Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Separacja – jakie są jej skutki?

Spis treści
rozwiń spis treści

Polskie prawo przewiduje, że – poza różnicami przewidzianymi w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – skutki separacji są takie jak skutki rozwodu. 

Separacja a rozwód

Podstawowa różnica pomiędzy separacją a rozwodem polega na tym, że w przypadku orzeczenia separacji w dalszym ciągu trwa stosunek małżeństwa. Małżonek pozostający w separacji nie może zatem zawrzeć małżeństwa (art. 61(4) § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dalej jako „kro”). Stosunek małżeństwa ulega jednak przekształceniu w następstwie ustania więzi duchowych, gospodarczych i fizycznych między małżonkami. Małżonków nie obowiązują przepisy art. 23-30 kro określające ich prawa i obowiązki, takie jak obowiązek wspólnego pożycia, wspólnego rozstrzygania o istotnych sprawach, prawa do wypłaty wynagrodzenia do rąk drugiego małżonka czy odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków. Przepisy te zastąpione zostały przez regulację dotyczącą separacji.

Dalsze trwanie małżeństwa

Dalsze trwanie małżeństwa po orzeczeniu separacji powoduje, że jeżeli przepisy ustawy posługują się pojęciem małżeństwa, należy przyjąć, że odnosi się ono również do małżonków pozostających w separacji, chyba że ustawodawca wprowadził przepis szczególny wyłączający „małżonków pozostających w separacji”. Przez skutki rozwodu należy rozumieć skutki określone w art. 58 kro, regulującym rozstrzygnięcia sądu rozwodowego. W przepisie chodzi zatem o właściwość sądu rozpoznającego sprawę o separację, która zbliżona jest do właściwości sądu rozwodowego. Jednak małżonkowie pozostający w separacji nie mogą być traktowani tak jak osoby, wobec których został orzeczony rozwód. Innymi słowy, jeżeli ustawodawca przewiduje określone uprawnienie dla osoby pozostającej w związku małżeńskim, to orzeczenie separacji nie wyłącza małżonka spod tego przepisu. Wyłączenie takie jest możliwe wtedy, gdy przepis na to wskazuje. Małżonek pozostający w separacji nie może być zatem traktowany tak jak małżonek rozwiedziony.

Ustanie rodziny

O ile orzeczenie separacji nie prowadzi do ustania małżeństwa, o tyle może skutkować ustaniem rodziny, w rozumieniu wielu przepisów. Zgodnie z tezą wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 7 sierpnia 2008 r. (sygn. IV SA/Po 321/07) Jeśli między małżonkami orzeczono separację, oznacza to, iż nastąpił rozkład pożycia, tzn. ustały więzi uczuciowe, fizyczne i gospodarcze, a zatem nie można mówić o rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej. Zgodnie z art. 6 pkt 14 ustawy o pomocy społecznej rodzina to osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Należy podkreślić, że co do zasady separacja nie prowadzi do ustania rodziny w znaczeniu socjologicznym. Ustawy szczegółowe mogą jednak wprowadzać pojęcie rodziny do języka prawnego, któremu nie będą odpowiadali małżonkowie pozostający w separacji.

Przeczytaj również: Kiedy sprawa rozwodowa kierowana jest do mediacji?

Obowiązek wzajemnej pomocy

Przepis art. 61(4) § 3 kro wprowadza obowiązek wzajemnej pomocy małżonków pozostających w separacji, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 29 września 2010 r. (II SA/Bd 797/10) Choroba i niepełnosprawność małżonka pozostającego w separacji z całą stanowczością uznana winna być za okoliczność objętą względami słuszności, o których mowa w art. 61(4) § 3 kro. Obowiązek wzajemnej pomocy dotyczy zarówno pomocy materialnej, jak i duchowej. Ustawodawca nie precyzuje sposobu spełniania konkretnego obowiązku, który pozostawiony został małżonkom pozostającym w separacji.

Alimenty między małżonkami pozostającymi w separacji

Należy uznać, że przepis art. 61(4) § 3 kro stanowi podstawę obowiązku alimentacyjnego między małżonkami pozostającymi w separacji. Realizacja obowiązku alimentacyjnego między małżonkami zależy od względów słuszności. Przykładowo po orzeczeniu separacji jeden z małżonków znalazł się w trudnej sytuacji materialnej, albowiem z powodu ciężkiej choroby nie może pracować. Istnienie obowiązku alimentacyjnego między małżonkami, wobec których orzeczono separację, sprawia, że w przypadku śmierci jednego z nich drugie może dochodzić prawa do renty rodzinnej na podstawie art. 67 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 16 października 2017 r., sygn. III AUa 1040/16). Dopuszczalne jest więc żądanie zasądzenia od małżonka alimentów. Odpowiednie zastosowanie znajdują wówczas przepisy regulujące obowiązek alimentacyjny w razie orzeczenia rozwodu. 

Prawo spadkowe

Orzeczenie separacji wywołuje skutki także w prawie spadkowym. Zgodnie z art. 935(1) Kodeksu cywilnego przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji. Małżonkowie pozostają w separacji od chwili uprawomocnienia się orzeczenia wprowadzającego separację między małżonkami, czyli odpowiednio z chwilą uprawomocnienia się wyroku, jeżeli sprawa toczyła się w trybie procesu, lub też postanowienia, jeżeli sprawa toczyła się w trybie nieprocesowym.

Przeczytaj również: Podział majątku po rozwodzie

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career