Świadczenie pielęgnacyjne dla matki-opiekunki niepełnosprawnego dziecka

Matka opiekująca się dorosłym synem z niepełnosprawnością nie dostanie świadczenia pielęgnacyjnego (dziś to 1477 zł), bo pobiera wcześniejszą emeryturę (854 zł).

We wtorek Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną kobiety, do której przyłączył się Rzecznik Praw Obywatelskich, wnosząc o prokonstytucyjną wykładnię przepisów.

NSA uznał, że nie jest uprawniony do prokonstytucyjnej wykładni, a wystąpienie RPO powinno być kierowane do ustawodawcy.

Ocenił też, że nie naruszono konstytucyjnych praw skarżącej do wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, bo ma ona zapewniony dochód.

Z powodu konieczności opieki nad synem z niepełnosprawnością w stopniu znacznym, pani Mariola w 1995 r. przeszła na wcześniejszą emeryturę. Pozwalało jej na to rozporządzenie Rady Ministrów z 1989 r. (ws. uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki). Gdy wprowadzano świadczenia pielęgnacyjne – przeznaczone dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami, którzy zrezygnowali z pracy – nie można było zrezygnować z emerytury na rzecz świadczenia.

Pani Mariola wystąpiła do prezydenta miasta o przyznanie różnicy między wysokością świadczenia i jej emerytury. Dostała odmowę, z powołaniem na art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie z nim świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli opiekun ma m.in. ustalone prawo do emerytury. Decyzję prezydenta utrzymało Samorządowe Kolegium Odwoławcze.

Wyrok WSA

Podtrzymał to Wojewódzki Sąd Administracyjny. Uznał, że ustawa o świadczeniach wyklucza przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego także wtedy, gdy opiekun ma prawo do emerytury ustalone na podstawie rozporządzenia z 1989 r.

Adwokatka pani Marioli złożyła skargę kasacyjną do NSA, do której przyłączył się RPO.

RPO Adam Bodnar uznał za niedopuszczalne różnicowanie sytuacji opiekunów, znajdujących się w tej samej sytuacji,  którzy zrezygnowali z pracy ze względu na konieczność opieki nad bliską osobą z niepełnosprawnością. Z prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wykluczono bowiem opiekunów – wcześniejszych emerytów, którzy skorzystali z rozporządzenia z 1989 r. Dziś są oni zmuszeni zadowolić się niemal dwukrotnie niższym świadczeniem.

Wykładnia językowa prowadzi do sprzeczności z Konstytucją

W opinii Rzecznika doszło do rażąco niesprawiedliwego rozstrzygnięcia, że pobieranie wcześniejszej emerytury przesądza o odmowie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Poprzestano na literalnym brzmieniu ustawy, pominięto zaś cele tej ustawy, normy Konstytucji RP oraz Konwencję o prawach osób z niepełnosprawnościami.

Według Adama Bodnara wykładnia językowa prowadzi do sprzeczności z podstawowymi wartościami konstytucyjnymi.

RPO powołał się na Konstytucję (prawo do szczególnej pomocy władz publicznych dla rodzin w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, w związku z zasadą sprawiedliwości społecznej oraz na równość wobec prawa oraz prawo do równego traktowania przez władze publiczne oraz o obowiązku udzielania osobom niepełnosprawnym pomocy w zabezpieczeniu egzystencji)  a także na Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

RPO kwestionował wyłączenie z kręgu uprawnionych do wsparcia opiekuna osoby z niepełnosprawnością tylko dlatego, że z przyczyn losowych skorzystał z jedynej oferowanej mu w 1995 r. możliwości jakiejkolwiek pomocy, pozwalającej na zapewnienie egzystencji w postaci wcześniejszej emerytury. Rzecznik powoływał się także na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego.

Wyrok NSA

W ustnych motywach rozstrzygnięcia NSA podkreślono, że skarżąca ma zapewniony dochód; nie naruszono jej praw konstytucyjnych ani zasady równości wobec prawa. Wskazano, że zasadę równości naruszałoby przyznanie jej i świadczenia pielęgnacyjnego, i wcześniejszej emerytury.

Wniosek o przyznanie kobiecie różnicy między wysokością świadczenia i emerytury oceniono jako pozbawiony oparcia w normie prawnej.

Ponadto NSA uznał, że nie jest uprawniony do prokonstytucyjnej wykładni, a wystąpienia adwokatki skarżącej i RPO powinny być kierowane do  ustawodawcy.

Wyrok NSA jest prawomocny.

art. 32 ust. 1

Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.

art. 69

Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.

art. 71 ust. 1

Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.

Źródło: rpo.gov.pl