Zabezpieczenie socjalne obywateli spoza Unii Europejskiej

Obywatel państwa, które nie należy do Unii Europejskiej  może być traktowany na równi z obywatelem UE w kwestii świadczeń społecznych na terenie wspólnoty. Jednak żeby tak się stało musi spełnić określone w prawie warunki.

Wynika to wprost z prawa unijnego. Najważniejsze przepisy dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w państwach członkowskich UE zawierają rozporządzenia 883/2004 oraz 987/2009 Parlamentu Europejskiego. Osoby niebędące obywatelami UE zainteresuje jednak przede wszystkim rozporządzenie PE o numerze 1231/2010. To w nim zawarte są warunki, które obywatel państwa trzeciego musi spełnić, żeby być traktowany jak obywatel państwa członkowskiego.

Jakie warunki musi spełnić obywatel państwa trzeciego, żeby zastosować wobec niego unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego?

Zgodnie z treścią rozporządzenia PE o numerze 1231/2010 kluczowym zagadnieniem jest posiadanie legalnego miejsca zamieszkania na terenie kraju członkowskiego UE. Co w prawie unijnym oznacza legalne miejsce zamieszkania? W tym przypadku odpowiedź znajdziemy w art. 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r.

Legalne miejsce zamieszkania na terenie państwa członkowskiego UE

W przypadku, gdy pomiędzy instytucjami co najmniej dwóch państw członkowskich istnieje rozbieżność opinii co do miejsca zamieszkania osoby, do której stosuje się rozporządzenie podstawowe, instytucje te ustalają na podstawie wspólnego porozumienia ośrodek interesów życiowych zainteresowanego. Przy wykonywaniu tej czynności dokonują ogólnej oceny wszystkich dostępnych informacji. W stosownych przypadkach mogą one obejmować:

1. czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich
2. sytuację danej osoby, w tym:

• charakter i specyfikę wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę;
• jej sytuację rodzinną oraz więzi rodzinne;
• prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym;
• w przypadku studentów – źródło ich dochodu;
• jej sytuację mieszkaniową, zwłaszcza informację, czy sytuacja ta ma charakter stały;
• państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

W ujęciu cywilistycznym miejscem zamieszkania jest miejsce, „w którym ogniskuje się życie danego człowieka, w którym on zamieszkuje, pracuje, jego dzieci chodzą do szkoły, a nawet jest członkiem stowarzyszeń lub innych organizacji mających w nich siedzibę.” Tak więc miejsce, w którym pobyt danej osoby jest stały. Każda osoba może mieć tylko jedno miejsce zamieszkania. 

Należy pamiętać o tym, że o legalności pobytu w danym państwie członkowskim świadczą odpowiednie dokumentów. W Polsce do najważniejszych dla obywateli spoza UE dokumentów należą karta pobytu oraz wiza zezwalająca na wykonywanie działalności zarobkowej.