcie Polaka. Karta może być przyznana osobie, która deklaruje przynależność do narodu polskiego, a ponadto łącznie spełnia następujące warunki:

• wykaże związek z polskością przez przynajmniej podstawową znajomość języka polskiego, który uważa za język ojczysty, oraz znajomość i kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów;
• w obecności konsula RP lub upoważnionego pracownika uprawnionej organizacji, złoży pisemną deklarację przynależności do narodu polskiego;
• wykaże, że jest narodowości polskiej lub posiadała obywatelstwo polskie, lub co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie albo przedstawi zaświadczenie organizacji polskiej lub polonijnej, potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej przez co najmniej ostatnie 3 lata.

Do czego ma prawo posiadacz Karty Polaka?

Posiadacz Karty Polaka ma przede wszystkim prawo do:

• zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na zasadach określonych w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
• wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach, jak obywatele polscy;
• podejmowania studiów, studiów doktoranckich oraz innych form kształcenia;
• korzystania z form kształcenia na zasadach określonych w ustawie z 7 września 1991 r. o systemie oświaty;
• korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych;
• ulgi 37% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego;
• bezpłatnego wstępu do muzeów państwowych.

Źródło: rpo.gov.pl

Zdjęcie: materiał urzędowy NIK