Kiedy sąd odwoławczy może uchylić wyrok?

W dniu 18 stycznia 2018 roku Sąd Najwyższy wydał postanowienie w kwestii przesłanki nierozpoznania istoty sprawy.

W przedmiotowej sprawie sąd okręgowy, działając jako sąd odwoławczy, uchylił wyrok sądu rejonowego w sprawie z powództwa spółki akcyjnej o zapłatę.

Powódka nie zgodziła się z orzeczeniem sądu okręgowego, w związku z tym wniosła zażalenie do Sądu Najwyższego wnosząc o uchylenie wyroku sądu odwoławczego.

Kiedy sąd drugiej instancji może uchylić wyrok?

Sąd Najwyższy zaznaczył, iż zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c., poza wypadkami określonymi w:

• § 2  „W razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd drugiej instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.” oraz
• §  3 „Jeżeli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia postępowania, sąd drugiej instancji uchyla wyrok oraz odrzuca pozew lub umarza postępowanie.”,

sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania:

• tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo,
• gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Treść omawianych przepisów wskazuje, że możliwość uchylenia wyroku przez sąd drugiej instancji została ograniczona. Granica opiewa wyłącznie na sytuacje wymienione wyczerpująco w tych przepisach. Oznacza to, że nie ma podstawy do dokonywania wykładni rozszerzającej przesłanki „nierozpoznania istoty sprawy”. Niniejszy pogląd jest spójny z linią orzeczniczą w tej materii.

Kiedy mamy do czynienia z nierozpoznaniem istoty sprawy?

Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje, że nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. występuje wtedy, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania:

• materialnej podstawy żądania pozwu lub
• zarzutów merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu.

W rozważanej sprawie taka sytuacja nie występuje. Sąd Okręgowy wskazał jedynie na brak przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego, w szczególności zaś na zaniechanie przeprowadzenie dowodów zgłoszonych przez pozwanego w sprzeciwie od nakazu zapłaty, tj. dowód z ksiąg rachunkowych, opinia biegłego z zakresu księgowości.

Tymczasem Sąd Rejonowy przeprowadził dowody, które uznał za istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, dokonał też szczegółowej oceny kwestii prawnych pojawiających się w sprawie. Odmienna ocena Sądu Okręgowego i podkreślenie przez ten Sąd konieczności uzupełnienia postępowania dowodowego nie uzasadnia uchylenia wyroku Sądu Rejonowego na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Wskazane przez Sąd Okręgowy braki w zakresie dowodów, w systemie apelacji pełnej powinny być załatwiane bezpośrednio w postępowaniu apelacyjnym.

Reasumując, Sąd Najwyższy  wskazał, że w przypadku, jeżeli ustalenia dokonane przez sąd pierwszej instancji są obszerne, a mimo to sąd odwoławczy uznaje za konieczne przeprowadzenie dalszych dowodów w sprawie, to powinien on uzupełnić postępowanie dowodowe „we własnym zakresie”.