Zmiany w ustawie o zbiórkach publicznych mogą być niezgodne z Konstytucją

Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar w swoim wystąpieniu do Ministra MSWiA przestrzegł o możliwości niezgodności z Konstytucją nowych przepisów o zbiórkach publicznych. Najgroźniejsze może być przyznanie ministrowi uprawnień i swobody do przerywania zbiórki już trwającej.

Organizacje społeczne obawiają się zmian

Przypomnijmy, że jedną ze zmian, jakie chce przeforsować MSWiA, jest możliwość zablokowania zbiórki publicznej, której cel będzie sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub będzie naruszał ważny interes publiczny. To zbudziło szczególne zaniepokojenie organizacji społecznych. Aż 30 z nich wystosowało do ministra MSWiA list, w którym apelowało o nieprowadzanie zmian w życie i pozostawienie ustawy w dotychczasowym brzmieniu.

Zbiórki pod ochroną Konstytucji

Zdaniem Adama Bodnara organizacja zbiórek publicznych to forma zrzeszania się w celu realizacji określonego celu. W związku z powyższym są one pod ochroną art. 12 Konstytucji.

Planowane zmiany obejmują między innymi:

• przyznanie ministrowi MSWiA znacznej swobody w przerywaniu już trwającej zbiórki publicznej oraz
• możliwość wskazania przez ministra zastępczego celu, na jaki mają zostać przekazane już zebrane środki.

To, zdaniem RPO, może stanowić naruszenie art. 2 oraz art. 78 Konstytucji.

RPO negatywnie ocenia planowane zmiany

„Prowadzi to do podważenia niezwykle ważnej zasady ukształtowanej w obecnie obowiązującej ustawie, że wszelkie wątpliwości odnośnie do celów zbiórki, czy też podmiotu prowadzącego zbiórkę, powinny być wyjaśnione na wstępnym etapie – zanim jeszcze zbiórka będzie mogła się rozpocząć” – alarmuje Rzecznik.

Zdaniem Adama Bodnara umożliwienie ministrowi przeprowadzenia zbiórki wtedy, gdy jej cel „byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub naruszał ważny interes publiczny” stanowi w praktyce powrót do uznaniowości rozstrzygnięcia w przedmiocie dopuszczalności zbiórki. Taki zapis istniał w poprzedniej ustawie z 1933 roku. Była ona szeroko krytykowana.

Negatywnie ocenił też możliwość dokonania ponownej i w dowolnym momencie kontroli celu zbiórki na podstawie przesłanek, których spełnienie było już przedmiotem zakończonego pozytywnie badania. Taka konstrukcja doprowadzi do tego, że organizator zbiórki na bieżąco będzie musiał monitorować, czy jego zbiórka nadal widnieje na portalu zbiórek publicznych. W przypadku jej wykreślenia natychmiastowo traci on podstawę prawną do organizowania zbiórki. Jeśli mimo wykreślenia zbiórki z portalu nadal będzie zbierał pieniądze, narazi się na odpowiedzialność wykroczeniową.

Pytania do ministra

Rzecznik Praw Obywatelskich zadał ministrowi MSWiA szereg pytań dotyczących zmian. Zapytał między innymi, czy do ministerstwa docierały sygnały krytyczne względem obecnie obowiązującej ustawy. Prosił też o wskazanie, czy oprócz budzącej wątpliwości zbiórki na rzecz Walusia (organizowanej przez Stowarzyszenie „Duma i Nowoczesność) znane są inne zbiórki, wymagające w ocenie ministra zmiany przepisów.

Adam Bodnar zapytał też, czy resort rozważał inne niż ustawowe rozwiązania umożliwiające zwiększenie skuteczności kontroli prewencyjnej. Jako przykład Rzecznik podał między innymi wydłużenie terminu na wydanie decyzji o odmowie zamieszczenia informacji o zgłoszeniu zbiórki publicznej.