Kim jest rzecznik patentowy?
Rzecznik patentowy – człowiek, który powinien stanowić Twój „miecz i tarczę” przeciwko wszystkim przeciwnościom związanym z ochroną marki. Oczywiście przy tworzeniu profesjonalnej definicji rzecznika patentowego i jego funkcji eksperci nie mogli posłużyć się tak dobitnym batalistycznym porównaniem. Stanęło więc na tym, że rzecznik patentowy to osoba (inżynier lub prawnik), który świadczy pomoc prawną i techniczną. Pomoc ta dotyczy spraw własności przemysłowej, a świadczenie to może dotyczyć zarówno osób fizycznych, przedsiębiorców, jak również jednostek organizacyjnych. Tyle tytułem wstępu. Chcesz poznać więcej szczegółów z historii i życia zawodowego osób pełniących zawód rzecznika patentowego? Zapraszam do lektury.
Historia patentów i rzeczników patentowych sięga bardzo zamierzchłych czasów. Jedną z pierwszych wzmianek znajdziesz już w zapiskach dotyczących greckiego miasta Sybaris, gdzie ok. 500 r. p.n.e. nadano pierwszy patent. W książce pt. „Zawód rzecznika patentowego w Polsce w latach 1918-1949”, której autorem jest Marcin Ożóg, pojawił się ciekawy cytat dotyczący tego, kim dla przedsiębiorcy może być rzecznik patentowy: Ludzie, którzy chcą załatwić formalności z Urzędem Patentowym RP narażeni są na pasmo udręczeń, które się dla nich nie kończą dotąd, dopóki nie dobiorą sobie specjalistów, orientujących się w tej zawiłej obrzędowości, a noszących miano rzeczników patentowych. Coś w tym jest, prawda? A jak konkretnie może pomóc nam rzecznik patentowy?
Rzecznik patentowy – tradycja tak długa jak niepodłegłość
Jak już cytat dobitnie uzasadnił, zawód rzecznika patentowego ma za sobą pewną tradycję. W Polsce powstał on właśnie w 1918 r., a dokładniej wraz z odzyskaniem przez naszą ojczyznę niepodległości. No, może trochę później, bo 13 grudnia tegoż samego roku. Wtedy to Józef Piłsudski, jako Naczelnik Państwa, wydał „Dekret tymczasowy o Urzędzie Patentowym”. Właśnie na jego kartach przytoczono kwestię powoływania pełnomocników, czyli pierwotnych rzeczników patentowych. W treści możesz znaleźć m.in. to, że strony mogą występować w Urzędzie Patentowym bądź osobiście, bądź przez pełnomocników. Tymi pełnomocnikami mogły być osoby zamieszkujące w Polsce, wystarczyło by posiadały one wyższe zwłaszcza techniczne wykształcenie, wciągnięte przez Urząd na listę pełnomocników.
Rzecznik patentowy – która ustawa reguluje jego pracę?
Jeżeli jesteś zainteresowany(a) treścią całego aktu prawnego obowiązującego w tamtym czasie, to mam dla Ciebie dobrą nowinę. Ten oraz inne akty prawne obowiązujące w przeszłości, jak i aktualnie, znajdziesz na stronie Internetowego Systemu Aktów Prawnych.
Przeczytaj: Dekret tymczasowy o Urzędzie Patentowym z dnia 13 grudnia 1918 r.
Jak już zapewne zauważyłeś(aś), powyżej cytowany dekret nie jest już aktem obowiązującym na terenie III RP. Skąd więc możesz czerpać wiedzę na temat rzeczników patentowych i przepisów, wokół których muszą się oni obracać? Chcesz znaleźć odpowiedź na pytanie, czym konkretnie zajmuje się rzecznik patentowy? Dnia 11 kwietnia 2001 roku powstała ustawa o rzecznikach patentowych.
Przeczytaj: Ustawa z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych
Tam możesz znaleźć wszelkie zasady i warunki wykonywania zawodu rzecznika patentowego, jak również zapoznasz się ze wszystkimi organizacjami i zakresem działania samorządu rzeczników patentowych. W tymże dokumencie zawierają się także wszystkie regulacje dotyczące świadczenia pomocy w sprawach własności przemysłowej. Chciałbym jednak zwrócić Twoją uwagę na to, iż nie jest to jedyna ustawa poświęcona temu zawodowi prawniczo-technicznemu. Mówię tu o ustawie Prawo własności przemysłowej, która możesz samodzielnie przeczytać, klikając w poniższy link.
