Kafejka ”Prosto o prawie” – wywiad z Prezes warszawskiej Iustitii

21 lutego o godz. 18.00 odbędzie się drugie spotkanie Warszawskiej Kafejki Prawnej pt. ”Prosto o prawie”. Temat spotkania będzie dotyczył reformy wymiaru sprawiedliwości. Przed tym wydarzeniem redakcja portalu kruczek.pl przeprowadziła wywiad z Panią Prezes Fundacji Edukacji Prawnej Iustitia, Martą Kożuchowską-Warywoda.

Pani Prezes, skąd wziął się pomysł na stworzenie Kafejki Prawnej?

Pomysł na organizowanie kafejek prawnych pojawił się w zeszłym roku, jako jeden z elementów naszego udziału w debacie publicznej. Pierwsze kafejki prawne powstały w Katowicach, Łodzi i Opolu, jako Oddział Warszawski Stowarzyszenia Iustitia kontynuujemy ten pomysł. Po tym jak obywatele wyszli na ulice protestować w obronie niezależnego sądownictwa postanowiliśmy wykorzystać ten potencjał społeczny. Szukaliśmy sposobu dalszego prowadzenia dialogu, chcąc dotrzeć do możliwie szerokiego kręgu osób.

Wcześniej trwaliśmy w przekonaniu, że sędzia komunikuje się ze społeczeństwem tylko za pośrednictwem swoich orzeczeń. Takie stanowisko było jeszcze prezentowane w czasie, kiedy ja kończyłam aplikację sądową. To doprowadziło do sytuacji, że jako grupa zawodowa zamknęliśmy się w swoim środowisku. Wcześniej nie zabieraliśmy publicznie głosu, kiedy reformowano wymiar sprawiedliwości. Teraz staramy się to zmienić, nie bez znaczenia jest też czas, w którym się to dzieje.

Obecnie są wprowadzane systemowe zmiany w organizacji i funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości. Są to zmiany bez precedensu, o charakterze ustrojowym, o bardzo poważnych skutkach dla każdego obywatela.

Dlaczego klubokawiarnia, a nie bardziej oficjalne miejsce spotkań?

Zależało nam, aby te spotkania nie opierały się na relacji wykładowca – słuchacz. Uznaliśmy, że nieformalne miejsce spotkań pozwoli na swobodniejszą atmosferę, bardziej zachęci do dialogu i wymiany poglądów. Klubokawiarnia Chłodna 25 jest miejscem kojarzącym się z wieloma obywatelskimi inicjatywami, a dodatkowo jest popularnym miejscem spotkań młodych ludzi.

Chciałabym bardzo podziękować właścicielom lokalu, którzy przyjęli nas bardzo serdecznie i obdarzyli nas dużym kredytem zaufania. Dodatkowym plusem jest to, że klubokawiarnia znajduje się w centrum miasta i w pobliżu Sądu Okręgowego przy Alei Solidarności. Znam to miejsce od wielu lat, spotykałam się tam z grupą znajomych podczas aplikacji i asesury. Pamiętam okres, kiedy w klubokawiarni na ścianie wisiał cytat „Wszelką rewolucję artystyczną wywołują kawiarnie”. Myślę, że wszystkie te okoliczności zdecydowały o wyborze tego miejsca.

Jak ocenia Pani relację słuchacz-mówca po pierwszym spotkaniu?

To trudne pytanie, ponieważ jako aktywnemu uczestnikowi, stojącemu po drugiej stronie trudno mi zachować obiektywizm. Cieszył mnie każdy głos z sali, również ten krytyczny i każda aktywność. Uważam, że jak na pierwsze spotkanie dopisała nam frekwencja. Obawiałam się, że na spotkaniu mogą pojawić się ludzie tylko po to, aby powiedzieć o swoich negatywnych doświadczeniach z wymiarem sprawiedliwości i wykorzystają ten czas na rozładowanie frustracji. Nic takiego nie miało miejsca.

Czy tak otwarty dialog jest możliwy?

To zależy od obydwu stron. Ja wierzę, że nie tylko jest możliwy ale i potrzebny. Od wielu lat w sądach czas się zatrzymał, maszyny do pisania zamieniliśmy na komputery, ale nadal pracujemy z obszernymi, papierowymi aktami. Czasem używam takiego porównania – ile czasu trwałby załatwienia najprostszej sprawy w banku, gdyby ten bank prowadził dokumentację wszystkich swoich klientów w papierowych teczkach. Obrazek jak w przypadku sprawy Amber Gold kiedy akta są przywożone do sądu ciężarówką to też nasza rzeczywistość.

