Sprzedaż środków antykoncepcyjnych a klauzula sumienia farmaceuty
Antykoncepcja w Polsce jest ciężko dostępna i kosztowna. Co więcej, nadal pokutuje wiele mitów z nią związanych. Rzeczywistość natomiast nie odzwierciedla tego, co mówi prawo. Dostęp do antykoncepcji nie jest powszechny. Czy od teraz może być wręcz utrudniany? Czy na sprzedaż środków antykoncepcyjnych może mieć wpływ klauzula sumienia farmaceuty?
Antykoncepcja w Polsce
Kwestie antykoncepcji reguluje ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78 z późn. zm.). Zgodnie z art. 2 ust. 2 tej ustawy organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, mają obowiązek zapewnić obywatelom swobodny dostęp do metod i środków służących dla świadomej prokreacji. Oznacza to więc, że – co do zasady – antykoncepcja jest w Polsce powszechna.
Nowelizacja ustawy o zawodzie farmaceuty
Tymczasem pojawiają się głosy, że farmaceuta będzie mógł odmówić sprzedaży prezerwatyw, tabletek hormonalnych, wkładek wewnątrzmacicznych, plastrów, kapturków i innych środków antykoncepcyjnych. W planach jest bowiem nowelizacja ustawy o zawodzie farmaceuty. Zgodnie z nią farmaceuta będzie mógł odmówić sprzedaży legalnej antykoncepcji barierowej. Mógłby bowiem w takiej sytuacji powołać się na klauzulę sumienia. Rządowy projekt nowelizacji ustawy o zawodzie farmaceuty wpłynął do Sejmu 3 lutego 2020 r. Projekt został przyjęty przez sejmową podkomisję. W ubiegły czwartek, 29 października 2020 r,. został przyjęty przez posłów w III czytaniu. Następnie skierowany do prezydenta i marszałka Senatu. Wcześniej odrzucono kilkadziesiąt poprawek, zgłoszonych przez opozycję. Jeśli wspomniana nowelizacja ustawy wejdzie w życie, w aptece zaistnieje możliwość odmowy sprzedaży środków regulacji poczęć, czyli całej antykoncepcji barierowej. Nowelizowany przepis poszerza bowiem grupę osób, którym ze względu na zdrowie i życie aptekarz może nie wydać prezerwatywy.
Sprzedaż środków antykoncepcyjnych a klauzula sumienia – nowe zapisy w ustawie
Zapisów pozwalających na odmowę sprzedaży antykoncepcji od kilku lat domagało się Stowarzyszenie Farmaceutów Katolickich. To właśnie z ich inicjatywy ma nastąpić wprowadzenie zapisu, zgodnie z którym farmaceuta i technik farmaceutyczny mogą odmówić wykonania każdej usługi farmaceutycznej, jeżeli jej wykonanie może zagrażać życiu lub zdrowiu pacjenta lub innych osób. Farmaceuta będzie mógł odmówić także (pod pewnymi warunkami) wydania produktu leczniczego, wyrobu medycznego lub środka spożywczego przeznaczenia żywieniowego. Oznacza to, że farmaceuta zyska prawo odmowy sprzedaży wyrobów medycznych. Należą do nich właśnie środki antykoncepcyjne, takie jak prezerwatywy czy wkładki wewnątrzmaciczne.
Prezerwatywę można kupić w drogerii czy na stacji benzynowej. Wkładki domaciczne dostępne są jednak tylko w aptekach. Odmowę jej wydania tłumaczy się rodzajem zawoalowanej klauzuli sumienia.
Sprzedaż środków antykoncepcyjnych a klauzula sumienia
W przypadku odmowy przez lekarza wypisania recepty na hormonalne środki antykoncepcyjne podstawę prawną uprawnienia pacjentek zawiera właśnie ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży we wspomnianym powyżej art. 2 ust. 2, który nakłada na organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego obowiązek zapewnienia swobodnego dostępu do metod i środków służących dla świadomej prokreacji.
Co z tego wynika w przełożeniu na język konkretów? Przede wszystkim wymienione organy muszą zadbać o to, żeby wszystkie dopuszczone w Polsce do obrotu środki antykoncepcyjne były dostępne w sensie technicznym, ekonomicznym i faktycznym. W odniesieniu do środków, które można nabyć na receptę, w szczególności środków hormonalnych, oznacza to m.in. obowiązek upewnienia się przez ww. organy, czy w publicznych zakładach opieki zdrowotnej przyjmuje wystarczająca liczba lekarzy, którzy nie odmówią wydania recepty na takie środki w powołaniu się na klauzulę sumienia.
