Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Komu przysługuje urlop wychowawczy?

Spis treści
rozwiń spis treści

Urlop wychowawczy jest zwolnieniem od obowiązku świadczenia pracy udzielanym pracownikom w celu sprawowania osobistej opieki nad małym dzieckiem w czasie kilku pierwszych lat jego życia. Komu przysługuje ten rodzaj urlopu i w jakim wymiarze?

Komu przysługuje urlop wychowawczy?

Uprawnionymi do urlopu wychowawczego są pracownicy będący rodzicami lub opiekunami dziecka. Ustawodawca nie różnicuje w tym zakresie kobiet i mężczyzn, przyznając im równe prawo do korzystania z tego urlopu. Warunkiem skorzystania z urlopu jest pozostawanie w stosunku pracy. Jeśli oboje rodzice (opiekunowie) są pracownikami, winni uzgodnić między sobą, które z nich z urlopu skorzysta. Jeśli jeden z rodziców (opiekunów) jest zatrudniony, tylko jemu to uprawnienie przysługuje. Prawo do skorzystania z tego urlopu nie zależy od niemożności sprawowania opieki nad dzieckiem przez rodzica niepracującego. 

Prawo do urlopu wychowawczego nabywa pracownik, który posiadał zatrudnienie co najmniej 6 miesięcy. Do stażu tego wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia. Bez względu na przerwy między nimi, rodzaj stosunku pracy czy rodzaj umowy o pracę, a także bez względu na sposób ustania stosunku pracy (art. 186 § 1 ustawy Kodeks pracy, dalej jako „kp”). Z prawa tego można jednak skorzystać do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia – po upływie tego terminu prawo to wygasa.

Przeczytaj również:
Opieka nad dzieckiem. Kiedy można otrzymać dni wolne na opiekę?

Wymiar urlopu wychowawczego

Urlopu wychowawczego udziela się wyłącznie w czasie trwania stosunku pracy. Maksymalny wymiar urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy (art. 186 § 2 kp). Jak już wspomniano wcześniej, urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. W przypadku umów terminowych urlop udzielony może być na okres nie dłuższy niż do rozwiązania takiej umowy na skutek upływu czasu jej trwania. Natomiast w przypadku złożenia wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności prawnej zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę urlopu udziela się na okres nie dłuższy niż do dnia rozwiązania umowy o pracę wskutek dokonanej czynności (art. 186(8) § 4 kp).

Specjalny urlop wychowawczy

Zgodnie z art. 186 § 3 kp, jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od urlopu, o którym mowa w § 2, może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia.

Jest to tzw. specjalny urlop wychowawczy w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem z niepełnosprawnością. Orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecka jest przesłanką dodatkową. Uprawnia ona do takiego urlopu. Urlop ten udzielany jest niezależnie od zwykłego urlopu wychowawczego przewidzianego w art. 186 § 1 kp i niezależnie od tego, czy ów zwykły urlop wychowawczy wykorzystano. Oznacza to, że rodzicom (opiekunom) dziecka niepełnosprawnego przysługują dwa rodzaje urlopów wychowawczych, z których jeden powinni wykorzystać przed upływem roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia, a do skorzystania z drugiego mają prawo aż do ukończenia przez dziecko lat 18.

Podział urlopu wychowawczego na części

Ustawodawca dopuszcza podział urlopu wychowawczego na części, których jednak nie może być więcej niż pięć. Ponieważ rodzice dziecka mogą dzielić urlop wychowawczy na części i wykorzystywać go u różnych pracodawców, należy załączyć do wniosku stosowne informacje dotyczące dotychczasowego stanu wykorzystania urlopu. Bez takich informacji zarządzanie tym urlopem byłoby natomiast niemożliwe.

Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego

Realizacja prawa do urlopu wychowawczego zależy wyłącznie od woli pracownika, który w tym celu powinien skierować do pracodawcy odpowiedni wniosek. Wniosek taki należy złożyć na piśmie w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika złożony w terminie. Jeśli natomiast pracownik we wniosku wskazał wcześniejszy termin rozpoczęcia korzystania z urlopu, pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku. Pracownik ma też prawo wycofać swój wniosek w sprawie urlopu wychowawczego, składając pracodawcy na piśmie stosowne oświadczenie, nie później jednak niż na 7 dni przed planowanym terminem rozpoczęcia korzystania z urlopu. Złożenie wniosku we właściwej formie przez osobę posiadającą prawo do omawianego urlopu zobowiązuje pracodawcę do jego udzielenia.

Czy oboje rodzice mogą korzystać z urlopu wychowawczego jednocześnie?

Tak. Podobnie jak w przypadku urlopu rodzicielskiego, także z urlopu wychowawczego oboje rodzice (opiekunowie) dziecka mogą korzystać jednocześnie. Łączny wymiar urlopu nie może jednak wówczas przekraczać wymiaru określonego w art. 186 § 2 i 3 kp. Rodzice (opiekunowie) mogą jednocześnie korzystać z urlopu w różnych fazach jego trwania.

Wyłączne prawo każdego z rodziców

W ramach implementacji przepisów europejskich dotyczących wdrożenia zmienionego porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego, polski ustawodawca w 2013 r. do regulacji dotyczącej urlopu wychowawczego wprowadził nowe rozwiązanie. Jego istotą jest wyłączne prawo każdego z rodziców (opiekunów) dziecka do skorzystania z 1 miesiąca tego urlopu (art. 186 § 4 kp). Zgodnie z tym przepisem każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z wymiaru urlopu określonego w art. 186 § 2 i 3 kp. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka.

Zasada ta odnosi się także do specjalnego urlopu wychowawczego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym. Przepis nie wprowadza jednak obowiązku skorzystania z owego jednomiesięcznego urlopu wychowawczego. Jest to wyłącznie prawo pracownika realizowane na jego wniosek. Przy tym, by doszło do jego zrealizowania, wystarczy skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze co najmniej 1 miesiąca. Natomiast z art. 186 § 5 kp wynika, że prawa do wyłącznego skorzystania przez rodzica (opiekuna) z omawianych urlopów nie można przenieść na drugiego z rodziców (opiekunów). Przez to maksymalny wymiar przedmiotowych urlopów, z jakiego może skorzystać jeden rodzic, wynosi 35 miesięcy.

W pewnych jednak przypadkach opisana ostatnio reguła jest wyłączona. Rodzicowi (opiekunowi) dziecka przysługuje prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy. Mianowicie, prawo takie przysługuje rodzicowi dziecka, jeżeli drugi rodzic dziecka nie żyje oraz nie przysługuje mu władza rodzicielska. Ponadto prawo to przysługuje, gdy drugiego rodzica pozbawiono władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu. Stanowi o tym art. 186 § 9 kp. Z kolei opiekun z takiego uprawnienia korzysta, gdy dziecko pozostaje pod jego wyłączną opieką (art. 186 § 10 kp).

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career