Wójt/burmistrz/prezydent – prawa i obowiązki

Wójt, burmistrz, prezydent miasta… Władza, która rządzi i dzieli w naszej małej ojczyźnie. Chociaż mało kto wie, czym tak naprawdę się zajmują. Co mogą, a czego nie? Czy mają prawo do ściągania naszych podatków? Czy mają uprawnienia związane z budową?

Wójt, burmistrz, prezydent miasta– kim są?

Wójt/burmistrz/prezydent jest przede wszystkim jednoosobowym organem wykonawczym gminy. Stoi on na czele gminy oraz oczywiście reprezentuje ją na zewnątrz. Wybierany jest bezsprzecznie w demokratycznych wyborach (tajnych, równych, bezpośrednich i jawnych).

Wójt/burmistrz/prezydent jest także funkcjonariuszem publicznym, osobą pełniącą funkcję publiczną, a ponadto pracownikiem i pracodawcą samorządowym oraz kierownikiem urzędu stanu cywilnego.

Wójt/burmistrz/prezydent miasta– różnice

Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy. Terenem jego działania są mniejsze miasta oraz gminy miejsko-wiejskie. W miastach powyżej 100 tys. mieszkańców tym samym organem jest natomiast prezydent miasta. Co ciekawe, prezydent zarządza także tam, gdzie urząd ten istniał przed 1990 r. W pozostałych jednostkach władzę wykonawczą sprawuje wójt.

Widzimy więc, że to, kto sprawuje władzę wykonawczą w naszym miejscu zamieszkania, zależy od wielkości wsi/miasta.

Ciekawostką jest fakt, że w Warszawie, oprócz prezydenta, działają także burmistrzowie. Każdy z burmistrzów stoi na czele konkretnej dzielnicy stolicy. 

Kto może zostać wójtem/burmistrzem/prezydentem?

Kandydować na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) może każdy obywatel Polski. Bezsprzecznie musi on posiadać prawo wybierania w tych wyborach. Ponadto, najpóźniej w dniu głosowania, powinien on skończyć 25 lat. Co ważne, kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.

Istotne jest to, że prawa wybierania nie mają osoby pozbawione praw publicznych lub ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu, a także pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu.

Prawo zgłaszania kandydatów na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przysługuje komitetowi wyborczemu, który zarejestrował listy kandydatów na radnych w co najmniej połowie okręgów wyborczych w danej gminie. Oczywiście w każdym z tych okręgów liczba zarejestrowanych przez ten komitet kandydatów na radnych nie może być mniejsza niż liczba radnych wybieranych w tym okręgu. 

Wybór wójta/burmistrza/prezydenta

Wybory wójtów (burmistrzów, prezydentów), podobnie jak wybory parlamentarne, organizują Państwowa Komisja Wyborcza i komisarze wyborczy. Przeprowadzenie wyborów natomiast należy do komisji powołanych do przeprowadzenia wyborów do rad gmin. PKW i komisarze wyborczy oczywiście sprawują nadzór nad przebiegiem wyborów zgodnie z przepisami prawa.

Za wybranego na wójta uważa się kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów ich nie otrzymał, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie (tzw. II turę).

W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. Gdy więcej niż dwóch kandydatów otrzyma liczbę głosów uprawniającą do udziału w ponownym głosowaniu, o dopuszczeniu kandydata do wyborów w ponownym głosowaniu rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania. Liczą się bowiem te, w których jeden z kandydatów otrzymał większą liczbę głosów. Jeżeli liczba tych obwodów byłaby równa – rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. W losowaniu mają prawo uczestniczenia wszyscy kandydaci lub pełnomocnicy wyborczy ich komitetów wyborczych.

Jeżeli którykolwiek z dwóch kandydatów, którzy przejdą do tzw. II tury, wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze albo umrze, w ponownym głosowaniu bierze udział jeden kandydat.

Za wybranego w ponownym głosowaniu (w tzw. II turze) uważa się tego kandydata, który oczywiście otrzymał większą liczbę ważnie oddanych głosów.

Co przy równej liczbie głosów?

W przypadku gdy obaj kandydaci w ponownym głosowaniu otrzymają tę samą liczbę głosów, za wybranego uważa się tego kandydata, który w większej liczbie obwodów głosowania otrzymał więcej głosów niż drugi kandydat.

Jeżeli liczby takich obwodów byłyby równe, o wyborze wójta rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. W losowaniu mają prawo uczestniczenia obaj kandydaci lub pełnomocnicy wyborczy ich komitetów wyborczych.

Gdy nie zostanie zarejestrowany żaden kandydat, wyboru wójta dokona rada gminy bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym.

Jeśli zaś zostanie zarejestrowany tylko jeden kandydat, wybory przeprowadza się, z tym że tego kandydata uważa się za wybranego, jeżeli w głosowaniu uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów.

W przypadku gdy jedyny zgłoszony kandydat nie uzyskał więcej niż połowy ważnie oddanych głosów, wyboru wójta dokonuje rada gminy bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym.

Co ważne, kandydat na wójta nie może jednocześnie kandydować na wójta w innej gminie. Może z kolei startować do rady gminy, ale tylko tej, w której kandyduje na wójta.

Kandydat na wójta nie wystartuje do rady powiatu ani sejmiku województwa. Ponadto nie może on jednocześnie kandydować do rady powiatu i do sejmiku województwa.

Wójt/burmistrz/prezydent miasta – kadencja

Na początku warto przypomnieć, że istotną zmianę w kadencjach organów wykonawczych wprowadziła ustawa z 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Wprowadzono zasadę dwukadencyjności wójtów (burmistrzów, prezydentów miast). Oznaczała ona, że osoby wybrane na te stanowiska w wyborach w 2018 r. będą mogły pełnić swoje funkcje w tych samych gminach jedynie przez okres 10 lat. W związku z tym o reelekcję na stanowisko wójta/burmistrza/prezydenta można będzie ubiegać się tylko raz. Ponadto czteroletnia kadencja władz samorządowych zostanie wydłużona o rok i potrwa 5 lat.

W konsekwencji kolejne wybory samorządowe odbędą się nie w 2022 roku, a dopiero w 2023 roku.

Wójt/burmistrz/prezydent miasta – od kiedy obejmują swoje obowiązki?

Posiłkując się ustawą o samorządzie gminnym, należy wskazać, że kadencja wójta/burmistrza/prezydenta rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy lub wyboru go przez radę gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy.

Wójt/ burmistrz/prezydent – kompetencje

Wójt/burmistrz/prezydent wykonuje uchwały rady gminy oraz jej zadania określone w przepisach prawa.

Do zadań organu wykonawczego należą w szczególności:

• przygotowywanie projektów uchwał rady gminy,
• określanie sposobu wykonywania uchwał,
• gospodarowanie mieniem komunalnym,
• wykonywanie budżetu,
• zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych,
• kierowanie bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentacja jej na zewnątrz,
• opracowanie planu operacyjnego ochrony przed powodzią oraz ogłaszanie i odwoływanie pogotowia i alarmów przeciwpowodziowych.

Oczywiście zadania własne są realizowane wspólnie z organem uchwałodawczym danej jednostki.

Wójt/burmistrz/prezydent miasta jako organ podatkowy

Ordynacja podatkowa zalicza do samorządowych organów podatkowych wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę oraz marszałka województwa. Jednak to tylko wójt/burmistrz/prezydent miasta pełni rolę samorządowego organu podatkowego pierwszej instancji. Jedynie gmina posiada bowiem autonomiczne źródło dochodów – własne podatki i opłaty.

Prawo podatkowe wskazuje nam na kompetencje podatkowe wójta, a co za tym idzie – uprawnienia, które organ ma prawo i obowiązek podejmować.

Często zdarza się, że w przepisach występuje termin „właściwość organu podatkowego” zamiast „kompetencje”. Właściwość oznacza bowiem zdolność do rozpoznawania i rozstrzygania spraw podatkowych określonego rodzaju. W rezultacie organy podatkowe posiadają właściwość rzeczową (rodzaj wymierzanych i pobieranych podatków), miejscową (terytorialny zakres działania) oraz funkcjonalną (rola organu pierwszej bądź drugiej instancji).

Właściwość rzeczowa działania wójta wynika oczywiście z przepisów poszczególnych ustaw podatkowych oraz pośrednio z Ordynacji podatkowej. Z art. 1c ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wynika, że wójt jest organem podatkowym właściwym w sprawie podatku od:

• nieruchomości,
• środków transportowych

oraz opłat:

• targowej,
• miejscowej,
• uzdrowiskowej
• od posiadania psów.

Ponadto normy zawarte w ustawach o podatku rolnym (art. 6a ust. 4a), leśnym (art. 6 ust. 1) i opłacie skarbowej (art. 12 ust. 1) przyznają wójtowi właściwość rzeczową w zakresie tych świadczeń.