Jako sędziowie oczekujemy takich zmian, które unowocześnią i usprawnią naszą pracę, a to z kolei skróci czas trwania postępowań sądowych. Oczekujemy uproszczenia procedur, zmniejszenia kognicji sądów tj. kategorii spraw, którymi aktualnie zajmują się sędziowie. Z drugiej strony mam świadomość, iż konieczne są zmiany w naszym podejściu do uczestników postępowań, bardziej czytelny charakter pism i pouczeń, prostszy i bardziej komunikatywny język uzasadnień naszych rozstrzygnięć.

Czy pomysł kafejki prawnej to dalekosiężna inicjatywa, czy plan krótkoterminowy?

Na pewno będziemy organizować kafejkę do wakacji, w każdą trzecią środę miesiąca. Mam nadzieję, że po okresie wakacyjnym nadal będzie zainteresowanie odbiorców, które pozwoli kontynuować nasze spotkania. Chciałabym też podkreślić, iż to tylko jedna z wielu inicjatyw społecznych, w którą jesteśmy zaangażowaniu jako członkowie Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia.

Od wielu lat prowadzimy akcje edukacyjną skierowaną do uczniów szkół ponadpodstawowych. W ciągu roku szkolnego prowadzimy zajęcia edukacyjne w szkołach, zapraszamy uczniów do sądów na symulowane rozprawy. Nasze Stowarzyszenie przygotowało publikację – Apteczkę Prawna, którą rozdajemy podczas spotkań z uczniami. Jest to podręcznik, przypominający z wyglądu przewodnik, stanowiący kompendium wiedzy o przepisach prawnych, napisany prostym i łatwym w odbiorze językiem. W zeszłym roku Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia zainicjowało Dzień Edukacji Prawnej tzw. DEP, będący ogólnopolską akcją edukacyjną.

W dniu 15 marca 2018 r. odbędzie się druga edycja DEP, podczas której zaprosimy uczniów do sądów na spotkanie i wykłady również z przedstawicielami innych zawodów prawniczych, zorganizujemy symulowane rozprawy, a nawet konkursy. W zeszłym roku wspólnie z rzecznikiem Praw Obywatelskich przeprowadziliśmy konkurs dla uczniów szkół ponadpodstawowych na esej pt. „Trzy najważniejsze prawa człowieka – uzasadnij wybór”.

Byliśmy obecni na festiwalach min. wspólnie z Fundacją Court Watch organizowaliśmy symulowane rozprawy na Festiwalu Opener, podczas którego wzięłam udział w takiej rozprawie i było to prawdziwe wyzwanie. Sędzia Jarosław Gwizdak, który był naszym pierwszym gościem kafejki wspólnie z Adamem Bodnarem – Rzecznikiem Praw Obywatelskich wystąpił w Akademii Sztuk Przepięknych podczas zeszłorocznego Festiwalu Woodstock.

Co Pani Prezes może powiedzieć o gościach zaproszonych na lutowe spotkanie?

W najbliższą środę naszymi gośćmi będą prezes stowarzyszenia sędziów polskich Iustitia sędzia Krystian Markiewicz i adwokat Michała Wawrynkiewicz, jeden z założycieli portalu #Wolne Sądy.  Strona „Wolne Sądy” powstała dzięki grupie prawników, którzy prowadzą kampanię społeczną mówiącą o tym, jakie skutki będzie miało upolitycznienie niezależnych sądów.

Z ich inicjatywy powstały krótkie filmy, w których wzięli udział artyści i prawnicy mówiących prostym, przystępnym językiem o tym, jakie skutki dla zwykłego obywatela będą miały forsowane zmiany w wymiarze sprawiedliwości. Sędziego Krystiana Markiewicz nie muszę przedstawiać, jako prezes Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia jest osobą powszechnie znaną i rozpoznawalną.

Chciałbym powiedzieć o jednym z aspektów jego działalności. Pan sędzia w 2015 r. został wyróżniany w konkursie Obywatelski Sędzia Roku jako jeden z pomysłodawców podręcznika Apteczka Prawna. Tak jak mówiłam już wcześniej Apteczka Prawna jest filarem naszym działań edukacyjnych. Pierwsze nakłady sfinansowaliśmy jako stowarzyszenie z naszych składek członkowskich.

Teraz Apteczka jest wydawana przez Wydawnictwo Wolters Kluwer i dostępna w ofercie tego wydawnictwa. My już planujemy kolejne spotkanie w marcu i zdradzę tylko, że będzie o blogach prawniczych.

Na pytania odpowiadała:

Marta Kożuchowska-Warywoda,
Prezes Fundacji Edukacji Prawnej Iustitia
Sędzia Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie