Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Teoria kryminalistyki cz. II – Budowanie wersji śledczej

Spis treści
rozwiń spis treści

Zakopane, 30 września 1993 roku. Robotnik wracając z pracy skraca sobie drogę i idzie przez plac budowy. Podczas spaceru zauważa leżące pod płotem nieruchome ciało kobiety. Spodnie zsunięte do kostek, majtki i rajstopy na wysokości kolan. Uda i pośladki pocięte ostrym narzędziem. W zakrwawionym łonie tkwi gałąź, a tuż nad nim znajduje się wydatny brzuch, który wskazuje na zaawansowaną ciążę. Co się właściwie stało wie jedynie sama ofiara i jej morderca. W tym momencie rozpoczyna się budowanie wersji śledczej

Budowanie wersji śledczej

Po wykryciu zabójstwa rozpoczyna się śledztwo. W jego toku powstaje wiele wersji, które mniej lub bardziej są ze sobą powiązane. Wyjaśnienie okoliczności tego samego zdarzenia może się mnożyć, a oględziny miejsca zbrodni zwykle nie dają jednoznacznej odpowiedzi. Często zdarza się i tak, że potwierdzenie jednej z wersji nie wyklucza prawdziwości drugiej. Wynika to z tego, że jedna z nich zawierać się będzie niejako w innej.

Przykład: Wykryto morderstwo i wszystkie dowody wskazują, że było ono popełnione przez męża ofiary. W drugiej wersji śledztwa wskazano, że zabójcą kierowała chęć zemsty za zdradę niewiernej małżonki. W trzeciej wersji ustalono, że mąż zabił dla pieniędzy, ponieważ ze wspólnego konta zniknęły pieniądze. Każda z tych hipotez została zawarta w udowodnionym twierdzeniu, że zazdrosny mąż zabił swoją żonę, a jednocześnie chcąc się zemścić za jej niewierność postanowił za jej pieniądze sfinansować sobie pobyt zagranicą wśród pań do towarzystwa.

Najważniejsze w budowaniu wersji śledczej jest określenie jej praktycznej użyteczności. Z tego względu całość spostrzeżeń musi opierać się na pewnych i znanych faktach. Podstawowym źródłem informacji są więc te, które posiada organ ścigania (np. baza odcisków palców, poprzednie notowanie przestępcy, portret pamięciowy, itp.)

Ważne: Ciekawe, jak początkowe nastawienie może zdeterminować późniejszy stosunek do człowieka, niezależnie od faktów.” – Dorothy Uhnak, Śledztwo. Praktyka, która polega na sztywnym trzymaniu się jednej początkowej hipotezy i podporządkowywaniu jej materiału dowodowego, nie może uchodzić za profesjonalną. Śledczy powinien działać z otwartym umysłem i nigdy nie skreślać poszlak i dowodów wskazujących coś przeciwnego, niż sam ustalił.

Intuicja i jej rola w budowaniu wersji śledczej

„Możliwe nawet, iż nie wie pani, co zobaczyła lub usłyszała. Pani jest świadoma tylko rezultatu. Jeżeli mogę to tak ująć, nie wie pani, co jest pani wiadome. Jak ktoś chce, może to nazwać intuicją” – Hercules Poirot, bohater powieści Agaty Christie

„Intuicja to jedynie suma drobnych, ale całkiem konkretnych rzeczy, którym mózg nie zdążył jeszcze nadać nazwy”. – Jo Nesbo, Policja

Wokół pojęcia intuicji toczy się wiele sporów. Z jednej strony nie przeczy ona poznaniu racjonalnemu, z drugiej zaś niemożliwe jest pełne poznanie, gdy zaufa się jej całkowicie. Złotym środkiem pomiędzy tymi dwoma poglądami wyda się być stanięcie pośrodku. Intuicja może stać się idealną podstawą w dążeniu do racjonalnego poznania.

Doktor David G. Meyers bardzo ciekawie próbuje zobrazować pojęcie intuicji i nadać jej kształt drugiego umysłu. Jest on umieszczony „głębiej i działa na zasadzie autopilota, który kieruje nami przez większą część życia. (…) Na drodze doświadczenia zdobywamy intuicję praktyczną – subtelną, złożoną, niezwerbalizowaną wiedzę, ułatwiającą nam rozwiązywanie problemów”.

Ważne: Podczas śledztwa pożądane jest, by śledczy przy wykorzystaniu swojego doświadczenia i wrodzonej intuicji stworzył zarys historii, którą napisał przestępca. W dalszej kolejności stanie się on krytykiem i recenzentem własnej opinii i będzie dążył, by nadać hipotezie kształt racjonalnej teorii.

Ile hipotez może stworzyć śledczy?

Celem dobrego budowania wersji śledczych jest dążenie do ograniczenia hipotez. Na samym początku opracowuje się kilka (kilkanaście?) historii wydarzeń, z czego w toku trwania postępowania wykluczane są te najmniej prawdopodobne.

Ważne: Należy dążyć do zwiększenia liczby spraw, w których wersje śledczych są tworzone nie w oparciu o prawdopodobieństwo, a o możliwości obiektywne. Okoliczności, które są badane w celu zweryfikowania ww. hipotez dzielą się na dwie grupy:

  • wykluczające prawdopodobieństwo;
  • zwiększające prawdopodobieństwo.

Przykład: Oddano strzał z pistoletu z odległości jednego metra. Zmniejsza się prawdopodobieństwo wersji, że było to samobójstwo. Kiedy człowiek chce pozbawić się życia przy wykorzystaniu broni palnej zazwyczaj przykłada ją do skroni lub wkłada broń w usta i kieruje w stronę mózgu. Choć nie można całkowicie wykluczyć ww. teorii staje się ona mniej znacząca od innej mającej więcej cech obiektywnych.

Budowa wersji śledczej (kryminalistycznej) powstaje w oparciu o obiektywne przesłanki. Nie należy zapominać jednak, że tworzą ją ludzie, którzy także mają swoje poglądy, doświadczenia i opinie. Zasób wiedzy i preferencje również mają wpływ na subiektywny akcent dodany do każdej z hipotez.

 

Źródło: Brunon Hołyst – Kryminalistyka

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career