Przeczytaj: Ustawa dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej
W tymże akcie prawnym ustawodawca opisał zakres umocowania rzecznika patentowego w postępowaniu przed Urzędem Patentowym RP. Jednak nie samymi ustawami żyje rzecznik patentowy. Osoba pełniąca ten ciekawy zawód musi bowiem przestrzegać zasad etyki, które uchwala Krajowy Zjazd Rzeczników Patentowych.
Rzecznik patentowy a Krajowy Zjazd Rzeczników Patentowych
Zanim powrócę do charakterystyki zawodu rzecznika patentowego, muszę odpowiedzieć na pytanie, które mogło zrodzić się w Twojej głowie. Czym jest ten Krajowy Zjazd Rzeczników Patentowych. W skrócie, to najwyższa władza samorządu zawodowego rzeczników patentowych, kontrolująca ich funkcje i wykonywane zadania. Do jego zadań możemy zaliczyć:
- uchwalanie statutu Polskiej Izby Rzeczników Patentowych, wytycznych działania samorządu i jego organów, jak i zasad etyki rzecznika patentowego, no i oczywiście podejmowanie innych niewymienionych uchwał w zakresie rzeczników patentowych,
- określanie zasad przeprowadzania wyborów do organów samorządu i liczby członków tych organów,
- wybór Prezesa Polskiej Izby Rzeczników Patentowych,
- wybór członków Krajowej Rady Rzeczników Patentowych, Komisji Rewizyjnej, Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego, Sądu Dyscyplinarnego, Rzecznika Dyscyplinarnego i jego zastępców,
- ustalanie zasad gospodarki finansowej samorządu i wytycznych w sprawie określania wysokości składki członkowskiej,
- rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań Krajowej Rady Rzeczników Patentowych, Komisji Rewizyjnej, Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego, Sądu Dyscyplinarnego i Rzecznika Dyscyplinarnego,
- udzielanie absolutorium ustępującym organom samorządu.
Rzecznik patentowy a samorząd zawodowy rzeczników patentowych
Skoro już wiesz, czym jest Krajowy Zjazd Rzeczników Patentowych, to musisz zapoznać się także z pojęciem samorządu zawodowego rzeczników patentowych, w którym wyżej opisany zjazd stanowi najwyższą władzę. Otóż samorząd tworzą rzecznicy patentowi i aplikanci. Przynależność do tej elitarnej grupy zrzeszającej rzeczników patentowych jest obowiązkowa, a ich oficjalną nazwą jest Polska Izba Rzeczników Patentowych (dalej jako: PIRP). Najważniejszy organ PIRP już poznałeś(aś), reszty charakteryzować nie trzeba, jednak warto żebyś posiadał(a) świadomość, co wchodzi w jego skład. Mianowicie:
- Krajowy Zjazd Rzeczników Patentowych,
- Krajowa Rada Rzeczników Patentowych,
- Prezes Polskiej Izby Rzeczników Patentowych,
- Komisja Rewizyjna,
- Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny,
- Sąd Dyscyplinarny,
- Rzecznik Dyscyplinarny,
- okręgowe zgromadzenia rzeczników patentowych,
- okręgowe rady rzeczników patentowych.
Kadencja każdego z organów samorządu trwa 4 lata. W przypadku, gdy po upłynięciu tego terminu nowo wybrane organy związane bezpośrednio z rzecznikami patentowymi nie będą jeszcze w pełni ukonstytuowane, osoby dotychczas pełniące urząd działają do czasu oficjalnego przekazania „stołka”. Wybory, po których następuje nowa kadencja, odbywają się w tajnym głosowaniu. Nie ma limitu przy zgłaszaniu kandydatów rzeczników patentowych, tak więc każdy ma równe szanse. Wybrane organy samorządu podejmują swoje uchwały większością głosów. Jest to reguła, od której istnieją pewne wyjątki. Limit głosów może ulec zmianie. Po podjęciu uchwały doręcza się ją niezwłocznie Prezesowi Urzędu Patentowego. Ponadto do zadań PIRP należą:
- podejmowanie działań w celu zapewnienia warunków należytego wykonywania zawodu rzecznika patentowego,
- reprezentowanie rzeczników patentowych i aplikantów oraz ochrona ich interesów zawodowych,
- współdziałanie w kształtowaniu i stosowaniu prawa własności przemysłowej, a także w zakresie organizowania i wykonywania zawodu rzecznika patentowego,
- doskonalenie zawodowe rzeczników patentowych i kształcenie aplikantów,
- sprawowanie nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu przez rzeczników patentowych i aplikantów,
- prowadzenie przez rzeczników patentowych badań w sprawach własności przemysłowej.
Rzecznik patentowy – wolny zawód
Zapewne wiesz, kim jest adwokat lub radca prawny. Zawód rzecznika patentowego jest bardzo podobny. Przede wszystkim to również jest tzw. „wolny zawód” i należy do „zawodów zaufania publicznego”. Kolejne pojęcia. Niestety, by rozeznać się w prawie własności przemysłowej, musisz przebrnąć przez te początki. Później będzie o wiele łatwiej… i o wiele ciekawiej. Obiecuję.
Wolny zawód – pierwszy raz tego pojęcia użyto przy tworzeniu Konstytucji kwietniowej z 1935 r. Tam też możesz znaleźć artykuł nr 76 ust. 1, gdzie ustawodawca napisał, że dla poszczególnych dziedzin życia gospodarczego powołuje się samorząd gospodarczy, obejmujący izby rolnicze, przemysłowo-handlowe, rzemieślnicze, pracy, wolnych zawodów oraz inne zrzeszenia publiczno-prawne. Twórcy naszej obecnej Konstytucji zrezygnowali z tego pojęcia, i zastąpili je zwrotem „zawody zaufania publicznego”, do których zalicza się także zawód rzecznika patentowego. Pojęcie wolnego zawodu nie istnieje w formie definicji normatywnej. Ustawodawca zdecydował się po prostu przedstawić wykaz zawodów uznanych jako te „wolne”. Tak więc do tego grona, oprócz rzeczników patentowych, możemy zaliczyć:
- lekarzy, lekarzy dentystów, lekarzy weterynarii,
- aptekarzy,
- techników dentystycznych,
- felczerów,
- pielęgniarki,
- położne,
- fizjoterapeutów,
- architektów,
- tłumaczy,
- nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny (korepetycje),
- adwokatów,
- radców prawnych,
- notariuszy
- biegłych rewidentów,
- brokerów ubezpieczeniowych,
- doradców inwestycyjnych,
- doradców podatkowych,
- księgowych,
- maklerów papierów wartościowych,
- rzeczoznawców majątkowych,
- tłumaczów przysięgłych.
Rzecznik patentowy – zawód zaufania publicznego
Zawód zaufania publicznego – jest to każdy zawód lub pewna grupa zawodów, dla której w drodze ustawy powołano do życia samorządy zawodowe. Do tego grona zaliczają się profesje polegające na wykonywaniu zadań o szczególnym charakterze związanym z zadaniami publicznymi i troską o realizację interesu publicznego. Zawód zaufania publicznego jest bardzo podobny, jednak nie tożsamy, z pojęciem wolnego zawodu. Innymi słowy, nie wszyscy przedstawiciele wolnych zawodów są zrzeszani w samorządach zawodowych. Przedstawiciele rzeczników patentowych zaliczają się jednak do elitarnego grona wykazującego cechy zarówno zawodu wolnego, jak i zawodu zaufania publicznego. Oprócz rzeczników patentowych, mamy następujące samorządy zawodów zaufania publicznego:
- adwokatów,
- aptekarzy,
- architektów,
- biegłych rewidentów,
- doradców podatkowych,
- diagnostów laboratoryjnych,
- inżynierów budownictwa,
- komorników,
- kuratorów sądowych,
- lekarzy i lekarzy dentystów,
- lekarzy weterynarii,
- notariuszy,
- pielęgniarek i położnych,
- radców prawnych,
- syndyków,
- psychologów,
- fizjoterapeutów.
