Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Stosowanie przymusu bezpośredniego wobec osób z zaburzeniami psychicznymi

Spis treści
rozwiń spis treści

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego reguluje kwestie stosowania przymusu bezpośredniego wobec pacjentów szpitali psychiatrycznych. Ponieważ często jest to wręcz nie do uniknięcia, kontrola stosowania tego rodzaju środka musi być bardzo ścisła. Jakie reguły obowiązują w przypadku stosowania środka przymusu bezpośredniego?

Przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi

Przymus bezpośredni definiowany jest jako ograniczenie ruchów pacjenta bądź jego unieruchomienie przy użyciu siły fizycznej, środków mechanicznych i innych w celu zapewnienia bezpieczeństwa pacjenta i otoczenia oraz wykonania zabiegów leczniczych i pielęgnacyjnych.

Zgodnie z art. 18 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego (dalej jako „uozp”), przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi można stosować tylko wtedy, gdy przepis ustawy do tego upoważnia albo gdy osoby te:

  1. dopuszczają się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby lub bezpieczeństwu powszechnemu; lub
  2. w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu; lub
  3. poważnie zakłócają lub uniemożliwiają funkcjonowanie zakładu leczniczego lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.

Oznacza to, że przymus bezpośredni można stosować wobec każdej osoby z zaburzeniami psychicznymi. Mowa tu zatem nie tylko o osobach chorych psychicznie (jak to ma miejsce w przypadku przymusowej hospitalizacji) ale również np. o osobach z zaburzeniami osobowości lub nerwicowymi. Zastosowanie przymusu bezpośredniego stanowi interwencję terapeutyczną służącą leczeniu chorego, a zwłaszcza pomocy w odzyskaniu przez niego zdolności samokontroli.

Przeczytaj również:
Pobyt w zakładzie psychiatrycznym – kara czy akt litości?

Decyzja o zastosowaniu środka przymusu

O zastosowaniu przymusu bezpośredniego decyduje lekarz, który określa rodzaj zastosowanego środka przymusu oraz osobiście nadzoruje jego wykonanie. Co istotne, każdy przypadek zastosowania przymusu bezpośredniego i uprzedzenia o możliwości jego zastosowania odnotowuje się w dokumentacji medycznej.

Ustawa zezwala w szpitalach psychiatrycznych, jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz w trakcie przewożenia badanego do szpitala oraz w przypadku przymusowego doprowadzenia przez Policję do szpitala (w ramach wykonywania postanowień sądowych o takim przyjęciu), jeżeli nie ma możliwości uzyskania natychmiastowej decyzji lekarza, na podjęcie decyzji o zastosowaniu przymusu bezpośredniego i nadzorowaniu go osobiście przez pielęgniarkę, która jest obowiązana niezwłocznie zawiadomić o tym lekarza.

W jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, która nie zatrudnia lekarza, informację o zastosowaniu przymusu bezpośredniego pielęgniarka przekazuje kierownikowi jednostki. Ten niezwłocznie informuje o sytuacji upoważnionego przez marszałka województwa lekarza specjalistę w dziedzinie psychiatrii. Natomiast jeśli pielęgniarka zastosuje przymus bezpośredni w szpitalu psychiatrycznym, to lekarz, który zostanie o tym poinformowany, ma obowiązek niezwłocznego zatwierdzenia zastosowanego przymusu lub nakazania zaprzestania jego stosowania.

Ratownicy medyczni

Zgodnie z ustawą o Państwowym Ratownictwie Medycznym w podstawowych zespołach ratownictwa medycznego nie musi być lekarza. Zespół taki składa się z co najmniej dwóch osób uprawnionych do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym pielęgniarki systemu lub ratownika medycznego (art. 36 tejże ustawy). Zatem w sytuacji, gdy pacjent, któremu udziela pomocy zespół ratownictwa medycznego, wymaga zastosowania przymusu bezpośredniego, wówczas decyzję o jego zastosowaniu podejmuje (i sprawuje osobiście nadzór nad jego przebiegiem) kierujący akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych. Osoba ta jest zobowiązana niezwłocznie zawiadomić o tym dyspozytora medycznego. Każdy taki przypadek zastosowania przymusu bezpośredniego i uprzedzenia o możliwości jego zastosowania odnotowuje się w dokumentacji medycznej.

Rodzaje stosowanego przymusu

Artykuł 18 ust. 6 uozp wskazuje na rodzaje przymusu bezpośredniego w zależności od sytuacji, w jakiej dochodzi do konieczności jego zastosowania. Zgodnie z ustawą zastosowanie przymusu bezpośredniego może nastąpić wobec osoby, która dopuszcza się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby lub bezpieczeństwu powszechnemu. Przymus bezpośredni można zastosować również gdy dana osoba w sposób gwałtowny niszczy lub uszkadza przedmioty znajdujące się w jej otoczeniu. Stosuje się wówczas przymus bezpośredni polegający na:

  1. przytrzymaniu (co stanowi doraźne, krótkotrwałe unieruchomienie osoby z użyciem siły fizycznej);
  2. przymusowym podaniu leków;
  3. unieruchomieniu (obezwładnienie osoby przy użyciu pasów, prześcieradeł lub kaftana bezpieczeństwa trwające dłuższy czas);
  4. izolacji.

Zdarza się, że dana osoba poważnie zakłóca lub uniemożliwia funkcjonowanie podmiotu leczniczego lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej. Wówczas przymus bezpośredni można zastosować tylko w formie przytrzymania lub przymusowego podania leku.

Co istotne, ustawa przewiduje stosowanie przymusu bezpośredniego nie dłużej niż przez czas niezbędny do uzyskania pomocy lekarskiej. W przypadku natomiast gdy jej uzyskanie staje się utrudnione – na czas niezbędny do przewiezienia osoby do odpowiedniego podmiotu leczniczego wskazanego przez dyspozytora medycznego.

Zasady stosowania środków przymusu

Przed zastosowaniem przymusu bezpośredniego należy uprzedzić o tym osobę, wobec której środek ten ma być podjęty. Decydując o zastosowaniu środka przymusu, należy wybierać środek dla tej osoby możliwie najmniej uciążliwy. Przy stosowaniu przymusu należy natomiast zachować szczególną ostrożność i dbałość o dobro tej osoby. W pewnych sytuacjach należy natychmiast zaprzestać stosowania przymusu bezpośredniego. Będzie tak, gdy osoba dobrowolnie poddaje się czynnościom medycznym i zaczyna współpracować w procesie leczniczo-terapeutycznym. Wówczas bowiem ustają przesłanki jego zastosowania.

Na podstawie upoważnienia wynikającego z art. 18 ust. 11 uozp Minister Zdrowia wydał 28 czerwca 2012 r. rozporządzenie w sprawie sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania. Rozporządzenie to określa sposób, w jaki mogą być zastosowane środki przymusu. Wskazuje również zasady dokumentowania przebiegu stosowania przymusu bezpośredniego, zastosowania środków przymusu oraz zasady oceniania zasadności zastosowania przymusu bezpośredniego.

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career