Podatki oraz opłaty lokalne

Warto zaznaczyć, że wpływy pochodzące z tych tytułów są dochodami własnymi gminy. W doktrynie uznaje się, że są to podatki oraz opłaty lokalne.  Świadczenia te są wymierzane i pobierane przez samorządowy organ podatkowy – wójta. Niewątpliwie dużą rolę przy stanowieniu prawa podatkowego ma również rada gminy, jako organ stanowiący. To właśnie rada gminy tworzy przepisy miejscowego prawa podatkowego, które w rezultacie stanowią podstawę działania wójta.

Co ciekawe, gmina może ustalać wysokość opłat lokalnych w obrębie upoważnień ustawowych. Bez wątpienia nie może stanowić nowych podatków.

Kompetencje wójta/burmistrza/prezydenta

Należy także wskazać, że ustawa – Ordynacja podatkowa, stanowi, iż wójt posiada jeszcze inne uprawnienia podatkowe. Wśród nich można wymienić kompetencje:

• w zakresie wymierzania i pobierania podatków i opłat lokalnych;
• służące zagwarantowaniu wykonania zobowiązań podatkowych;
• dotyczące stosowania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych;
• odnoszące się do interpretacji przepisów prawa podatkowego;
• doprowadzające do wygaśnięcia zobowiązania podatkowego.

Kompetencją wójta jest przede wszystkim wydawanie decyzji w sprawach podatkowych. Decyzje te to indywidualne akty administracyjne, które są wydane na podstawie obowiązujących przepisów prawa podatkowego. Posiadają charakter władczy i zewnętrzny. Ponadto rozstrzygają konkretną sprawę określonej osoby w postępowaniu podatkowym.

Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych

Wójt posiada także uprawnienie do zabezpieczania wykonania zobowiązań podatkowych. Zobowiązanie to polega na zagwarantowaniu środków, zasadniczo po stronie podatnika. Dzieje się to w momencie niebezpieczeństwa, że podatek nie zostanie zapłacony w całości lub w części. W rezultacie tych działań gmina ma pewność, że podatek wpłynie do jej budżetu.

Ordynacja podatkowa przewiduje zabezpieczenie:

• na majątku podatnika i majątku wspólnym podatnika i jego małżonka (art. 33 Op);
• hipotekę przymusową (art. 34 Op);
• skarbowy (art. 41 Op).

Najczęściej samorządowy organ podatkowy stosuje hipotekę przymusową oraz zastaw skarbowy.

Zmniejszenie ciężaru podatkowego lub odsunięcie go w czasie

Organ wykonawczy jest także uprawniony do udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Może zatem odroczyć termin płatności, rozłożyć ją na raty lub umorzyć zaległości podatkowe.

Ponadto jest uprawniony do udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych polegających na odroczeniu terminu płatności (odsunięcie płatności w czasie), rozłożeniu na raty lub umorzeniu zaległości podatkowej (uchylenie powinności zapłaty). Organ podatkowy przyznaje ulgi w drodze indywidualnej decyzji na wniosek podatnika. Decyzja ta ma charakter uznaniowy.

Warto jednak pamiętać, że ulgi w zakresie podatku od spadków i darowizn, czynności cywilnoprawnych oraz zryczałtowanym podatku dochodowym opłacanym w formie karty podatkowej (stanowiących dochód budżetu gminy, a pobieranych przez państwowe organy podatkowe) udziela naczelnik urzędu skarbowego, ale zawsze jednak za zgodą lub na wniosek wójta (art. 18 ust. 2 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego).

Brak zgody wójta wpływa na decyzję naczelnika urzędu skarbowego. Wyrażenie zgody nie oznacza także, że naczelnik urzędu skarbowego automatycznie przyzna ulgę. Oczywiście muszą zostać spełnione jeszcze odpowiednie przesłanki.

Indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego

W ramach swojej kompetencji wójt jest również uprawniony do wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego. Interpretacja jest wydawana pisemnie na odpłatny wniosek zainteresowanych podmiotów. Oczywiście podmiot, pragnący otrzymać interpretację, powinien przedstawić stan faktyczny lub przyszły, a także własne stanowisko w sprawie.

Wójt dokonuje oceny stanowiska przedstawionego przez zainteresowanego wraz z jego uzasadnieniem prawnym. Może on odstąpić od uzasadnienia prawnego, jeśli stanowisko wnioskodawcy jest prawidłowe w pełnym zakresie. Jeżeli oceni wniosek negatywnie – interpretacja opiera się wyłącznie na opisie prawidłowego stanowiska i uzasadnieniu prawnym.

Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na gminę = wygaśnięcie zobowiązania

W Ordynacji podatkowej regulowane są także przypadki wygaśnięcia zobowiązania podatkowego. Zobowiązanie wygasa bowiem, jeśli przeniesiemy własność rzeczy lub prawa majątkowe na rzecz gminy. Ma to jednak miejsce jedynie wówczas, gdy podatnik posiada zaległości podatkowe, stanowiące dochód gminy. Dzieje się to na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej pomiędzy podatnikiem a wójtem. 

Właściwość miejscowa wójta jako organu podatkowego

Właściwość miejscowa jest uprawnieniem organu podatkowego do prowadzenia postępowania w określonej sprawie ze względu na terytorialny zasięg jego kompetencji.

Jeżeli przepisy ustawy podatkowej nie stanowią inaczej, to właściwość miejscową określa się wg miejsca zamieszkania albo siedziby podatnika, płatnika, inkasenta lub podmiotu wymienionego w art. 133 § 2 (art. 17 § 1 Op). W podatku od nieruchomości, rolnym, a także leśnym to wójt jest organem podatkowym właściwym miejscowo ze względu na miejsce położenia przedmiotu opodatkowania.

Odmiennie przedstawia się kwestia o podatku od środków transportowych. W rezultacie właściwy miejscowo jest wójt gminy, na terytorium której znajduje się siedziba albo miejsce zamieszkania podatnika.

Oczywiście przepisy wskazują też na wiele wyjątków.

Przy opłacie targowej właściwy miejscowo będzie organ miejsca położenia targowiska. Podczas gdy opłata miejscowa będzie pobierana wg miejsca położenia miejscowości.

W przepisach prawnych nie została natomiast określona właściwość miejscowa organu dotycząca opłaty uzdrowiskowej oraz opłaty od posiadania psów.

Kiedy wójt/ burmistrz/prezydent miasta może wydać polecenie organowi nadzoru budowlanego?

Warto także wskazać, że wójt/burmistrz/prezydent miasta posiada kompetencje w zakresie Prawa budowlanego. Niewątpliwie celem ich nadania, jest zapewnienie wpływu samorządu terytorialnego na istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa kwestie. Procedura, która jest regulowana w art.89c Prawa budowlanego, ma zastosowanie w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia.

W rezultacie w przypadkach bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia ludzi związanych z budową, utrzymaniem lub rozbiórką obiektów budowlanych starosta wójt, burmistrz i prezydent miasta mogą wydać właściwemu powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego polecenie podjęcia działań zmierzających do usunięcia tego zagrożenia.

Przepisy wskazują, że polecenie przekazane ustnie powinno być potwierdzone pisemne. Oczywiście polecenie, które narusza prawo jest nieważne. Ewentualne kwestie nieważności rozstrzyga wojewoda. Polecenie podlega niezwłocznemu wykonaniu. Godne uwagi jest to, że powiatowy inspektor nadzoru budowlanego przedkłada bezzwłocznie sprawę wojewódzkiemu inspektorowi nadzoru budowlanego w niektórych sytuacjach. A mianowicie: jeżeli nie jest w stanie wykonać polecenia albo jeżeli polecenie narusza prawo.

Starosta, wójt, burmistrz i prezydent miasta ponoszą wyłączną odpowiedzialność za treść wydanego polecenia.

Wójt/burmistrz/prezydent jako pracownik samorządowy

W zgodzie z ustawą o pracownikach samorządowych (u.p.s.), wójt/burmistrz/prezydent jest pracownikiem samorządowym zatrudnianym na podstawie wyboru. Do podstawowych obowiązków pracownika samorządowego należy dbałość o wykonywanie zadań publicznych oraz o środki publiczne.

Ponadto pracownik samorządowy powinien m.in. przestrzegać prawa, wykonywać zadania urzędu sumiennie, a także zachowywać się z godnością w miejscu pracy i poza nim.

Ile zarabia wójt/burmistrz/prezydent?

Na początku należy zaznaczyć, że zgodnie z przepisami u.p.s, pracodawcą wójta (a także burmistrza czy prezydenta miasta) jest urząd gminy. Czynności z zakresu prawa pracy są natomiast wykonywane przez przewodniczącego rady gminy. Jedną z czynności jest możliwość ustalania wynagrodzenia.