Rzecznik patentowy a „tajemnica rzecznikowska”
Rzecznik patentowy zobowiązany jest do tajemnicy zawodowej (tajemnica rzecznikowska). Co to jednak znaczy? Zgodnie z art. 14 ustawy o rzecznikach patentowych, tenże rzecznik ma obowiązek zachować w tajemnicy wszelkie informacje, które uzyskał w związku z wykonywaniem czynności zawodowych. Nie wynika to więc tylko i wyłącznie z etyki zawodowej rzecznika patentowego, lecz z przepisów prawa. Nie ma takiej siły, która zwolniłaby go z obowiązku zachowania opisanej tajemnicy co do faktów, o których dowiedział się kiedy udzielał pomocy swojemu klientowi w sprawach własności przemysłowej. Są oczywiście wyjątki od reguły, o których także wspomina cytowany wyżej artykuł i dotyczą spraw związanych z „praniem pieniędzy”, finansowaniem terroryzmu i tych związanych z ordynacją podatkową. Wszystko oczywiście w zakresie określonym w przepisach zawartych w odpowiednich ustawach.
Kto może zostać rzecznikiem patentowym?
Każdy, kto chce zostać rzecznikiem patentowym, musi wiedzieć jedno. Od człowieka na stanowisku rzecznika patentowego wymaga się zarówno wiedzy prawniczej, jak i specjalistycznej wiedzy technicznej. Zazwyczaj rzecznicy patentowi muszą śledzić wszelkie nowinki techniczne związane z elektroniką, automatyką, robotyką, inżynierią chemiczną, itp. Nie ma kogoś takiego jak rzecznik patentowy wykształcony w pełni. Jego życie polega na ciągłym dokształcaniu. Rzecznik patentowy pełni bowiem rolę doradcy i obrońcy w związku z różnymi projektami, modelami i wynalazkami. To wszystko składa się na twierdzenie, że rzecznik patentowy nie może kierować się półśrodkami. Każdy, kto wybierze ten kierunek kształcenia, nie może poświęcać zbyt wiele czasu na inne sfery zawodowe.
Tyle tytułem wstępu. Jak jednak praca rzecznika patentowego wygląda ze strony prawniczej?
Wszystkie warunki dla wykonywania zawodu rzecznika patentowego zawarto w ustawie o rzecznikach patentowych. Na samym początku warto wiedzieć, że zawód ten wymaga złożenia ślubowania. Dzieje się to w dniu, kiedy osoba zainteresowana zostanie wpisana na listę rzeczników patentowych, którą prowadzi Urząd Patentowy RP. Zanim jednak dojdzie do przysięgi rzecznika patentowego i wpisu, należy spełnić kilka innych przesłanek:
- ukończyć studia magisterskie o kierunku, który może się przydać do wykonywania zawodu rzecznika patentowego (studia techniczne lub prawnicze),
- odbyć aplikację rzecznikowską,
- złożyć egzamin kwalifikacyjny na rzecznika patentowego przed komisją egzaminacyjną.
Wyżej opisałem najważniejsze wymogi dotyczące aplikacji rzecznikowskiej. Pamiętaj jednak, że potrzebujesz jeszcze pełnej zdolności do czynności prawnych, musisz posiadać prawo do korzystania z pełni praw publicznych i cechować się nieskazitelnym charakterem, który daje rękojmie prawidłowego wykonywania zawodu zaufania publicznego.
Czy rzecznikiem patentowym może zostać cudzoziemiec?
Cudzoziemiec może zostać rzecznikiem patentowym, o ile posiada obywatelstwo polskie. Warto jednak wspomnieć, że przepis ten ma znaczenie jedynie w sytuacji, kiedy nie narusza to postanowień umów międzynarodowych. Gdy wspomniana umowa przewiduje możliwość ubiegania się o wpis na listę rzeczników patentowych RP osób, które posiadają inne niż polskie obywatelstwo, nie ma problemu z ustanowieniem wyjątku od reguły. Zawsze musi być przynajmniej jedno „ale”, tak więc: zainteresowana pełnieniem zawodu rzecznika patentowego osoba musi władać językiem polskim, zarówno w mowie, jak i w piśmie w stopniu niezbędnym do prawidłowego wykonywania zawodu.
Czy rzecznikiem patentowym może zostać osoba bez aplikacji?
