Nawet rok trwa oczekiwanie na rozmowę z konsulem w sprawie Karty Polaka. Tak też stwierdziła Najwyższa Izba Kontroli wśród licznych problemów dotyczących wydawania karty. Zdaniem NIK urzędy konsularne na Wschodzie nie były właściwie przygotowane do obsługi rosnącej liczby wniosków o jej przyznanie. Sprawy te załatwiano z opóźnieniem i licznymi błędami wobec niewystarczającej obsady kadrowej konsulatów, braku szkoleń i sprzętu do wykrywania sfałszowanych dokumentów.
Wyniki kontroli NIK
We wrześniu 2018 r. NIK przedstawiła Informację o wynikach kontroli przyznawania Karty Polaka osobom zamieszkałym za wschodnią granicą RP. Stwierdzone nieprawidłowości to przede wszystkim:
- niedobór kadry w placówkach konsularnych, duża rotacja urzędników,
- brak szkoleń z zakresu przepisów o Karcie Polaka i rozpoznawania fałszerstw dokumentów oraz brak odpowiedniego sprzętu do wykrywania sfałszowanych dokumentów,
- nieinformowanie o większości tych fałszerstw (89 proc. spraw), co obniżało autorytet polskich placówek konsularnych,
- długi czas oczekiwania na rozmowę z konsulem (maksimum to 380 dni) i na złożenie wniosku o przyznanie Karty,
- zbyt mała liczba dyżurów - urzędy konsularne praktycznie niedostępne dla wnioskodawców,
- błędy formalne i proceduralne przy wydawaniu Kart Polaka, nieprzestrzeganie obowiązujących terminów,
- stosowana od 2017 r. wersja 2.0 systemu Centralnego Rejestru Przyznanych i Unieważnionych Kart Polaka była niedopracowana, przez co generowała błędy przy drukowaniu blankietów. W części przypadków błędy przy wprowadzaniu danych popełniali sami urzędnicy; niektórzy w ogóle nie uzupełniali rejestrów,
- dostęp do tego systemu mieli czasowo urzędnicy bez odpowiednich uprawnień.
Na co wskazuje NIK
NIK we wnioskach wskazała m.in. na konieczność:
- podjęcia działań zapewniających adekwatną obsadę urzędników konsularnych oraz doposażenie placówek w sprzęt ułatwiający badanie dokumentów pod kątem wykrywania i eliminacji fałszerstw,
- zwiększenia nadzoru nad przebiegiem rozpatrywania wniosków o przyznanie Karty Polaka oraz specjalistycznych szkoleń urzędników konsularnych,
- wprowadzenia niezbędnych usprawnień w systemach Wiza - Konsul i CRKP w celu bardziej efektywnego wykorzystania możliwości technicznych tych systemów,
- pogłębionej analizy procederu fałszowania dokumentów przez osoby ubiegające się o przyznanie Karty Polaka, co umożliwi ocenę skali problemu i zminimalizowanie ryzyka,
- informowania organów ścigania o fałszerstwach dokumentów podczas ubiegania się o Kartę Polaka,
- wskazywania w treści decyzji o przyznaniu lub przedłużeniu ważności Karty Polaka okresu, na jaki jest ona wydawana,
- zwiększenia liczby dyżurów konsularnych w związku z przyznawaniem karty,
- skrócenia czasu oczekiwania na spotkanie z konsulem w sprawie karty.
Czym jest Karta Polaka
Wprowadzona w 2007 r. Karta Polaka miała pomóc rodakom zamieszkałym za wschodnią granicą w zachowaniu związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym. Ma też wesprzeć ich starania o zachowanie języka polskiego. Chodzi przede wszystkim o osoby z:
- Armenii,
- Azerbejdżanu,
- Białorusi,
- Estonii,
- Gruzji,
- Kazachstanu,
- Kirgistanu,
- Litwy,
- Łotwy,
- Republiki Mołdowy,
- Federacji Rosyjskiej,
- Tadżykistanu,
- Turkmenistanu,
- Ukrainy,
- Uzbekistanu.
Karta Polaka to wydawany przez konsula RP dokument potwierdzający przynależność do narodu polskiego. Ponadto poświadcza on uprawnienia przyznane ustawą z 7 września 2007 r. o Karcie Polaka. Karta może być przyznana osobie, która deklaruje przynależność do narodu polskiego, a ponadto łącznie spełnia następujące warunki:
- wykaże związek z polskością przez przynajmniej podstawową znajomość języka polskiego, który uważa za język ojczysty, oraz znajomość i kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów;
- w obecności konsula RP lub upoważnionego pracownika uprawnionej organizacji, złoży pisemną deklarację przynależności do narodu polskiego;
- wykaże, że jest narodowości polskiej lub posiadała obywatelstwo polskie, lub co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie albo przedstawi zaświadczenie organizacji polskiej lub polonijnej, potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej przez co najmniej ostatnie 3 lata.
Do czego ma prawo posiadacz Karty Polaka?
Posiadacz Karty Polaka ma przede wszystkim prawo do:
- zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na zasadach określonych w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
- wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach, jak obywatele polscy;
- podejmowania studiów, studiów doktoranckich oraz innych form kształcenia;
- korzystania z form kształcenia na zasadach określonych w ustawie z 7 września 1991 r. o systemie oświaty;
- korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych;
- ulgi 37% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego;
- bezpłatnego wstępu do muzeów państwowych.
Źródło: rpo.gov.pl
Zdjęcie: materiał urzędowy NIK