To rada gminy ustala wynagrodzenie wójta w drodze uchwały. Uwzględnia przy tym przepisy u.p.s. oraz rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Ponadto określa wszystkie składniki wynagrodzenia wójta. Jest to wysokość zasadniczego wynagrodzenia, a także wszelkie dodatki.

Maksymalnie wynagrodzenie wójta/burmistrza/prezydenta

Maksymalne wynagrodzenie wójta nie może przekroczyć miesięcznie siedmiokrotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (art. 37 ust. 3 u.p.s.). W 2020 roku kwota bazowa wynosi 1 789,42. Oznacza to, że maksymalne wynagrodzenie wójta w 2020 roku nie może przekroczyć kwoty 12 525,94 zł brutto.

Należy pamiętać, że na maksymalne wynagrodzenie wójta składa się:

• wynagrodzenie zasadnicze,
• oraz dodatki:
• funkcyjny (jest opcjonalny),
• specjalny,
• za wieloletnią pracę.

Wskazane składniki wynagrodzenia wójta to jednak nie wszystkie elementy jego dochodów, wynikające z piastowanej funkcji. Powyższe składniki są objęte limitem siedmiokrotności kwoty bazowej. Oprócz nich wójt może otrzymać również: nagrodę jubileuszową, odprawę emerytalno-rentową, nagrodę za szczególne osiągnięcia, dodatkowe wynagrodzenie roczne zwane potocznie ,,trzynastką”. Nie podlegają one limitowi siedmiokrotności kwoty bazowej.

Przede wszystkim wynagrodzenie zasadnicze i dodatek funkcyjny

Rada Gminy ustala wysokość wynagrodzenia w zależności od stanowiska oraz kwalifikacji zawodowych. Warto też wskazać, że wójtowi (odpowiednio burmistrzowi, prezydentowi miasta) przysługuje także dodatek specjalny. Dodatek ten przysługuje w kwocie wynoszącej co najmniej 20% i nieprzekraczającej 40% łącznie wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego. W urzędach miasta stołecznego Warszawy oraz miast (miast na prawach powiatu) powyżej 300 tys. mieszkańców dodatek specjalny jest przyznawany w wysokości nieprzekraczającej 50% sumy wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego.

Co ważne, wójtowi przysługuje także dodatek za wieloletnią pracę (jeżeli spełnia wymogi stażu pracy). Dodatek za wieloletnią pracę przysługuje po 5 latach pracy w wysokości wynoszącej 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek za wieloletnią pracę wzrasta o 1% za każdy dalszy rok pracy – aż do momentu osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.

Nagroda jubileuszowa i odprawa

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może także otrzymać nagrodę jubileuszową oraz odprawę. Nagroda jubileuszowa przysługuje w wysokości:

• 75% wynagrodzenia miesięcznego – po 20 latach pracy,
• 100% wynagrodzenia miesięcznego – po 25 latach pracy,
• 150% wynagrodzenia miesięcznego – po 30 latach pracy,
• 200% wynagrodzenia miesięcznego – po 35 latach pracy,
• 300% wynagrodzenia miesięcznego – po 40 latach pracy,
• 400% wynagrodzenia miesięcznego – po 45 latach pracy.

Jednorazowa odprawa przysługuje w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy. Wynosi równowartość:

• dwumiesięcznego wynagrodzenia – po 10 latach pracy,
• trzymiesięcznego wynagrodzenia – po 15 latach pracy,
• sześciomiesięcznego wynagrodzenia – po 20 latach pracy.

Wynagrodzenie miesięczne, o którym mowa w przypadku nagrody jubileuszowej oraz jednorazowej odprawy, oblicza się na zasadach obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

Trzynastka

Pracownik samorządowy, jakim jest wójt (burmistrz, prezydent miasta), ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego po spełnieniu warunków określonych w ustawie z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. Wynosi ono 8,5% rocznego wynagrodzenia. Warto nadmienić, że w przypadku trzynastki nie ma konieczności określenia jej w uchwale Rady Gminy. Wójt nabywa do trzynastki prawo ex lege.

Wójt/burmistrz/prezydent – odprawa

Tak jak wskazałam wcześniej, wójt/burmistrz/prezydent jest pracownikiem samorządowym, zatrudnionym na podstawie wyboru. W wyniku czego przysługują mu dwie odprawy. Jedna wynika z Kodeksu pracy, a kolejna z ustawy o pracownikach samorządowych.