Nie. Pojawiają się jednak sytuacje, w których drogą uchwały Krajowej Rady Rzeczników Patentowych można uzyskać zwolnienie z całości lub odpowiedniej części aplikacji. O takie zwolnienie może jednak ubiegać się tylko ten, kto wykaże, że posiada określoną wiedzę lub praktykę w sprawach własności przemysłowej przydatną do wykonywania zawodu rzecznika patentowego.
Czym jest przymus rzecznikowski?
Ustawodawca, chcąc zapewnić należytą ochronę wszystkim podmiotom prawnym, które dochodzą swoich praw w skomplikowanych sprawach z dziedziny własności przemysłowej, wprowadził do obiegu prawnego tzw. przymus rzecznikowski. Dzieli się on na dwa rodzaje.
Zasada względnego przymusu rzecznikowskiego
W postępowaniu przed Urzędem Patentowym RP w sprawach związanych z dokonywaniem i rozpatrywaniem zgłoszeń, jak również z utrzymywaniem ochrony:
- wynalazków,
- wzorów użytkowych,
- wzorów przemysłowych,
- znaków towarowych,
- oznaczeń geograficznych,
- topografii układów scalonych
w odniesieniu do postępowania zgłoszeniowego i rejestrowego, pełnomocnikiem strony może być tylko rzecznik patentowy.
Warto jednak byś zauważył(a), że jest to tzw. względny przymus. Są więc od niego wyjątki. Poza zakresem tej wyłączności znajdują się postępowanie sporne przed Urzędem Patentowym RP i postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w przypadku złożenia skargi na orzeczenie Urzędu Patentowego RP. W obu tych przypadkach osobę zainteresowaną może reprezentować także adwokat lub radca prawny.
Zasada bezwzględnego przymusu rzecznikowskiego
W stosunku do osób, które nie mają stałego miejsca zamieszkania w Polsce, ani też żadnej siedziby na jej terytorium, muszą być reprezentowane przez rzecznika patentowego w każdej sprawie opisanej przy charakterystyce względnego przymusu rzecznikowskiego. Obowiązek ten nie dotyczy jedynie osób mających miejsce zamieszkania lub posiadających swoją siedzibę na terenie:
- Unii Europejskiej,
- obszaru Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA),
- Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
- Konfederacji Szwajcarskiej.
Rzecznik patentowy a uprawnienia procesowe
Rzecznik patentowy ma prawo do występowania w charakterze pełnomocnika przed wszystkimi sądami i organami orzekającymi w sprawach własności przemysłowej. Może on także udzielać reprezentacji przed Urzędem Patentowym RP i Naczelnym Sądem Administracyjnym.
Przeczytaj: W czym pomoże mi rzecznik patentowy?
Zgodnie z art. 10 ustawy o rzecznikach patentowych, rzecznik patentowy może odmówić udzielenia pomocy w sprawach własności przemysłowej lub wypowiedzieć pełnomocnictwo tylko z ważnych powodów, o których informuje zainteresowanego Poza powyższym rzecznik patentowy bardzo dobrze sprawdzi się jako reprezentant przed sądem w sprawach o zwalczanie nieuczciwej konkurencji.
Rzecznik patentowy – formy wykonywania zawodu
Rzecznik patentowy może wykonywać swój zawód na kilka sposobów. Może on prowadzić kancelarię patentową lub może być zatrudniony w takowej instytucji. Ponadto, każda osoba pełniąca funkcje rzecznika patentowego ma także prawo do przyjmowania zleceń na podstawie umów cywilnoprawnych.
Przeczytaj: Czym jest kancelaria patentowa?
Pamiętaj, że kancelaria patentowa jest w pełni profesjonalną instytucją, co do powstania której ogromny wkład muszą mieć rzecznicy patentowi. Polscy rzecznicy patentowi mogą także otrzymać uprawnienia Europejskiego Rzecznika Patentowego.
Przeczytaj: Kim jest Europejski Rzecznik Patentowy?
By to osiągnąć, muszą zostać wpisani na listę europejskich rzeczników patentowych. W tym celu muszą zdać Europejski Egzamin Kwalifikacyjny, który raz do roku organizuje Europejskie Biuro Patentowe. Zaliczenie egzaminu kwalifikującego na rzecznika patentowego może odbywać się w języku angielskim, niemieckim lub francuskim.