Chociaż nie jest to zasadą. Ponieważ wójt/burmistrz/prezydent nie otrzyma żadnej odprawy, gdy zostanie ponownie zatrudniony w kolejnej kadencji na podstawie stosunku pracy z wyboru i w tym samym urzędzie.

Zgodnie z art.40 ust. 1 u.p.s wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), burmistrzowi dzielnicy m.st. Warszawy, zastępcy burmistrza dzielnicy stolicy i pozostałym członkom zarządu dzielnicy Warszawy, staroście, wicestaroście, członkom zarządu powiatu oraz marszałkowi, wicemarszałkowi i członkom zarządu województwa, których stosunek pracy został rozwiązany w związku z upływem kadencji, przysługuje odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia obliczonego według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

Co natomiast mówi Kodeks pracy? Z art.75 wynika, że pracownikowi, który nie pozostawał w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym, przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

Obydwa artykuły nie przesądzają o tym, że dany organ nie może otrzymać dwóch odpraw równocześnie. Jednak w art. 40 ust. 3 u.p.s. możemy przeczytać wprost, że pracownikowi, który otrzymał odprawę z art. 40 ust. 1 tej ustawy, nie przysługuje ta przewidziana w przepisach kodeksu pracy.

Odprawa w ustawie o pracownikach samorządowych

Wskazuje się, że pracownik samorządowy otrzymuje odprawę, gdy jego stosunek pracy został rozwiązany w związku z upływem kadencji. Do odprawy nie ma natomiast prawa pracownik, który odszedł ze stanowiska przed jej upływem.

W doktrynie panuje pogląd, że wybór pracownika na stanowisko obsadzane na podstawie wyboru w innym urzędzie, np. w innej gminie oraz zatrudnienie go w urzędzie tej samej gminy, ale na innej niż wybór podstawie (powołanie, umowa o pracę), nie pozbawia go prawa do odprawy. Podobnie jest w przypadku wyboru na kolejną kadencję, nienastępującą bezpośrednio po kadencji, z powodu której ustania pracownik samorządowy otrzymał odprawę, nie powoduje powstania obowiązku zwrotu otrzymanej odprawy. Ponadto pracownik może w tym czasie pozostawać na urlopie bezpłatnym udzielonym w związku z wyborem przez poprzedniego pracodawcę.

Odprawa w kodeksie pracy

Kodeksowa odprawa przysługuje pracownikowi samorządowemu, który był zatrudniony na podstawie wyboru. Bezsprzecznie tylko w sytuacjach, gdy jego stosunek pracy rozwiąże się przed upływem kadencji. W wyniku czego, jeżeli wójt zrezygnował z mandatu, może liczyć na świadczenie w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

Ponadto pracownik samorządowy może skorzystać z odprawy w sytuacji, gdy nie może on, w związku z wyborem, pozostawać na urlopie bezpłatnym u pracodawcy, gdzie była świadczona praca przed nawiązaniem stosunku pracy z wyboru. Posiada on bowiem prawo powrotu do pracodawcy, który zatrudniał go w chwili wyboru, na stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym.

Warto podkreślić, że powrót do pracy powinien on zgłosić w ciągu siedmiu dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru. Stosunek pracy wygaśnie, w sytuacji gdy nie dotrzyma tego terminu. Oczywiście, chyba że nastąpiło to z przyczyn niezależnych od pracownika.

Podkreśla się jednak, że przy kodeksowej odprawie możliwe są sytuacje, gdy nie będzie ona przysługiwała pomimo spełnienia przesłanek. Gdy zatem przyznanie odprawy byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a jej egzekwowanie – nadużyciem prawa podmiotowego, odprawa nie będzie przysługiwać. W szczególności odprawa nie powinna przysługiwać wójtowi, którego mandat wygasł w związku ze skazaniem za przestępstwo umyślne, zwłaszcza popełnione z niskich pobudek.

Wójt/burmistrz/prezydent – komu podlega?

W realizacji zadań własnych gminy wójt (burmistrz, prezydent) podlega wyłącznie Radzie Gminy.

Godny zaufania? Oczywiście burmistrz!

Niezmiennie, odnosząc się do corocznych sondaży dotyczących zaufania wśród instytucji publicznych, organy wykonawcze gminy osiągają wysokie miejsca. W komunikacie CBOS z marca 2018 r. wskazano, że zaufanie do władz lokalnych osiąga 65%. Podczas gdy w poprzednich latach: 2010, 2012, 2016 zaufanie wynosiło procentowo: 55%, 58% i 64%. Widzimy tutaj niewątpliwie tendencje wzrostową.